MAVZU: Osimliklar kulida uchraydigan elementlarni aniqlash 5-Laboratoriya ishi

Asbob va rsaktivlar: mikroskop,kul,buyum oynalari,shisha tayoqcha, distillangan suv*. 10% li HCL, 1% li TL2 SO4, 1% li PtCL4, 1% li H2SO4,NH3, 1% li Na2HPO4, 1% li (NH4)2MoO, 1% li Sr(NO3)2, 1% li K4{Fe(CN)6}, 1% li Na2PbCu(NO2)6 eritmalari. Osimliklar kulida uchraydigan elementlarni aniqlash uchun tamaki yoki yogoch kuli ishlatiladi. Avvalo, ikkita probirkaga 0,2 g dan kul solinadi, songra ularning biriga distillangan suv, ikkinchisiga HCL ning 10% li eritmasidan quyib chayqatiladi. Ular reaktsiyaga kirishib bolgandan keyin aralashmalar filtrlanadi. Tayyorlangan filtratdan pipetkada bir tomchi olib, buyum oynasiga tomiziladi. Keyin buyum oynasiga biror elementni aniqlash uchun qollanadigan tegishli reaktivdan bir tomchi tomiziladi. Oynadagi tomchilar bir-biridan 2 cm narida bolishi kerak. Keyin bu tomchilar shisha tayoqcha yoki gugurt chopi bilan bir- biriga qoshiladi. U qurigandan keyin mikroskopda koriladi. Xar qaysi reaksiyaning borishida oziga xos tuzilgan kristallar xosil bolganligi kuzatiladi. Birinchi probirkadagi filtratda suvda eriydigan xlorid tuzlar boladi. Xloridlarni aniq belgilashda talliy (I) - sulfat (Tl2SO4) ning 1% li eritmasi ishlatiladi. Bu reaksiya quyidagicha boradi:

2 KCl + T12SO4 = 2T1Cl + K2SO4 Talliy xlorid kristallari xar xil shakilarda korinadi. Ikkinchi prbirkadagi filtratda kaliy, kaltsiy, magniy, fosfor, oltingugurt va temir elementlarini aniqlash kerak. Bu ish kuyidagi tartibda bajariladi: 1.Kaliyni aniqlashda reaktiv sifatida platina xlorid tuzining 1% li eritmasi ishlatiladi. Reaksiya natijasida xosil bolgan kompleks tuz kristallari sargish-yashil tusda tovlanib turadi. Bu reaktsiya quyidagicha boradi: 2KCl + PtCl4 = K2PtCl6 Kaliyni Na2CuPb(NO2)6 dan iborat kompleks tuzining 1% li eritmasi yordamida aniklash mumkin. Bu reaktsiya kuyidagicha boradi: Na2 Pb Cu (N02)6 + 2KCl> K2Pb Cu (N02)6 + 2NaCl Tajribani otkazish uchun suvda eritilgan kul filtratidan buyum oynasiga tomizib, spirtli lampa alangasida quritiladi. Oyna sovigandan keyin bir tomchi reaktiv [Na2CuPb(NO2)6 j kUshiladi. Preparatdagi kristallar toq jigar rangda tovlanib turadi. 2 KCl + T12SO4 = 2T1Cl + K2SO4 Talliy xlorid kristallari xar xil shakilarda korinadi. Ikkinchi prbirkadagi filtratda kaliy, kaltsiy, magniy, fosfor, oltingugurt va temir elementlarini aniqlash kerak. Bu ish kuyidagi tartibda bajariladi: 1.Kaliyni aniqlashda reaktiv sifatida platina xlorid tuzining 1% li eritmasi ishlatiladi. Reaksiya natijasida xosil bolgan kompleks tuz kristallari sargish-yashil tusda tovlanib turadi. Bu reaktsiya quyidagicha boradi: 2KCl + PtCl4 = K2PtCl6 Kaliyni Na2CuPb(NO2)6 dan iborat kompleks tuzining 1% li eritmasi yordamida aniklash mumkin. Bu reaktsiya kuyidagicha boradi: Na2 Pb Cu (N02)6 + 2KCl> K2Pb Cu (N02)6 + 2NaCl Tajribani otkazish uchun suvda eritilgan kul filtratidan buyum oynasiga tomizib, spirtli lampa alangasida quritiladi. Oyna sovigandan keyin bir tomchi reaktiv [Na2CuPb(NO2)6 j kUshiladi. Preparatdagi kristallar toq jigar rangda tovlanib turadi.

2.Filtiratga 1% li sultfat kislota qoshilganda ninasimon va boshqa shakldagi gips kristallari paydo bolishi bu filtratda kaltsiy borligini ifodalaydi. Bu reaktsiya quydagicha borami. CaCl2 + H2SO4 > Ca SO4+2HCl 3.Filtratda magniy borligini aniklash uchun buyum oynasi ustiga tomizilgaya filtrat tomchisi avval'ammiak bilan neytralanib songra unga natri gidrofosfatning 1% li eritmasi qoshilsa, unda yulduzsimon, yashiksimon va patsimon kristallar korinadi. Bu reaktsiya quydagicha boradi. MgCl2 +NH3+Na2HP04= NH 4MgPO 4 +2NC1 4.Ammoniy molibdatning nitrat kislotada tayyorlangan 1% li eritmasidan buyum oynasidagi filtrat tomChisiga kUshilganda, yashil rangli yumalok, tort va uChkirraljkristallar xosil bUlishi filtratda fosfor borligini ifodalaydi. Bu reaktsiya quydagiCha boradi: H3PO4+12(NH4)2Mo0 + 21HNO3 = (NH4 )ּ12Mo03+21NH4N03 +12H20. 2.Filtiratga 1% li sultfat kislota qoshilganda ninasimon va boshqa shakldagi gips kristallari paydo bolishi bu filtratda kaltsiy borligini ifodalaydi. Bu reaktsiya quydagicha borami. CaCl2 + H2SO4 > Ca SO4+2HCl 3.Filtratda magniy borligini aniklash uchun buyum oynasi ustiga tomizilgaya filtrat tomchisi avval'ammiak bilan neytralanib songra unga natri gidrofosfatning 1% li eritmasi qoshilsa, unda yulduzsimon, yashiksimon va patsimon kristallar korinadi. Bu reaktsiya quydagicha boradi. MgCl2 +NH3+Na2HP04= NH 4MgPO 4 +2NC1 4.Ammoniy molibdatning nitrat kislotada tayyorlangan 1% li eritmasidan buyum oynasidagi filtrat tomChisiga kUshilganda, yashil rangli yumalok, tort va uChkirraljkristallar xosil bUlishi filtratda fosfor borligini ifodalaydi. Bu reaktsiya quydagiCha boradi: H3PO4+12(NH4)2Mo0 + 21HNO3 = (NH4 )ּ12Mo03+21NH4N03 +12H20.

5.Kul lrkibidagi oltingugurt 1%li strontsiy nitrat tuzi eritmasi yordamida anikdanadv- Myakrosyaotsda karal ganda preparatda manda sarik rangli, yumalok kristallar borligi korinadi. Bu reaksiya quydagiCha boradi. N2S04 + Sr (N03)2 =2NaN03 +SrS04 6. Filtratda temir elsmenti borligi rangli reaktsiya yordamida aniklanadi. Bu reaktsiya ok shisha ustida yoki probirkada olib boriladi. Filtrutga 1% li kaliy fsrrotsianid (sariq qon tuzi) eritmasi qoshilsa, berlin lazuri hosil boladi. Bu reaktsiya quyidagicha boradi: 4FeCI3 + 3K4[Fe(CN) 6 ] ->Fe4 [Fe(CN) 6]3 +12KCI. 5.Kul lrkibidagi oltingugurt 1%li strontsiy nitrat tuzi eritmasi yordamida anikdanadv- Myakrosyaotsda karal ganda preparatda manda sarik rangli, yumalok kristallar borligi korinadi. Bu reaksiya quydagiCha boradi. N2S04 + Sr (N03)2 =2NaN03 +SrS04 6. Filtratda temir elsmenti borligi rangli reaktsiya yordamida aniklanadi. Bu reaktsiya ok shisha ustida yoki probirkada olib boriladi. Filtrutga 1% li kaliy fsrrotsianid (sariq qon tuzi) eritmasi qoshilsa, berlin lazuri hosil boladi. Bu reaktsiya quyidagicha boradi: 4FeCI3 + 3K4[Fe(CN) 6 ] ->Fe4 [Fe(CN) 6]3 +12KCI.