«ШЫҒЫНДАРДЫ АЗАЙТУ МАҚСАТЫНДА ӨНДІРІСКЕ РЕСУРСҮНЕМДЕУ ШАРАЛАРЫН ЕНГІЗУ» Орындаған СМС-41 тобының студенті: СУЛТАНБЕКОВА А.М. Ғылыми жетекші: ЕРМАХАНОВА Ф.Р.

ЖОБАНЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ: Жанармай-энергия ресурстар қорын ысырап қылмай үнемді шаруашылық жасау еліміздің бәсекеге қабілеттілігінің маңызды факторы болып табылады. Еліміздің 10 жыл ішінде жалпы ішкі өнімді (ЖІӨ) екіеселеу керек деп қойған мақсатына өндіріс орнында ресурсүнемдеу технологияларын енгізіп, ресурс шығынын төмендету арқылы жете аламыз. Ресурсүнемдеу XXI ғасырдын ең өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Ресурс технологияларын іздеуде Қазақстан алдыңғы қатардағы елдерге кіреді. 1

Жобаның негізгі мақсаты 2 мұнай өндіру саласында мұнай өңдеудің экологиялық мәселелерін шешу үшін «КазГерМұнай» ЖШС кәсіпорны мысалында ресурсүнемдеу шараларына ұсыныстар жасау.

Зерттелетін мәселелері 3 -қазіргі кездегі Қазақстандағы ресурсүнемдеу жағдайын талдау; - тиімді ресурсүнемдеудің негізгі бағыттарын табу; - «КазГерМұнай» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі сипаттамасын экологияны ластаушы көзі ретінде қарастыру; - өндірісті метрологиялық қамтамасыз ету, мұнай өнімдерін сынау, еңбекті қорғау мәселелерін қарастыру; -Қалдықтарды жою әдістерін зерттеп шығындарды азайту қондырғысын ұсыну; - «КазГерМұнай» ЖШС-нде Крот - 5 атты қондырғының экологиялық әсерді азайтуға тиімділігін зерттеу, ресурсүнемдеу бойынша шаралар ұсыну; - еңбекті қорғау және өндірістік экология мәселелерін зерттеу; - экологиялық әсерді азайтудың ресурсүнемдеу технологиясын енгізу шарасының экономикалық тиімділігін негіздеу.

Мұнай өндіру кезіндегі ресурсүнемдеу артықшылықтары: -технологиялық процестердің жоғарғы өнімділігі және үнемділігі; - кең автоматтандырылған және аз қол еңбегінің жұмсалуы; - ысырапсыз өндіріске ұмтылу және жету; -қалдықтарды утилизациялау; - экологиялық тиімділік және т.б.

Кәсіпорын қойнаулары АқшабұлақНұралыАқсай 8 Мұнай және газ игеру цехы (ТҚ-1, ТҚ-2, ТҚ-3, кеңейтілген газ жинақтаушы пункт, мұнай және газ пайдалану скважиналары) Күніне 4 мың м 3 өнімділікке ие компрессорлық станциясы. Күніне 300 мың м 3 өнімділігі бар компрессорлық цех Скважиналар құрылысына F-200-2DH-7 бұрғылау қондырғысы қолданылады.

Департамент директоры Өндірістік - техникалық бөлім Директор орынбасары Газ шаруашылы ғының бөлімі Мұнай және газды тасымалдау бөлімі Бөлім меңг еруші сі Жете кші инже нер Бөлім меңг еруші сі Экологиял ық бөлім Жете кші инже нер 1cана ттағы инже нер Бөлім меңг еруші сі Жете кші мама н 1cана ттағы инже нер «ҚазГерМұнай» ЖШС-нің өндірістік- техникалық департаментінің құрылымы 7

КӘСІПОРНЫНДА БҰРҒЫЛАУ ЖӘНЕ СКВАЖИНА ОҚПАНЫН ЦЕМЕНТТЕУ Цементтеу келесі мақсаттарды қарастырады: Құбырды тау жынысына бекітеді Құбырды және өнімді қабаттарды қорғайды Құбырлар тоттануын болдырмайды Бұрғылауды жалғастыру кезінде лезде қысымның көтерілу жағдайында қорғағыш қабатты қалыптастырады Шеген құбыр тізбегінің атауы Құбыр тізбегінің диаметрі, мм Түсіріу тереңдігі, м Кондуктор Аралық құбыр тізбегі Пайдалану құбыры

СКВАЖИНАЛАРДЫ БҰРҒЫЛАУ КЕЗІНДЕ АУАҒА БӨЛІНЕТІН ЗИЯНДЫ ЗАТТАР Зиянды заттың коды Зиянды заттың атауы Зиянды зат көлемі, т/жыл Азот диоксиді, NO 2 38, Азот оксиді, NO6, Марганец, Mn0, Метан, CH 4 0, Көміртек оксиді, CO 2 39,

Атмосфера (ауа) Жер беті және жер асты сулары Топырақтар Жер беті және жер асты суларын қолдану көлемін белгілеу, ластау көздерін және жолдарын анықтау. Өсімдіктер Қызмет барысында ластанған орындарды немесе топырақ қабатының бұзылыстарын анықтау мақсатында өндірістік нысандарды зерттеу. Жануарлар әлемі Өндірістік нысандардың СЗЗ аумағында және құбырлар орналасқан аймақтарда өсімдіктер жағдайын зерттеу. Жануарлар әлемінің жағдайын бақылау Ауа бассейнін ластау көздерін анықтау және инвентаризациялау мақсатымен өндірістік нысандарды зерттеу. Мұнай өндірісінде өндірістік нысандарының стационарлы және қозғалмалы көздерінің ластаушы заттарының (ЛЗ) қалдықтары МҰНАЙ ШЫҒАРУ КЕЗІНДЕ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ КЕРІ ӘСЕРІ Суларды өндірістік және тұрмыстық мақсатта қолдану. Механикалық бұзылыстар, топырақтың химиялық ластануы Өсімдікке тиетін механикалық және химиялық әсерлер Жануарлар миграциясының және олардың мекен ету ортасындағы өндірістік нысандарды белгілеу Қоршаған орта компоненттері Қоршаған ортаға әсер ету факторлары Игеру әдісі 13

5 Қалдық түрлері Құрамында сынабы бар шламдар Қауіптілік класы Физикалық-химиялық қасиеттері I I Мұнаймен ластанған топырақ Мұнай шламы Өңделген техникалық майлар II III IV Қатты Қатты, өрт қауіпті Өрт қауіпті Сұйық, өрт қауіпті МҰНАЙ ҚҰБЫРЛАРЫНЫҢ КӘСІПОРЫНДАРЫНДА ПАЙДА БОЛАТЫН ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ

Қалдықтарды жоюдың ең тиімді әдісі - әмбебап қозғалмалы SUPERMACS (СуперМакс) автоматтандырылған жүйесін қолдану ұсынылды. резервуарлар мен технологиялық құрылғыны тазалауға арналған. Бұл мұнай шламдарын пайдаға асыру арқылы мұнай өнімдерін сақтауға және тасымалдауға арналған резервуарларды МКО-1000 құрылғысының көмегімен тазалау ЭНЕРГИЯ РЕСУРСТАРЫН ҮНЕМДЕУ ШАРАСЫ

МҰНАЙ ӨНІМДЕРІН САҚТАУҒА ЖӘНЕ ТАСЫМАЛДАУҒА АРНАЛҒАН РЕЗЕРВУАРЛАРДЫ МКО-1000 ҚҰРЫЛҒЫСЫНЫҢ КӨМЕГІМЕН ТАЗАЛАУ 1. Уақыт пен энергоресурстарды үнемдеу. Негізгі артықшылықтары Негізгі артықшылықтары 2. Тазартылған мұнай өнімін тауар айналымға қайтару 3. Резервуардың ішкі беттерін тазалаудың жоғарғы сапалығы. Жарылысқа өртке қауіпсіз, экологиялық таза технология 4. Жуудың технологиялық үрдісі техникалық жуу құралының сулы ерітіндісі негізінде жабық цикл бойынша жүзеге асырылады 9

МКО-1000 құрылғысының артықшылықтары: уақыт пен энергоресурстарды үнемдеу; тазартылған мұнай өнімін тауар айналымға қайтару; резервуардың ішкі беттерін тазалаудың жоғарғы сапалығы; жарылыс пен өртке қауіпсіз және экологиялық таза технология.

Крот – 5 қондырғыны пайдалану арқылы мұнай қалдықтарын өңдеу Эксплуатацияға шығын көп кетпейді. Термиялық әдістер мен шетелдік аналогтармен салыстырғанда бағасы жағынан қолжетімді болып келеді. Пайдаланудың жоғарғы тиімділігі. Крот-5 қондырғысының жоғары жұмыс жасау өнімділігі, м3/сағ; Реакция жылдамдығы (5-7 минут); Ауыр металдарды бейтараптандыру мүмкіндігі; Кешеннің тек қана стационарлы емес, ұялы түрде қолдану тиімділігі, яғни егер мұнай шламдары басқа бір шлам амбарларында табылса, тікелей сол орынға аппаратураны тасымалдау арқылы залалсыздандыруды өткізу тиімділігі; Мұнай қалдықтарын утилизациялау өнімдерін ары қарай Крот-5 құрылғысын пайдалана отырып өңдеу арқылы өнімнің технологиялық қасиеттерін реттей отырып, мұнай құбырларын цементтеу, жолды асфальттау, барысында технологиялық қоспаларға қосымша ретінде енгізіледі; Утилизациялау өнімдерін жол құрылысында қолданады, оның ішінде асфальтобетонға минералды қосымша ретінде пайдаланады; Крот - 5 қондырғысын пайдалану мұнай қалдықтарын қайта өңдеу жолға қажетті құм-гравий қоспасына арналған шикізатты өндіріп шығаруға мүмкіндік береді; Крот-5 құрылғысын пайдалана отырып төменгі температураларда мұнай қалдықтарын залалсыздандыру мүмкіндігі.

Крот – 5 қондырғыны пайдалану арқылы мұнай қалдықтарын өңдеу Блок 1 «Эконафт» препаратын дайындау блогі оған мөлшерлеу ұрылғылары жатады Блок 2 Мұнай қалдықтарын залалсыздандыр ып реакторға жіберу жүйесінің блогі Блок 3 Қоспалаушы реактор және дозатор көмегімен капсулаға дейін айналдыру блогы Блок 4 Мұнаймен ластанған суды тазалау блогі 10 Крот-5 қоспалаушы қондырғының мұнай қалдықтарын залалсыздандыру, өңдеу және жою бойынша ұялы автоматтандырылған кешенінің технологиялық сұлбасы

КРОТ - 5 ҚОНДЫРҒЫСЫН КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ Көрсеткіштер атауыКөрсеткіштер мәндері, тг Жобаның қызмет етуінен жылдық экономикалық әсер Капиталды салымдар көлемі Жылдық экономикалық әсер Капиталды салымдардың салыстырмалы есептеу коэффициенті 0,5 Капиталды салымдардың есесі қайту уақыты, жыл 2,2 14

Дипломдық жұмыс барысында мұнай өндіру саласында шығындарды азайту мақсатында ресурсүнемдеу шаралары «ҚазГерМұнай» ЖШС-і мысалында қаралып, келесі қорытындылыр мен ұсыныстар әзірленді: Ресурсүнемдеу жағдайына талдау жасалды. «ҚазГерМұнай» ЖШС экологияны ластаушы көз ретінде қарастырылып, қоршаған отраға экологиялық әсерін талдау, экологиялық кері әсерді азайту шаралары талданды. Энергия ресурстарын үнемдеу шарасы ретінде және экологияны қорғау шарасы ретінде ең тиімді қалдықтарды жоюдың әдісі - әмбебап қозғалмалы SUPERMACS (СуперМакс) автоматтандырылған жүйесін қолдану ұсынылды. Бұл мұнай шламдарын пайдаға асыру арқылы мұнай өнімдерін сақтауға және тасымалдауға арналған резервуарларды МКО-1000 құрылғысының көмегімен тазалау резервуарлар мен технологиялық құрылғыны тазалауға арналған. Ресурсүнемдеу технологиясы ретінде «ҚазГерМұнай» ЖШС-нде Крот - 5 атты қондырғыны пайдалану арқылы мұнай қалдықтарын өңдеу құрылғысын енгізу ұсынылды. Крот - 5 қондырғысын Ақшабұлақ кенішінде қолдану өте тиімді болып келеді. Кешеннің тек қана стационарлы емес, ұялы түрде қолдану тиімділігі, яғни егер мұнай шламдары басқа бір шлам амбарларында табылса, тікелей сол орынға аппаратураны тасымалдау арқылы залалсыздандыруды өткізу тиімділігі; 15 «Еңбекті қорғау» бөлімінде еңбек қауіпсіздігінің жағдайы талқыланады. «Экологиялық қауіпсіздік» бөлімінде қалдықтарды қайта өңдеу кезінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері қарастырылды. Крот - 5 қондырғысын кәсіпорынға енгізуге экономикалық негіздеме жасалып, жылдық экономикалық тиімділік - 2 млн тгенгені құрды.

Назар аударғандарыңызға рахмет! 16