INTERNETin əsasları Abdulla Qəhrəmanov İlahə Cəfərova Bakı

KOMPÜTER ŞƏBƏKƏLƏRİ Kompüter şəbəkəsi kompüterlərin, rabitə xətlərinin və informasiya mübadiləsini təmin edən proqramların birləşməsidir. Kompüter şəbəkəsi kompüterlərin, rabitə xətlərinin və informasiya mübadiləsini təmin edən proqramların birləşməsidir.

KOMPÜTER ŞƏBƏKƏLƏRİ LOKAL ŞƏBƏKƏLƏR QLOBAL ŞƏBƏKƏLƏR

LOKAL ŞƏBƏKƏLƏR Bir-birinə yaxın məsafədə (bir otaqda, bir və ya bir neçə binada) yerləşən kompüterlərin xüsusi kabellərin və idarəedici proqramların köməyi ilə birləşməsi lokal şəbəkə adlanır. Bir-birinə yaxın məsafədə (bir otaqda, bir və ya bir neçə binada) yerləşən kompüterlərin xüsusi kabellərin və idarəedici proqramların köməyi ilə birləşməsi lokal şəbəkə adlanır. (LAN – Local Area Network)

LOKAL ŞƏBƏKƏLƏR HUB

HUB

QLOBAL ŞƏBƏKƏLƏR Əgər ümumi şəbəkəyə bir-birindən kifayət qədər uzaq məsafədə (bir və ya bir neçə ölkə, qitə ərazisində) yerləşən kompüterlər və ya lokal şəbəkələr birləşmişsə, onda belə şəbəkəyə paylanmış şəbəkə deyilir. Ümumdünya miqyaslı paylanmış (relyasion) şəbəkələr qlobal şəbəkə adlanır. Hal-hazırda məşhur və kütləvi surətdə istismar edilən qlobal şəbəkə INTERNET dir.

QLOBAL ŞƏBƏKƏLƏR

INTERNET INTERNET şəbəkəsi sabit vəziyyətdə duran şəbəkə deyil, onun strukturu elə onun istifadəçiləri tərəfindən daim dəyişdirilir. Hal-hazırda INTERNET istifadəçilərinin sayı milyonlarladır.

INTERNET Internetin əsas xüsusiyyətlərindən biri onun etibarlılığıdır. Kompüterlərin və rabitə xətlərinin bir hissəsi sıradan çıxsa da, şəbəkə öz fəaliyyətini dayandırmayacaq.

INTERNET

INTERNET Internetin yaranma tarixi 2 yanvar 1969-cu il hesab olunur. Həmin gün ABŞ Müdafiə Nazirliyinin bir bölməsi olan Perspektiv Tədqiqatlar İdarəsi (ARPA – Advanced Research Projects Agency) müdafiə təşkilatlarının kompüterlərinin əlaqələndirilməsi layihəsi üzrə işə başladı. Tədqiqatların nəticəsində ARPANET şəbəkəsi yaradıldı. Bu şəbəkənin iş prinsipi əsasında sonralar INTERNET şəbəkəsi yaradılmışdır.

INTERNET- in tərkibi Kompüterlər – Adi fərdi kompüter və ya serverlər; Kabellər – telefon kabeli, koaksial kabel, optik kabel; Yönəldicilər (router) – məlumatları ünvanlara yönəldən qurğular; Proqramlar – İnternetdə Sizə işləmək imkanı yaradan vasitə; Məlumatlar.

INTERNET-də məlumat yerləşdirənlər Universitetlər və digər təhsil müəssisələri; Universitetlər və digər təhsil müəssisələri; Kitabxanalar; Kitabxanalar; Dövlət və qeyri dövlət təşkilatları; Dövlət və qeyri dövlət təşkilatları; Hərbi strukturlar; Hərbi strukturlar; Kommersiya şirkətləri (reklam məqsədi ilə); Kommersiya şirkətləri (reklam məqsədi ilə); Müğənnilər; Müğənnilər; İdmançılar; İdmançılar; İstənilən şəxs. İstənilən şəxs.

INTERNET-də ünvanlar Internetdə hər bir kompüter təkrar olunmaz (unikal) ünvana malikdir. Bu ünvan aşağıdakı formadadır: XXXXXXXXXXXX Hər bir XXX 0 - dan dək qiymət ala bilər. Hər bir XXX 0 - dan dək qiymət ala bilər. Belə ünvana IP -ünvan deyilir.

INTERNET- də ünvanlar IP ünvan hər ölkədə Internet xidməti göstərən provayder tərəfindən verilir. ISP-Internet Service Provider adlanırlar. adlanırlar. Rəsmi olaraq onlar

wwwmicrosoftcom Serverin lokal şəbəkədə adı Adətən serverin məxsus olduğu şirkət və ya təşkilatın adı İndeks Domen adın strukturu

Domen adlar Adi telefon nömrələri kimi IP- ünvanları da yadda saxlamaq çətindir. İnternetdə əksər kompüterlərin Domen adları mövcuddur. IPünvanı olan kompüterin Domen ünvanı

Domen adlarda indekslər Fəaliyyət növünə görə (Ümumdünya).com Kommersiya.org Təşkilat.edu Təhsil.gov Hökumət.mil Hərbi.int Beynəlxalq.net Şəbəkə xidməti Əraziyə görə (Regional).AZ Azərbaycan.US ABŞ.TR Türkiyə.RU Rusiya.DE Almaniya.UK Birləşmiş krallıq.UA Ukrayna

Domen adlar A B

Domen Name Service DNS-server Domen ad IP -ünvan INTERNET ISP DNS-serverDNS-serverDNS-server

URL ( Universal Resource Locator ) Hər bir kompüter unikal ünvana malik olduğu kimi, İnternetdə hər bir faylın (sənədin, şəklin, klipin və s.) da unikal adı olur. Bu ad URL (Universal Resource Locator) adlanır və aşağıdakı formadadır: Xidmət servisi://Kompüterin adı/Qovluq/.../Faylın adı

Internetdə protokollar Adi Müxtəlif konfiqurasiyalı, müxtəlif sistemli, müxtəlif parametrli kompüterləri İnternetdə vahid məqsədə xidmət göstərməsini təmin etmək məqsədilə PROTOKOLlardan istifadə edilir. Sadə sözlə desək, protokol kompüterlərin eyni dildə danışmasını təmin edən qaydalar toplusudur. Internetdə istifadə edilən əsas protokol TCP/IP protokoludur.

TCP protokolu

INTERNET SERVİSLƏRİ Internetdə aşağıdakı servislərdən birindən istifadə edilir: WWW – (World Wide Web), hipermüraciətli sənədlər sistemi. WWW – (World Wide Web), hipermüraciətli sənədlər sistemi. – Elektron məktub. ünvanı olan fiziki və ya hüquqi şəxsə İnternet vasitəsilə məktub göndərmək xidməti. – Elektron məktub. ünvanı olan fiziki və ya hüquqi şəxsə İnternet vasitəsilə məktub göndərmək xidməti. Newsgroup – Elektron poçt vasitəsilə göndərilən və oxunan xəbərlər xidməti. Newsgroup – Elektron poçt vasitəsilə göndərilən və oxunan xəbərlər xidməti. FTP – (File Transfer Protocol) Bir kompüterdən digərinə böyük ölçülü faylları köçürmək üçün istifadə edilən servis. FTP – (File Transfer Protocol) Bir kompüterdən digərinə böyük ölçülü faylları köçürmək üçün istifadə edilən servis.

Internetdə işləmək üçün lazım olan resurslar · Kompüter; · MS WINDOWS 9X (2000, NT, XP) əməliyyat sistemi; · Modem; · Brauzer proqramı (Microsoft Internet Explorer və ya Netscape Communicator).

MODEM XariciDaxili MODEM MODEM

BRAUZER PROQRAMLARI · Microsoft Internet Explorer; · Netscape Communicator; · Copernik; · Opera.

AXTARIŞ SİSTEMLƏRİ Kataloqlar (Directories) Robotlaşdırılmış sistemlər (Search Engines) SPAM SPAM

Ümumi kataloqlar Tematik kataloqlar Kataloqlar siyahısı Kataloqlar

Axtarış sistemləri Metaaxtarış sistemləri Robotlar

Axtarış sistemləri Dünyada Yahoo! Altavistawww.altavista.com Microsoft Network Googlewww.google.com Excitewww.excite.com Hotbotwww.hotbot.com SearchEngineswww.searchengines.com omom

Axtarış sistemləri Azərbaycanda Seach AzNetwww.search.aznet.org Atoo.azwww.atoo.az AzInternet Links AzSearchwww.search.az Yellow Pageswww.baku-az.com BakNetwww.bak.net.az

Axtarış sistemləri Rusiyada Aportwww.aport.ru Ramblerwww.rambler.ru List.ruwww.list.ru Yandexwww.yandex.ru Ay! Кирил и Мефодий

Microsoft Internet Explorer · İş masasından (Desktop); Start menyusundan; Start menyusundan; Tapşırıqlar sətrindən. Tapşırıqlar sətrindən.

Microsoft Internet Explorer MENYU Standart panel Ünvan Back Forward Stop Refresh (F5) Home Search History Print FavoritesFavorites Enter klavişini sıxmalı

DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ MİNNƏTDARLIĞIMIZI BİLDİRİRİK!