1алашо: Хаа х1ун тайпана дешнаш ду нохчийн маттахь.

ЛЕКСИКА Лексика – иза меттан дерриге а дешнаш ду.

1амийнарг карладаккхар! Меттан дерриге а дешнаша кхуллу лексика. Дашо гойтург ду цуьнан лексически маь1на. Алар, яздар цхьатера а долуш, маь1на тайп- тайпана долчу дешнех омонимаш олу. Алар, язлар тайп-тайпана а долуш, маь1на гергара долчу дешнех синонимаш олу. Антонимаш – маь1на дуьхь-дуьхьал нислучу дешнех олу.

Меттан юкъара дешнаш: Нохчийн меттан дукхахдолу дешнаш массарна а девзаш ду.. Церах меттан юкъара дешнаш олу. Вайн массара а дахарехь буьйцуш болу мотт оцу юкъарчу дешнех а лаьтта, массара а пайдаоьцуш а ду, уьш миччахь бехаш белахь а, муьлхха болх беш белахь а. Амма нохчийн маттахь массара а ца лелош дешнаш ду. Масала: д1аарда, к1онцариг. И дешнаш меттан юкъара дешнаш дац.

Профессионализмаш. Нехан белхан меттиге хьаьжжина, цу белхан башхаллашка хьаьжжина лелош хуьлу цхьадолу дешнаш. Профессионализмех 1илманан белхашкахь пайдаоьцу. Профессионализмаша – дешнаша г1о до х1уманан а, кхетаман а билггала къаьсташ ц1е яккха, цара дечун сурт х1отто а, церан белхан билгалонаш йовзийта а. Масала: хьехархо, стюардесса, лор…

Диалектизмаш Диалектизмаш – наха шаьш бехачу меттехь бен лелош доцчу дешнех олу. Диалектизмех пайдаоьцу наггахь литературни произведенешкахь юьйцучу меттиган башхаллаш йовзийта.

Шиределла дешнаш: Ширделла дешнаш шина тайпана хуьлу. Историзмаш – шайн ц1ерашца юкъара д1аевлла х1умнаш ю. Масала: пурстоп, ц1уьх1ар. Архаизмаш – х1умнаш юкъара д1а ца евлла, церан ц1ераш хийцаелла. Масала: чийлак, чийрик.

Неологизмаш: Керла х1умнашца цхьаьна керла ц1ераш юкъайовлу, царех неологизмаш олу. Масала: компьютер, принтер.

Т1еэцна дешнаш: Кхечу меттанашкара схьаэцначу дешнех т1еэцна дешнаш олу. Масала: саба (1арбойн – сабун), чайник, ведар.

Таблица Юкъара дешнаш Професс ионализм аш Диалектиз маш Ширделла дешнаш Неологиз машТ1еэцна дешнаш. Ц1ен,Тракто- рист, Д1аардаЦ1уьх1ар,Телевизор,Машен, хи,суртди- ллархо, Хьа чу вале пурстоп,ракета,саба, латталорметигчийрик,ноутбук.чайник

Т1еч1аг1дар: Х1ун тайпана дешнаш девза вайна? Юкъара дешнаш. Профессионализмаш. Диалектизмаш. Ширделла дешнаш: историзмаш, архаизмаш. Неологизмаш. Т1еэцна дешнаш.

Нохчийн маттахь ч1ог1а дукха ду дешнаш. Жам1 :