Душанбе – 2007 Конститутсия –хамчун хуччати давлат ва чамъият Мурратиб: Муллоев Д.М.

КОНСТИТУТCИЯ – аз калимаи лотинї «constitutio» -гирифта шуда, маънояш сохт муќарраркунї мебошад ва аввалин маротиба дар Рими Кадим ба вуљуд омада, барои ифодакунии фармонњои императорон истифода карда мешуд.

АВВАЛИН КОНСТИТУТ- СИЯ ДАР ШМА С.1787 ВА ДЕРТАР ДАР ФРАНСИЯ 1791, ПОЛША 1793 ЌАБУЛ КАРДА ШУДААСТ

Низоми асосњои сохтори конститутсионї -низоми принсипњои асосї, ки асосњои сохтори конститутсионии Љумњурии Тољикистонро ташкил медињанд, дар боби 1 Конститутсия мустањкам карда шудааст

ТАРЗЊОИ АСОСИИ ЌАБУЛИ КОНСТИТУТСИЯ ИНЊО МЕБОШАНД: Маќоми махсус таъсисдодашуда Парламент Халќ

СОХТОРИ МАНТИЌИИ КОНСТИТУТСИЯ: 1. Сарсухан 2. Ќисми мазмуни 3. Ќисми хотимавї ва њолатњои гузариш (муќаррароти интиќолї)

КОНСТИТУТСИЯ ЧИСТ? Конститутсия – ин санади меъёрї- њуќуќие мебошад, ки ќувваи олии њуќуќї дошта, асосњои сохтори конститутсионї, асосњои вазъи њуќуќии инсон ва шањрванд; сохтори унитарї; принсипњои ташкил ва фаъолияти маќомоти њокимияти давлатї ва мањаллї, маќомоти худидораи мањаллиро мустањкам мекунад.

Хусусиятњои њуќуќии конститутсия – ин нишонањое мебошанд, ки онро аз санадњои ќонунгузории љорї фарќ мекунонанд. Хусусиятњои њуќуќии конститутсия инњо мебошанд: волоият (афзалият), мустаќимии амал, манбаи асоси барои ќонунгузории љорї, реалї будан.

Сохтори конститутсионї дорои ду хусусият мебошад: 1. Ин тарзи ташкили давлат – маљмўи нишонањое, ки дар асоси онњо як давлатро аз дигараш фарќ кардан мумкин аст ( шакли сохтори давлатї, шакли идоракунї, режими сиёсї ва ѓ.); 2. Ин чунин тарзи ташкили давлат мебошад, ки батанзимдарории фаъолияти давлатро бо роњи мањдудкунии њуќуќї тобеъи манфиатњои инсон, њуќуќ ва озодињои инсон фањмида мешавад, ки давлат набояд аз доираи он берун барояд. Наќши асосиро дар ин мањдудкунї Конститутсия мебозад.

ТАРТИБИ ДАРОВАРДАНИ ТАЃЙИРУ ИЛОВАЊО БА КОНСТИТУТСИЯИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН Субъектоне, ки њуќуќи ташаббуси пешнињод кардани таѓйиру иловањоро ба конститутсия доранд: Президенти Љумњурии Тољикистон Аз 1/3 њиссаи шумораи умумии аъзоёни Маљлиси миллї ва вакилони Маљлиси намояндагон Мувофиќи ќ.1 м.98 Конститутсия таѓироту иловањо бо роњи райъпурсї амалї карда мешавад Мувофиќи ќ.2 м.98 Конститутсия райъпурсї бо ташаббуси Президент ё аз 2/3 њиссаи вакилони Маљлиси намояндагон гузаронида мешавад.

Сохтори конститутсионии Љумњурии Тољикистон – низоми муносибатњои њуќуќии тарзи ташкили давлат фањмида мешавад, ки дар он њуќуќ ва озодињои инсон ва шањрванд кафолатнок ва эътироф карда шудааст, давлат тобеъи њуќуќ ва пеш аз њама конститутсияи демократї мебошад.

МАЗМУН ВА МУНДАРИЉАИ КОНСТИТУСИЯИ С.1994 ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН: Муќаддима Асосњои сохтори конститусионї Њуќуќ, озодињо ва вазифањои асосии инсон ва шањрванд Маљлиси Олї Президент Њукумат Њокимияти мањаллї ВМКБ Суд Прокуратура Тартиби даровардани таѓйиру иловањо Муќаррароти интиќолї

Љумњурии Тољикистон – давлати демократї ин чунин шакли ташкили давлат мебошад, ки ба иродаи халќи ин давлат мувофиќ аст.

Характеристикаи асосии давлати демократї: 1) сарчашмаи ягонаи њокимият ва барандаи соњибихтиёрї халќи Тољикистон мебошад. Демократияи бевосита ва бавостита (ќ.1 м.6); 2) ифодаи олии бевоситаи њокимияти халќ раъйпурсии умумихалќї ва интихобот мебошад (ќ.2 м.6). 3) тартиби демократии созмонёбї ва баамалбарории њокимияти давлатї: Аввалан дар давлат ќонунгузории интихоботи демократї. Сониян дар Конститутсия тартиби демократии баамалбарории њокимияти давлатї ба монанди тартиби ќабули ќонунњо, салоњиятњо ва ваколатњои маќомоти давлатї ва ѓ. муќаррар бояд карда шавад 5) манъ будани ѓасби њокимият ва тасарруфи салоњияти он (ќ.5 м.6).

Давлати соњибихтиёр – дар он зоњир мегардад, ки њама масъалањои дохилї ва берунии ба Тољикистон дахл доштаро мустаќилона њал менамояд ва ягон шахс ё гуруњи шахсон иродаи худро маљбуран амалї сохта наметавонанд.

Давлати дунявї – давлате, ки дар он муносибати байнињамдигарї давлат ва масљид дар дахолат накардан ба корњои якдигар ва роњ надодан ба ягон дин њамчун вазъи дини давлатї мебошад.

ДАР ДАВЛАТИ ДУНЯВЇ: 1) масчид аз давлат људо аст 2) мактаб аз масчид људо аст 3) ба ягон дин вазъи давлатї ё њатмї додан мумкин нест

Давлати ягона – ин чунин шакли сохтори давлатї мебошад, воњидњои таркибии давлат нишонаи давлатдориро надоранд ва ба марказ тобеъ мебошанд. Њокимияти муттамаркази давлатї, конститутсияи ягона, шањрвандии ягона низоми пулию молии ягона ва ѓ.

Давлати иљтимої ќ.2 м.1. Конститутсияи Љумњурии Тољикистон Моњият ва принсипи ин давлат ба муњайё сохтани шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодона равона карда шудааст. Маќсади сиёсати иљтимоии давлат ин таъмини њаёти арзанда ва инкишофи озодонаи њар як инсон мебошад. М. 25 ЭУЊБ

Давлати њуќуќбунёд – чунин тарзи ташкили давлат фањмида мешавад, ки он тобеъи њуќуќ буда, маќсади асосии фаъолияти он таъмини њуќуќ ва озодињои инсон ва шањрванд мебошад. Нишонањо: 1) волоияти њуќуќ; 2) таъмини њуќуќ ва озодињои инсон ва шањрванд; 3) таќсимоти њокимият.