1- ناساندنی زانستی كه ش و ئاووهه وا بڕگه كانی وانه : أ-جوگرافیای كه ش ب-میتیۆرۆلۆجیا ج-جوگرافیای ئاووهه وا د-جیاوازی نێوان كه ش و میتیۆرۆلۆجیا ه-جیاوازی نێوان جوگرافیای كه ش و جوگرافیای ئاووهه وا و-لقه سه ره كیه كانی ئاووهه وا

جوگرافیای كه ش Weather زانستی كه ش : ئه م زانسته لقێكه له زانستی جوگرافیای سروشتی كه له دیارده كانی كه ش ده كۆڵێته وه له چینی ترۆپۆسفیردا. هه ندێك له و دیاردانه به چاو ده بینرێن وه ك ته م و هه ور و باران و به فر وه هه نێكی تریان به هۆی ئامێری تایبه ته وه پێوانه ده كرێن وه ك : پله ی گه رما و پاڵه په ستۆی هه وا. زانستێكی تر هه یه باسی هه مان ئه م دیاردانه ده كات و لێیان ده كۆڵێته وه ئه ویش میتیۆرۆلۆجیایه.

میتیۆرۆلۆجیا Meteorology میتیۆرۆلۆجیا : لقێكه له زانستی فیزیا كه وا به پشت به ستن به یاسا فیزیاییه كان له دیارده كانی كه ش ده كۆڵێته وه. له رووی زمانه وانیه وه ئه م زاراوه یه له دوو به ش پێك دێت، یه كێكیان (Meteoros ) واتا به رز و (Logos ) به مانای زانست دێت، بۆیه میتیۆرۆلۆجیا واتای زانستی دیارده به رزه كان ده گه یه نێ.

جوگرافیای ئاووهه وا Climatology زانستی ئاووهه وا : ئه و زانسته یه كه له دیارده كانی هه وا ده كۆڵێته وه بۆ ماوه یه كی درێژ، به تایبه تی ئه وانه ی په یوه ندیان به رووی زه وییه وه هه یه. له رووی زمانه وانیه وه ووشه ی (Climate ) ی ئینگلیزی له ووشه ی (Klima) ی یۆنانی وه رگیراوه كه به مانای لێژی یان مه یلی خۆر دێت. ئه م زانسته هه ڵده ستێ به وه سفكردن و شیكردنه وه ی په یوه ندی نێوان ره گه زه كانی ئاووهه وا.

جیاوازی نێوان زانستی كه ش و میتیۆرۆلۆجیا 1) جوگرافیناسه كان كاتێك له دیارده كانی كه ش ده كۆڵنه وه رێبازی جوگرافیا ده گرنه به ر و بایه خ ده ده ن به شوێن و دابه ش بوونی جوگرافی و جۆری دابه شبوون، به ڵام میتیۆرۆلۆجیناسه كان كاتێك باسی دیارده كه شیه كانی چینی ترۆپۆسفیر ده كه ن په یوه ندی نێوانیان دیاری ده كه ن و یاسا فیزیاییه كان و رێبازی زانسی فیزیا ده گرنه به ر. 2) زانستی كه ش زیاتر بایه خ به دیارده كانی چینی خواره وه ده دات كه وا په یوه ندیان به رووی زه وییه وه هه یه ، به ڵام میتیۆرۆلۆجیا له دیارده كان ده كۆڵێته وه له هه ر چینێكی هه وا بێت، جا چ ئه و دیارده یه په یوه ندی به رووی زه وییه وه هه بێت یان نا.

جیاوازی نێوان جوگرافیای كه ش و ئاووهه وا 1) زانستی جوگرافیای كه ش باسی بارودۆخی چینی ترۆپۆسفیر و دیارده كانی ده كات له ماوه یه كی كورت دا ( چه ند كاتژمێرێك، رۆژێك یان چه ند رۆژێك ) به ڵام زانستی جوگرافیای ئاووهه وا باسی بارودۆخی چینی ترۆپۆسفیر و دیارده كانی ده كات له ماوه یه كی درێژدا. 2) زانستی جوگرافیای كه ش باس له ناوچه یه كی بچووك ده كات، به ڵام زانستی جوگرافیای ئاووهه وا باس له ناوچه یه كی فراوان ده كات.

3) زانستی كه ش زیاتر باسی بارودۆخی هه نوكه و ئاینده یه كی نزیكی چینی ترۆپۆسفیر ده كات، به ڵام زانستی ئاووهه وا پشت به رابردوو ده به ستێ بۆ باسكردنی بارودۆخی ترۆپۆسفیر و دیارده كانی. 4) كه ش و دیارده كانی به به رده وامی له گۆڕان دان، به ڵام ئاووهه وا سه قامگیرتره و گۆڕانی كه می به سه ردا دێت. 5) لێكۆڵینه وه كانی زانستی جوگرافیای كه ش پشت ده به ستن به پێوانه كردنی توخمه كانی كه ش به هۆی ئامێره كانی پێوانیان، به ڵام لێكۆڵینه وه كانی زانستی جوگرافیای ئاووهه وا پشت ده به ستن به ئاماره كانی توخمه كانی ئاووهه وا.

لقه سه ره كیه كانی ئاووهه وا زانستی ئاووهه وا Climatology ئاووهه وای شێوه كاری Climatography ئاووهه وای سرووشتی Physical ئاووهه وای جوڵه یی Dynamic ئاووهه وای پڕاكتیكی Applied ئاووهه وای رابردوو Paleo پێوه ر ئاووهه وای گشتی Macroclimatology ئاووهه وای ناوه نجی Mesoclimatology ئاووهه وای ورد Microclimatology رێگه كانی شیكردنه وه ی ئاووهه وا ئیحسایی Statistical گشتگیری Synoptic وه سفی Descriptive بیركاری Mathematical