محازه ره ی شه شه م 2 – گواستنه وه ی ده ریایی

یه كه م : مێژووی گواستنه وه ی ده ریایی زۆربه ی لێكۆڵه ره وان وای بۆده چن كه وا مرۆڤ نزیكه ی حه وت هه زار ساڵ به ر له ئێستا ده ستی كردووه به چالاكی ده ریایی. به ر له وه ش یه كه م جار ده ستی كرد به گواستنه وه ی ناو رووباره كان. سه ره تا له ده ریا نزیكه كانی جیهانی كۆنه وه ده ستی پێكرد وه كو ده ریای ناوه راست و ده ریای سوور و ده ریای چین. زۆرێك له میلله تانی كۆن رۆڵیان بینیوه له سواربوونی كه شتی ده ریایی و ده ستگرتن به سه ر ده ریاكان وه كو میسریه كۆنه كان و چینی و فینیقی و رۆمانه كان و میلله تی فایكنج ( خه ڵكی نیمچه دوورگه ی ئه سكه ندینافیا بوون ). موسڵمانانیش رۆڵیان بینیوه له دروستكردنی كه شتی و دروستكردنی نه خشه و ناسینی ئاراسته ی بایه كان. ئه و خاڵانه ش وایكرد له سه ر ده ریاكانی ده وروبه ریان زاڵبن.

به كارهێنانی قیبله نما و پێشكه وتن له دروستكردنی كه شتی و دواتر گۆرینی كه شتی چارۆكه دار به كه شتی هه ڵمین خاڵی وه رچه رخان بوون له مێژووی گواستنه وه ی ده ریایی. هه ریه ك له وڵاته كانی هۆڵه ندا و پرتوگال و ئیسپانیا و فه ره نسا و به ریتانیا، رۆڵیان بینی له په ره دان به گواستنه وه ی ده ریایی.

دووه م : تایبه تمه ندیه كانی گواستنه وه ی ده ریایی 1) نه بوونی رێگای دیاریكراو به شێوه یه ك وابكات كه شتی ده ریایی پێیه وه په یوه ست بن، جگه له ته نگه به ره ده ریاییه كان. 2) رێگای ده ریایی پێویستی به دروستكردن و چاككردنه وه نیه. 3) تێپه ڕین به ئاوه نێوده وڵه تی و هه رێمیه كان به خۆڕاییه ، جگه له نۆكه نده كانی وه كو سوێس و په نه ما. 4) توانای هه ڵگرتن و گواستنه وه ی له هۆیه كانی تری گواستنه وه زیاتره و بڕێكی زۆر كه لوپه ل هه ڵده گرێ. 5) توانای گواستنه وه ی هه یه بۆ ماوه ی دوور و به تێچوونی ئابوریانه. 6) كه می تێچوونی گواستنه وه ، كه له هه موو رێگه كانی تر هه رزانتره.

سێیه م : ئه و هۆكارانه ی كار له گواستنه وه ی ده ریایی ده كه ن أ ) هۆكاره سروشتییه كان : 1. شوێنی جوگرافی 2. هێڵی كه نار 3. به رز و نزمی ژێره وه ی ده ریا 4. رووه ئاویه كان 5. ئاووهه وا 6. ته وژمی ده ریا ب ) هۆكاری مرۆیی : 1. بوونی هێڵی گواستنه وه ی باش له نێوان به نده ره كان و ناوه وه 2- كه می تێچوون 3- نۆكه نده ده سكرده كان وه كو په نا و سوێس

چواره م : رێگا سه ره كیه كانی گواستنه وه ی ده ریایی 1. رێگای باكوری زه ریای ئه تڵه سی 2. رێگای رۆژاوای ئه وروپا – ده ریای ناوه راست – ده ریای سوور – زه ریای هیندی 3. رێگای ره ئس ره جاء ساڵح 4. رێگای باشووری زه ریای ئه تڵه سی 5. رێگای نۆكه ندی په نه ما 6. رێگای باكوری زه ریای ئارام