Орындаған: Сембиев Н Тобы: 203 Б ФК. Қабылдаған: Бұхарбаева А О ң т ү стік Қ аза қ стан мемлекеттік фармацевтикалы қ академиясы : Оттектің улы түрлері. Антиоксидантты қорғау жүйесі

І.Кіріспе Оттектің улы түрлері. Антиоксиданттар ІІ.Негізгі бөлім 1. Ерікті радикалдар 2. Ерікті радикалдардың қартайту әсері ІІІ.Қорытынды IV. Әдебиеттер тізімі

Антиоксиданттар Антиоксиданттар (грекше antі қарсы және oxіs қышқыл) тотығуға қарсы және оны тежеу үшін қолданылатын заттар; ағзаның қартаюын бәсендететін қышқылдану процестерін баяулататын химиялық заттар. Антиоксиданттар – бұл химиялық қосылыстар тобы, олар басқа заттардың тотығу процесіне мүмкіндік бермейді немесе тоқтатады. Олардың басты қызметі организм үшін зиянды, біздің организмімізге бұзушы әсер ететін бос радикалдарды бейтараптандыру болып табылады.

Адамның күнделікті өмірінде организмінде көптеген химиялық реакциялар жүреді, осы реакцияның барлығы энергияны қажет етеді. Энергияны алу үшін организм әр түрлі заттарды қабылдайды, оны босату үшін бір алмастырылмайтын компонент - оттегі қажет.

Оттегі органикалық заттарды оттектендіреді, сонымен бірге тағаммен организмге түседі сол арқылы бізге өмірлік күш береді. Бірақ оттегі бізге қаншалықты қажет болса, соншалықты қауіпті. Дәл осы оттектендіру процесінде бос радикалдар түзіледі.

Ерікті радикалдар тордың(клетка) ішіндегі мембрананың майына жиі әсер етеді.Мембрананың өтгізгіштігі бұзылып,токсиндер тор (клетка) ішіне енеді,кейін тордың ыдырауына әкеп соқтырады.

20 ғасырда ксенобиотиктер (табиғаты бөтен заттар) көбейіп кетті. Экологиялық орта ластанды. Адам баласының ағзасына тамақпен, сумен,ауамен көптеген зиянды заттар енетін болды. Олар адам ағзасында жиналып, ерікті радикалдардың пайда болуына себепші болды,ал ерікті радикалдар адам ағзасына қарсы әсер етті.

Ерікті радикалдар – бұл тұрақсыз оттегінің молекулалары немесе атомдары.Олар басқа молекулаларымен өзара химиялық әрекеттесуге түсіп олардың деструкциясына алып келеді.

Тұрақты молекулада ядроның қасында жұп-жұбымен электрондар орналасады.Егер электрондардың саны азайып,электрон жұпсыз қалса,ол тұрақсыз молекулаға айналады,яғни ерікті радикалдар пайда болады.Тұрақты болу үшін > басқа молекуладан электрон > - организмде тұрақсыз молекулалар бірінен соң бірі дамып, > - осының бәрі бұзылыстарға, дисгармонияға алып келеді.

Молекуланың электронды жоғалтуы – тотығу процесін дамытады.Адам ағзасының антиоксиданттар жүйесінің көбейіп жатқан ерікті радикалдарымен күресуге күші жетпейді.

Ерікті радикалдардың пайда болу себебі: Ластанған ауа Шылым түтіні Тамақ өнімдері Қосындылар Кейбір дәрілер Дұрыс тамақтанбау Ультракүлгін сәулелер Рентген сәулелері Ыстық соғу Тіке күн сәулесі

Қартаю антиоксиданттар мен ерікті радикалдардың санына байланысты:антиоксиданттардың саны ерікті радикалдардан неғұрлым көп болса,соғұрлым қартаю процесі тежеледі.Егер адам баласы осы білімді қолданып,өзінің ас үлесіне табиғи антиоксиданттарды және тамақ қосындыларын қосса,өзінің өміріне жасына қарамастан бір – екі жыл емес,бірнеше көптеген бақытты және әсем жылдар қосады. Қартаю антиоксиданттар мен ерікті радикалдардың санына байланысты:антиоксиданттардың саны ерікті радикалдардан неғұрлым көп болса,соғұрлым қартаю процесі тежеледі.Егер адам баласы осы білімді қолданып,өзінің ас үлесіне табиғи антиоксиданттарды және тамақ қосындыларын қосса,өзінің өміріне жасына қарамастан бір – екі жыл емес,бірнеше көптеген бақытты және әсем жылдар қосады.

Ерікті радикалдардың қартайту процесінің негізін құрайтынының көптеген дәлелдері бар.Адам баласы 23 жасқа дейін өседі,23 жастан кейін адам ағзасының қартаюы басталады.Адамның жасы көбейген сайын ерікті радикалдардың саны көбейеді,олар көптеген бұзылыстарға алып келеді,ауруларға сезімталдықты жоғарылатады,сыртқы қартаю белгілерінің пайда болуына әсер етеді. 65 жастан жоғары адамдарда ерікті радикалдар туғызған аурулар үлесі 40% дейін екендігі анықталды.

Табиғи Антиоксиданттарға витаминдер

Синтетикалық Антиоксиданттарға әртүрлі ароматты қосылыстар жатады

Ең көп таралған антиоксиданттарға мыналар жатады: A провитамині (бета – каротин) сәбізде, асқабақта, өрікте, қызыл бұрышта, қызанақта, ақжелкенде, қымыздықта, саумалдықта және салат жапырақтарында бар. A дәрумені брокколиде, сәбізде, саумалдықта, сүт өнімдерінде, майда, жұмыртқаның сарысында және майлы теңіз балығында бар. E дәрумені өсімдік майларында, күнбағыс дәнінде, жаңғақтарда, кебекте, жүгеріде және саумалдықта бар. C дәрумені (аскорбин қышқылы) цитрустық жемістерде, кивиде, қызанақта, брюссель қырыққабаты, қызыл бұрышта, саумалдықта, қарақатта, жабайы раушанда және құлпынайда бар.

Витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Организмде үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал витаминді (әсіресе, А және D витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау организмнің улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі. Витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Организмде үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал витаминді (әсіресе, А және D витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау организмнің улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі.

Пайдаланған әдебиеттер Патсаев Ә.Қ.,Жайлау С.Ж. Органикалық химия негіздері. Шымкент,2005ж Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Н.Далабаева. Алматы: "Мектеп" баспасы,