¶³½ä³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ ãáñ û¹áõÙ, % N2N2 ²½áï78.08 O2O2 ÂÃí³ÍÇÝ20,95 Ar²ñ·áÝ0,93 CO 2 ²Í˳ÃÃáõ ·³½0,03 NeÜ»áÝ0,0018 HeлÉÇáõÙ0,0005 KrÎñÇåïáÝ0,0001 H2H2 æñ³ÍÇÝ0,00005 Xøë»ÝáÝ0,000009
³) ²Í˳ÍÝÇ ûùëǹ µ) ÌÍÙµ³ÛÇÝ ³ÝÑǹñǹ ·) ÌÍÙµÇ ³ÝÑǹñǹ ¹) ÌÍÙµ³çñ³ÍÇÝ և ÍÍÙµ³Í˳ÍÇÝ ») ²½áïÇ ûùëǹݻñ ½) üïáñÇ ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñ ¿) øÉáñÇ ÙdzóáõÃÛáõÝÝ»ñ
Երկրաշարժը Ջրհեղեղը Մթնոլորտային աղետները Սողանքը Փոթորիկները Հրաբուխները Կայծակները Անտառային հրդեհները և այլն …
Երկրաշարժը բնական երևույթ է, որն արտահայտվում է երկրակե- ղևի` շատ կարճ տատանումներով և ցնցումներով: Երկրաշարժերը դեռևս ոչ բավականաչափ ուսումնասիր- ված բնական երևույթներ են, այդ պատճառով դեռևս հնարավոր չէ կանխատեսել երկրաշարժի կոնկրետ օրն ու ուժգնությունը: Սակայն հայտնի են մոտ 70 տեսակի կենդանիներ, որոնք ընդունակ են կանխազգալ վերահաս երկրաշարժի վտանգը:
Ցամաքի որոշակի տարածքների ժամանակավոր ջրածածկ լինելը կոչվում է ջրհեղեղ : Ջրհեղեղները կարող են առաջանալ` երկարատև առատ տեղումներից սառցադաշտերի և ձյան հալոցքի ժամանակ մեծածավալ և կենտրոնացված ջրի հոսքից ջրամբարների փլուզումներից հիդրոկայանների պատնեշների ճեղքումից ծովային փոթորիկներից Ցունամիներից երկրի մակերես ստորգետնյա ջրերի հանկարծակի ելքից
ԳետայինԾովային Ջրհեղեղներն` ըստ տևողության Ջրհեղեղներն` ըստ պատճառած վնասի կարճաժամկետ – օր Երկարաժամկետ – մինչև 3 շաբաթ Խիստ երկարաժամկետ – մինչև 3 ամիս և ավելի փոքր բարձր նշանակալի աղետալի
Մթնոլորտում առաջացող տասից ավելի տարաբնույթ այն փոփոխությունները, որոնք որպես երևույթ հաճախ աղետալի հետևանքներ են ունենում, համարվում են աղետաբեր մթնոլորտային երևույթներ: Նրանց թվին են պատկանում քամու հետևյալ տեսակները ` փոթորիկը մրրիկը պտտահողմը ծովամրրիկը Ինչպես նաև հետևյալ երևույթները` ամպրոպր, կայծակը, երաշտը, ձնաբուքը, մառախուղը և այլն: Թվարկված բոլոր երևույթները կանխատեսվում են օդերևույթաբանական կայանների կողմից: Այդ կանխատեսումները կարող են լինել մի քանի ժամից մինչև մի քանի օր առաջ:
Մրրիկ - մ մ մ մեծ ավերիչ ուժով օժտված և համեմատաբար երկար տևողությամբ քամի է, որի արագությունը հասնում է 115կմ/ժ և ավելի: Մրրիկներն իրենց հետևից թողնում են ավերակներ, առաջացնում են բնակլիմայական տարբեր փոփոխություններ:
Ծովամրրիկ (թայֆուն) – շատ ուժեղ և երկար տևող քամի է (103 – 120կմ/ժ): Այն իր արագությամբ զիջում է մրրիկին, սակայն մեծ վնասներ է հասցնում ծովում, ափամերձ շրջաններում դառնալով մարդկային զոհերի պատճառ:
Փոթորիկ քամու արագությունը հասնում է կմ/ժ: Լինում են` ձնային (ուժեղ քամի է, որը օդով ձյան մեծ զանգվածներ է տեղափոխում) և ավազային (ուժեղ քամի է, որը օդով շատ երկար տարածություններ տեղափոխում է միլիոնավոր տոննաներ կշռող հողային մասնիկներ):
Պտտահողմ – ունի ձագարաձև տեսք, արագությունը կարող է հասնել 1000կմ/ժ – ի: Չունի տեղաշարժի կոնկրետ ուղղություն, ուղեկցվում է կայծակով, ամպրոպով, անձրևով և կարկտահարումով:
Ծանրության ուժի ազդեցության հետևանքով լեռնային զառիթափ լանջով հողային որոշակի տարածքների պոկվելն ու ցած տեղափոխվելը կամ սողք տալը կոչվում է սողանք: Սողանքները լինում են. դանդաղ միջին արագ Սողանքները կարելի է կանխատեսել, քանի որ դրանք հանկարծակի չեն առաջանում. Լեռնային ապարներում և հողի վրա սկզբում առաջանում են ճեղքեր: Այդ երևույթները կարելի է վերահսկել.նախանշանները նկատելիս անհրաժեշտ է սողանցքավտանգ տարածքում հողային շերտի ջրազրկում ու չորացում, ծառատունկ, արհեստական պատնեշների կառուցում և այլն:
Հեղեղը լեռնային շրջաններում առաջացող ջրացեխախառն ուժեղ վարար հոսք է: Դրանց առաջացման սկզբնապատճառներն են` N ՏեսակըԱռաջացման պատճառըԾագումն ու տարածումը 1 ԱնձրևայինՀորդառատ անձրև Ամենատարածված տեսակն է, որն արագանում էլանջերի լվացման և սողանքների առաջացման արդյունքում 2 ՁյունայինԻնտենսիվ ձնհալ Հիմնականում ծագում են լեռնային շրջաններում 3 ՍեյսմիկականԵրկրաշարժ Բարձր սեյսմիկական գոտիներում լանջերից գրունտային զանգվածների պոկում 4 Անտրոպոգեն (ուղիղ ազդեցություն) Ջրամբարների անորակ կառուցում Բարձր լեռնային շրջաններում ջրամբարների փլուզում 5 Անտրոպոգեն Հողաբուսական ծածկոցի խախտում Անտառահատման տեղամասերում լանջերի խախտում, ձորերի և ափերի լվացում
Քարային Ցեխային Քարացեխային Հեղեղների առաջացումը հնարավոր է կանխատեսել: Հաշվի են առնվում տեղումների մակարդակը, կարճ ժամանակահատվածում ձյան առատ հալոցքը և այլն: Հեղեղների պատճառած վնասները մեղմելու, ինչպես նաև կանխարգելման նպատակով իրականացվում են մի շարք գործողություններ, որոնցից են հեղեղաորս ջրամբարների, հեղեղատարների կառուցումը, անտառատնկումները, լեռնային շրջանների բուսական բուսական ծածկույթի մեծացումը և այլն: Հեղեղավտանգ շրջաններում կատարվում է բնակչության հատուկ ուսուցում, իսկ իրական վտանգի սպառնալիքի դեպքում բնակչության տարահանում: