Дзяржаўная палітыка ў сферы мастацкай літаратуры ў БССР (1920 – 1934 гг.) Навуковы кіраўнік: кандыдат гістарычных навук, дацэнт Кулеш Л. М.

Актуальнасць Пасля распаду СССР Рэспубліка Беларусь апынулася перад выбарам шляхоў далейшага развіцця. Патрэбна было выпрацаваць палітычную лінію ў адносінах да ўсіх сфер развіцця грамадства. Гэта тычыцца і мастацкай культуры, і літаратуры ў прыватнасці. Таму даследванне дзяржаўнага кіравання сферай мастацкай літаратуры дазваляе прааналізаваць як станоўчы, так і адмоўны вопыт папярэдніх часоў, правільна акрэсліць ролю сучаснай дзяржавы ў літаратурным працэсе з мэтай рэгулявання і падтрымкі, а не жорсткага кантролю.

Галоўная мэта дыпломнай работы – на падставе крыніц правесці аналіз сістэмы дзяржаўнага кіравання мастацкай літаратурай у БССР 1920 – 1934 гг.

Зыходзячы з мэты былі пастаўлены наступныя задачы: 1)вызначыць характар дзяржаўнага кіравання мастацкай літаратурай у БССР, асноўныя тэндэнцыі і напрамкі літаратурнай палітыкі, тыя сродкі і метады, якія былі для яе ўласцівы; 2) прасачыць фарміраванне сістэмы органаў кіравання літаратурнай сферай; 3) вылучыць этапы літаратурнай палітыкі і ахарактарызаваць іх асноўныя рысы;

4) параўнаць дзяржаўнае кіраванне літаратурай у БССР і РСФСР, высветліць ступень самастойнасці беларускіх улад у дадзеным пытанні; 5) прааналізаваць уздзеянне савецкага кіраўніцтва на пісьменніцкія абяднанні; 6) высветліць, як пазіцыя дзяржавы па літаратурным пытанні паўплывала на творчасць беларускіх пісьменнікаў.

Абект даследвання Стасункі паміж уладай і мастацкай літаратурай у БССР

Прадмет даследвання Дзяржаўная палітыка ў сферы мастацкай літаратуры:вытокі, характар, наступствы.

Палажэнні, якія выносяца на абарону: Развіццё беларускай літаратуры ва ўмовах савецкай сістэмы насіла супярэчлівы характар. З аднаго боку, пісьменнікі атрымалі шырокую магчымасць друкавацца, дзяржава аказвала ім пасільную матэрыяльную дапамогу. Станаўленне беларускай савецкай дзяржаўнасці выклікала паскарэнне развіцця нацыянальнай беларускай культуры, і літаратуры ў прыватнасці, якая ўпершыню атрымала падтрымку на афіцыйным узроўні. Але з іншага боку, праходзіў паступовы працэс адзяржаўлевання літаратуры, існавала цэнзура, партыя патрабавала падпарадкавання ад творчай інтэлігенцыі. У канцы 20-х гг. негатыўныя тэндэнцыі ў літаратурнай палітыцы перамаглі канчаткова. У дзяржаўнай палітыцы ў адностнах да мастацкай літаратуры 20 – 30 гг. прасочваецца эвалюцыя ад эпізадычнага ўмяшальніцтва ў яе справы да жорсткага рэгламентавання. Гэта тлумачыцца ўсталяваннем у краіне таталітарнай сістэмы, для якой характэрна рэгламентацыя ўсіх сфер жыцця грамадства.

Сістэма кіравання літаратурай у Беларусі фарміравалася па абразцу адпаведнай сістэмы ў РСФСР. Тыя працэсы, якія адбываліся ў літаратурнай палітыцы ў БССР, у значнай ступенні вызначалася пазіцыяй ЦК УКП(б). Але тут мелася і свая спецыфіка, звязаная з нацыянальным пытаннем. І ў гэтай сувязі прасочваюцца дзьве тэндэнцыі. Нацыянальна-свядомыя сілы КП(б)Б імкнуліся да большай самастойнасці літаратуры, апоры на нацыянальныя традыцыі, аднак не адмаўляючы неабходнасць цэнзуры. Прамаскоўскія дзеячы выступалі за ўзмацненне кантролю з боку партыі, стварэнне прынцыпова новай, пралетарскай літаратуры. З пачаткам кампаніі супраць нацыянал-дэмакратызму дамінуючай становіцца пазіцыя апошніх, нацыянал-камуністы фактычна страчваюць сваю палітычную вагу. Адначасова абмяжоўваецца і без таго невялікая самастойнасць мясцовага кіраўніцтва. Для ўздзеяння на сферу мастацкай літаратуры выкарыстоўваліся розныя метады. Гэта заканадаўчае рэгуляванне, эканамічныя метады, адміністрацыйны ціск, мастацкая крытыка, цэнзура, судовы і пазасудовы пераслед, метады тайнага кантролю. Роля кожнай групы метадаў у розныя часы адрознівалася. З канца 20-х гг. назіраецца паварот да метадаў прымусу, выкарыстанне якіх увесь час пашыраецца.

Трэба адзначыць наяўнасць ідэй адзяржаўлевання літаратуры і сярод творчай інтэлігенцыі. Асабліва выразна гэта прасочвалася сярод пісьменнікаў малодшага пакалення, якія неаднаразова звярталіся да партыі з заклікам кіраваць літаратурным працэсам, падкрэслівалі сваю гатоўнасць аддана служыць яе ідэалам, выконваць пастаўленыя перад імі задачы. Зменлівасць у адносінах да адных і тых жа пісьменнікаў і літаратурных абяднанняў не сведчыць аб непаслядоўнасці ўлады. Дзяжаўнае кіраўніцтва цікавіла ў творчасці пісменнікаў менавіта тое, што адпавядала надзённым палітычным запатрабаваням, таму ўчарашнія фаварыты ў любы момант маглі трапіць у апалу.

Дзякуй за ўвагу