Түрікменстан Республикасы Т ү рікменстан Т ү рікменстан Т ү рікменстан Т ү рікменстан туы елта ң басы туы елта ң басы

Тәуелсіздік күні 27 қазан27 қазан 1991 жыл (КСРО-дан)1991КСРО Ресми тілітүрікменше АстанасыАшғабат Ірі қалаларыАшғабатАшғабат, Ташховуз, Түрікменабад, ТүрікменбашыТашховузТүрікменабад Түрікменбашы Үкімет түріПрезиденттік республика ПрезидентіГурбаноғлы Бердымұхаммедов Мемлекеттік діні Ислам

Астанасы Ашғабат Хал қ ыны ң саны 6 млн адам ғ а жуы қ. Т ү ркіменстан 5 ә кімшілік- экономикалы қ аума ққ а б ө лінген. Олар уелаят (у ә лаят) деп аталады. Ахал, Бал қ ан, Дашо ғұ з, Лебап, МарыАхалБал қ анДашо ғұ з ЛебапМары

Геогафиясы Жеріні ң 80 % арты ғ ын аптап ш ө л ( Қ ара құ м ш ө лі), құ м к ө шкіндері, тасты таулар мен ащылы алаптар басып жатыр. Қ ара құ м Т ү ркіменстанны ң е ң ү лкен ө зені Ә мудария. Оны ң ұ зынды ғ ы 1415 км болса, соны ң 1000 км осы елді ң аума ғ ында. Осы ө зеннен бастау алып, Т ү ркіменстанны ң Аш ғ абат, Мары, Б ү змейін, Бал қ анабат (Небит-Даг), Т ү ркіменбашы (Красноводск) сия қ ты е ң ү лкен қ алаларына ауыз суын жеткізіп жат қ ан Қ ара құ м арнасы. Ә мударияАш ғ абатМарыБ ү змейін Бал қ анабатТ ү ркіменбашы Қ ара құ м арнасы Сонымен бірге, канал 1 млн ha жерді суландырады. Оны ң ұ зынды ғ ы 1100 км.

Экономикасы Экономиканы ң барлы қ саласында мемлекет ү стемдік етіп отыр. Мемлекеттік бюджет кірісіні ң қ ома қ ты б ө лігін м ұ най мен газды сырт қ а шы ғ арудан бас қ а ма қ та иіру к ә сіпорындарыны ң тізбесінен т ү сетін салы қ та құ райды. М ұ нда Менделеев кестесіндегі элементтерді ң б ә рі де бар. Жеріні ң 80 % м ұ най мен газ бар. Осы уа қ ыт қ а дейін олардан 144 кен орны табыл ғ ан. Біра қ соны ң ә зірге 40- қ а жуы ғ ы ғ ана игерілуде. Газды ң болжамды қ оры трлн м³, ал м ұ найдікі 12 млрд тонна ғ а жуы қ делінеді.Менделеев кестесіндегі м ұ найгаз Жо ғ ары технология ғ а негізделген ондай к ә сіпорындар саны қ азір 63-ке жеткен. Жыл сайын б ұ л елде 158 млн м² ма қ та-мата б ұ йымдары мен 82 мы ң тонна жіп иіріледі. Осы ө німдерін Т ү ркіменстан ә лемні ң жо ғ ары дамы ғ ан 30-дан арты қ еліне шы ғ арып т ұ рады. Жалпы, б ұ л ел ә лемні ң 80-нен арты қ елмен белсенді сауда- экономикалы қ байланыстар жасайды. Қ аза қ станҚ аза қ стан мен Т ү ркіменстан арасында ғ ы құ рлы қ та ғ ы шекараны ң ұ зынды ғ ы 426 км. Ол 2001 ж. шілдені ң 5-інде ратификациялан ғ ан екіжа қ ты келісім-шартпен толы ғ ымен шегенделген.2001шілдені ң ж. екі елді ң арасында ғ ы тауар айналымы $153,3 млн к ө леміне жетті. Б ұ л 2005 ж. салыстыр ғ анда 2,2 есе арты қ. Соны ң ішінде экспорт $20,7 млн, ал импорт $132,6 млн құ рады.2005 Т ү ркіменстан жа ғ ы Қ аза қ станнан негізінен ө сімдік ө німдерін, темекі, ұ н ж ә не химия ө нерк ә сібі ө німдерін импорттайды, ал Қ аза қ стан минералды ж ә не химиялы қ ө німдер алады

Тәжікстан Республикасы Т ә жікстан Т ә жікстан Т ә жікстан Т ә жікстан туы елта ң басы туы елта ң басы

Тәуелсіздік күні9 қыркүйек9 қыркүйек 1991 (КСРО-дан)1991КСРО Ресми тілдерітәжікшетәжікше мемлекеттік орысша ұлтаралық қатынас тілі орысша Астанасы Душанбе Ірі қалаларыДушанбеДушанбе, Худжанд, Куляб, Курган-Тюбе, ХорогХуджандКулябКурган-Тюбе Хорог Үкімет түріРеспублика Президенті Премьер- министрі Эмомали Рахмон Окил Окилов Жер аумағы Жер аумағы Барлығы % су беті 93-ші 93-ші км² 0,3 Жұрты Жұрты Сарап (2011) Тығыздығы2011Тығыздығы [1] адам (95-ші) 53,3 адам/км² [1]95-ші

Экономикасы Электр энергетика ө ндірісіЭлектр энергетика ө ндірісі – Т ә жікстан индустриясыны ң басты салаларыны ң бірі. Электр энергиясы негізінен Ресейге, Т ү рікменстан ғ а ж ә не Иран ғ а шы ғ арылады жылы Т ә жікстанны ң сырт қ ы сауда айналымы 1 млрд. 73,6 миллион долларды құ рады. Т ә жікстан экспортыны ң 55%-ын алюминий құ райды жылы 226,2 мы ң т алюминий сырт қ а ж ө нелтілді. Т ә жікстан тау-кен ө ндірісіні ң негізгі ө німдері – қ ор ғ асын-мырыш, с ү рме-сынап, вольфрам-молибден, висмут кендері, алтын ж ә не флюорит. Машина жасау ж ә не металл өң деу к ә сіпорындары то қ ыма станоктарын, ауыл шаруашылы қ машиналарын, то ң азыт қ ыш, электртехникалы қ қ ондыр ғ ылар, трактор б ө лшектерін, т.б. шы ғ арады. Химия ө нерк ә сібінен минералды қ ты ң айт қ ыштар ө ндірісі дамы ғ ан. Құ рылыс материалдары ө ндірісінен цемент-шифер комбинаты, темір-бетон ж ә не бетон конструкциялары зауыттары, гипс, алебастр, ә ктас зауыттар ж ұ мыс істейді. Ауыл шаруашылы ғ ында ма қ та егуге ерекше к өң іл б ө лінген. Ма қ та экспорты сырт қ ы айналымны ң 14,1%-ын құ райды. Егістік ал қ апты ң 64,5 мы ң га жеріне жеміс-жидек, 21 мы ң га жерге ж ү зім отыр ғ ызыл ғ ан. Ж ү зімдік ж ә не ба қ Т ә жікстанны ң о ң т ү стік-батыс жа ғ ында ж ә не Батыс Памирде ө рік, шабдалы, алма, алм ұ рт, айва, анар, інжір ө сіріледі. Кейінгі жылдары лимон ө сіріле бастады. Етті-ж ү нді ж ә не етті-с ү тті мал шаруашылы ғ ы дамытылуда. Жібек құ рты ө сіріледі. Таулы-Бадахшан автономиялы облысында биік таулы қ жайылымды қ тарда мал шаруашылы ғ ымен бірге ба қ, темекі ө сіруді ң ж ә не тау-кен ө ндірісіні ң ү лесі басым.Электр энергиясыРесейгеТ ү рікменстан ғ аИран ғ асырт қ ы сауда айналымыалюминий тау-кен ө ндірісіні ң қ ор ғ асын-мырышс ү рме-сынапвольфрам-молибденвисмут алтынфлюоритМашина жасауметалл өң деу то қ ыма станоктарынауыл шаруашылы қ машиналарынто ң азыт қ ыш электртехникалы қ қ ондыр ғ ылартрактор б ө лшектерінминералды қ ты ң айт қ ыштар Құ рылыс материалдарыцемент-шифертемір-бетон бетон конструкцияларыгипсалебастр ә ктасма қ таМа қ тажеміс-жидекЖ ү зімдікБатыс Памирде ө рік шабдалыалмаалм ұ ртайваанарінжірлимонЕтті-ж ү ндіетті-с ү тті Жібек құ ртыТаулы-Бадахшанба қтемекітау-кен ө ндірісіні ң