Органик эволюцияне ң юн ә лешл ә ре прогресс регресс

Биологик прогресс (лат. « алга атлау ») Бирелг ә н организм группаларыны ң яш әү ө чен к ө р ә шт ә җ и ңү л ә ре ( ароморфоз яки гомуми дегенерация ярд ә менд ә ) Кем җ и ңә ? Б өҗә кл ә рме, ч ә ч ә кле ү чемлекл ә рме, яис ә кимер ү чел ә р, балыклар яки кеше бел ә н бер территорияд ә яши алучы организмнармы?

Биологик прогрессны ң юн ә лешл ә ре Бер систематик группага керг ә н организмнарны ң артуы Ареалны ң ки ңә юе Я ң а т ө рл ә р барлыкка кил ү Ү рч ү процессыны ң алга кит ү е

Биологик прогресска мисал булып кыр куяннарыны ң саны артуы тора. Со ң гы 100 ел эченд ә аны ң ареалы ки ң таралган һә м зур дифференциров- каларга бирелг ә н ( х ә зерге вакытта 20 аст ө ре билгеле). Биологик прогресс – ул тере организмнарны ң яш әү шартларына тизр ә к җ айлашуы, эволюцион яктан алга китеше, я ң а т ө рл ә р барлыкка кил ү. Икенче мисал булып нематодалар ( йомры суалчаннар) тора. Х ә зерге вакытта алар б ө тен Җ ир туфрагын, ди ң гезл ә рне, сулыкларны алып торалар. К ү бесе – кеше һә м хайван паразитлары.

Биологик регресс (лат. «артка бару») Тышкы факторларга, табигый шартларга җ айлаша алмыйча, конкурентлык м ө н ә с ә б ә тл ә рен ә с ә л ә тсез организмнарны ң эволюция ягыннан артка кит ү е, юкка чыгуы. Специальл ә шк ә н зур формалар – динозаврлар, псилофитлар

Биологик регрессны ң критерийлары Организмнарны ң юкка чыгуы Сан ягыннан ким ү Ареал кысылу Т ө п с ә б ә п – табигатьне ң тышкы факторларына җ айлаша алмау Тиз ү л ү ч ә нлек

Х ә зерге вакытта куркыныч астында ү семлекл ә рд ә н – гинкго, секвойя, абагасыманнар, хайваннардан – икеса ң аклы балыклар һә м тигр, коала, панда аюлары торалар Биологик регресс – ул эволюцион яктан ү сеш алмау гына т ү гел, ә т ө рл ә рне ң ким ү е д ә. Геологик яктан караганда, биологик регресс аркасында җ ирд ә трилобитлар, гигант кысла – скорпионнар, ү семлекл ә рд ә н – борынгы абагасыманнар юкка чыккан Антропоген фактор биологик регрессны ң ч ә ч ә к атуына китер ү че т ө п юн ә леш булып тора

1925 елда рус галиме Алексей Николаевич Северцов ( ) эволюцияне ң т ө п юн ә лешл ә рен к ү рс ә т ә елда рус биологы Иван Иванович Шмальгаузен ( ) Эволюцияне ң т ө п юн ә лешл ә ре – биологик прогресс һә м биологик регресс ик ә нен ә йт ә

Ароморфоз – ул организмнарны ң алга китеше. Органнар, органнар системасы барлыкка кил ү, я ң а т ө рл ә р, систематик группаларны ң ү сеше. М ә с ә л ә н: тере бала тудыру ( имез ү чел ә р классы), паразитларда эч ә клек формалашу, фотосинтез, организмда с ө якл ә р формалашу, зур кан ә йл ә неше т ү г ә р ә ге барлыкка кил ү ( җ ир – су хайваннары ).

Идиоадаптация – табигатьк ә җ айлашу процессында организмнарны ң ү зг ә р ү е. Я ң а т ө рл ә р, ыруглар, семьялыклар барлыкка кил ә.

Дегенерация – органнарны ң, органнар системаларыны ң юкка чыгуы, паразитлык яш әү р ә вешен ә к ү ч ү, организмнарны ң гадил ә ш ү е – регресс. М-н: паразит суалчаннар, к ү л кысласы, вируслар – к ү з ә н ә ксез формалар.