Әлімхан Ермеков – тұңғыш қазақ математика ғылымдарының профессоры
Әлімхан Ермеков Әбеуұлы ( )
Алты алаштың ардағы – Әлімхан аға Әлімхан Әбеуұлы Ермеков 1891 жылы осы күнгі Жезқазған облысы, Ақтоғай ауданы, Қызыларай совхозы Бөріктас деген жерде дүниеге келген. Әкесі Әбеу халқына қадірлі, озық ойлы, орысша сауаты бар, өз дәуіріндегі зиялылардың бірі, 1911 жылы қайтыс болған. Әлиаға 1899 жылы Қарқаралыдағы қалалық училищеге оқуға түседі. Мектеп қабырғасында зейінді, алғыр екені көрінеді. Мектепті үздік бітірген Әлімханды әкесі 1905 жылы Семейдегі ерлер гимназиясына әкеліп түсіреді жылы Әлімхан Семей гимназиясын алтын медальмен бітіріп шығады. Сол жылы Томск технология институтының тау-кен факультетіне конкурссыз қабылданады.
Әлімхан Ермеков, ұлы –Мағауия, жолдасы-Рахия, тәрбиешісі - Крузе София Андреевна, 1925 жыл Ермековтар отбасы. Жолдасы-Рахия, қызы- Рауиля, ұлы-Мағауия, Әлімхан.
Әлімхан Ермековтың достары Өзінің студенттік кезеңі туралы Әлиаға былай деп еске алған: «Сол жылдары Томскіде орыстың озық ойлы тамаша тұратын адамдармен таныса бастадым. Орыстың саяхатшысы Шоқан Уалихановтың досы Григорий Николаевич Потанинмен, сол арқылы орыстың жазушысы В.Я. Шишковпен, В.М.Бахметьевпен, революционер Бауэрмен танысып, олардың жасырын үйірмелеріне қатыса бастадым. Бірде Григорий Николаевич Потанинді, қарындасы биолог ғалым және суретші Клара Уткинаны туған ауылым Қызыларайға ертіп келдім. Потанин ауылға келісімен Аяпберген деген ертекші, әнгімеші қартпен достасып алып, күндіз-түні соның жанынан шықпай қойды».
1930 жылы Қазақ Мем- лекеттік зоотехникалық – малдәрігерлік институты болып қайта құрылғанда Ә. Ермеков жаңа инсти- тутта профессор міндетін атқарып, кафедра бас- қарады. Осы кезде жоғары оқу орындары үшін Ұлы математика курсы атты іргелі еңбегін жазады жылы Әлиағаның көп жыл бойы ізденуінің нәтижесінде Ұлы мате- матика курсы – ғылыми кітабының 1-бөлімі шы- ғады. Бұл математика саласында жарыққа шық- қан алғашқы еңбегі еді.
1936 жылы өзінің ұстаздық тәжірибе- сіне сүйене отырып ғылыми негізде Қазақ тілінің математика терминдері атты түсіндірме сөздігін бастырады. Кейінгі жылдарда жарық көрген қазақ тіліндегі математика оқулықтарында бұл еңбектің аты аталмаса да, профессор Ә. Ермеков қалыптастырған терминдер кеңінен пайдаланылып келеді.
Мағауия Ермековтың өз әкесі Әлімхан Ермеков туралы жазған Әлімхан Ермековтің өмір беттері-нен атты кітабы 2000 жылы жарық көрді.
Мой отец-Алимхан Ермеков атты М.Ермековтың кітабының тұсаукесері Тарих ғылымының кандидаты, ҚарМУ-нің аға оқытушысы - Өскенбаев Қ.С, профессор, геология-минерология ғылымдарының докторы М.Ә. Ермеков, ҚарМТУ-нің мұражайының меңгерушісі –Н.Г.Дьякова, Гоголь атындағы кітапхананың директоры –Ж.К. Шаймуханбетова
Гоголь атындағы кітапханада өткізілген Алаш ардагері атты кездесу Ә.Ермековтың немересі-О.М. Ермеков,тарих ғылымының кандидаты, ҚарМУ-нің аға оқытушысы -Өскенбаев Қ.С,Гоголь атындағы кітапхананың өлкетану бөлімінің меңгерушісі, ҚарМТУ-нің мұражайының меңгерушісі – Н.Г.Дьякова,профессор, геология-минерология ғылымдарының докторы М.Ә. Ермеков.
Әлімханов Ермеков атты кітапта Қ. Мәкен- баевтың Алты алаштың ардағы - Әлімхан аға, Әлиаға атамекенінде және Қ. Садвакасовтың Славный Азамат Республики атты шығармаларында Ә. Ермековтың өмірі және қызметі туралы толық мағлұматтар жазылған.
Өскембаев Қанат Садуақасұлының Ә.Ә. Ермековтің қоғамдық- саяси және ағартушылық қызметі атты ғылыми еңбегі Ә. Ермеков мәселесін зерттеген тұңғыш еңбек. Бұл еңбекте жалынды қайраткердің өскен ортасы саяси-қоғамдық және ағартушылық қызметі жан-жақты қарастырылған.
Алаштың үш ардағына орнатылған ескерткіш
Дайындаған 9 Ә-сыныбының оқушысы Әбдікенов Данияр. Жетекшісі: Сейдигазимова Гүлсара Оралбекқызы