Т.Е. Сметанин « Егор Чээрин» сэ´энигэр « Саха саллаатын уобара´а»

Актуально´а : Саха литературатыгар ³лб³т- сµппэт айымньылары хаалларбыт талааннаах суруйааччы Т.Е. Сметанин быйыл 90 саа´ын бэлиэтиир уонна Улуу Кыайыы 65-с сылын туолар. Саха литературатыгар ³лб³т- сµппэт айымньылары хаалларбыт талааннаах суруйааччы Т.Е. Сметанин быйыл 90 саа´ын бэлиэтиир уонна Улуу Кыайыы 65-с сылын туолар.

Т.Е. Сметанин » Егор Чээрин» сэ´энигэр оло±уран саха саллаатын уобара´ын арыйыы, нуучча улуу суруйааччыта А.Твардовскай « Василий Теркин» айымньытын кытары тэннээн керуу. Т.Е. Сметанин » Егор Чээрин» сэ´энигэр оло±уран саха саллаатын уобара´ын арыйыы, нуучча улуу суруйааччыта А.Твардовскай « Василий Теркин» айымньытын кытары тэннээн керуу.

Саха литературатыгар ³лб³т-сµппэт айымньылары биэрбит талааннаах суруйааччы Тимофей Егорович Сметанин- поэт, прозаик, драматург. Биир дойдулаахтара кини ча5ылхай талаанын « халлааны суруйар сулус уотун кэриэтэ, кµµскэ кµлµм гыммыта» дииллэрэ. Саха литературатыгар ³лб³т-сµппэт айымньылары биэрбит талааннаах суруйааччы Тимофей Егорович Сметанин- поэт, прозаик, драматург. Биир дойдулаахтара кини ча5ылхай талаанын « халлааны суруйар сулус уотун кэриэтэ, кµµскэ кµлµм гыммыта» дииллэрэ.

А5а дойду Улуу сэриитин дьыллара- саха литературатыгар.

Саха литературатын сайдыытын биир кµµрээннээх сµ´µ³х кэмэ с.с. А±а дойду Улуу сэриитин дьыллара. Кэм- кэрдиис аа´ан истэ±ин аайы советскай норуот сэриигэ кыайыытын суолтата улаатан и´эр. Бу сэриигэ 20 саха суруйааччылара т³р³³бµт дойдуларын саа-саадах тутан к³мµскээбиттэрэ, кыргы´ыыга Н.Седалищев –Дьµ³гэ Ааныстыырап охтубута, атыттар бары тыыннаах т³ннµбµттэрэ. Саха литературатын сайдыытын биир кµµрээннээх сµ´µ³х кэмэ с.с. А±а дойду Улуу сэриитин дьыллара. Кэм- кэрдиис аа´ан истэ±ин аайы советскай норуот сэриигэ кыайыытын суолтата улаатан и´эр. Бу сэриигэ 20 саха суруйааччылара т³р³³бµт дойдуларын саа-саадах тутан к³мµскээбиттэрэ, кыргы´ыыга Н.Седалищев –Дьµ³гэ Ааныстыырап охтубута, атыттар бары тыыннаах т³ннµбµттэрэ. Тимофей Сметанин бэйэтин хара±ынан к³рбµтун, инчэ±эй этинэн билбитин суруйара, ол курдук сэрии сылларын араас тµгэннэрэ- армия±а ы²ырыллыы, аймах дьоннуун бырастыыла´ыы, фронт оло±ун тµгэннэрэ, баа´ыран госпитальга эмтэнии, таптал, ахтыл±ан, кыайыы µ³рµµтэ, т³р³³бут алааска эргиллии бу барыта суруйааччы айымньыларын н³²µ³ арылхайдык к³ст³р. Тимофей Сметанин бэйэтин хара±ынан к³рбµтун, инчэ±эй этинэн билбитин суруйара, ол курдук сэрии сылларын араас тµгэннэрэ- армия±а ы²ырыллыы, аймах дьоннуун бырастыыла´ыы, фронт оло±ун тµгэннэрэ, баа´ыран госпитальга эмтэнии, таптал, ахтыл±ан, кыайыы µ³рµµтэ, т³р³³бут алааска эргиллии бу барыта суруйааччы айымньыларын н³²µ³ арылхайдык к³ст³р.

Суруйааччы, буойун, А±а дойдуну к³мµскµµр Улуу сэриигэ Орловскай – Курскай ту´аайыыга, Хотугулуу-Ар±аа²²ы 2-с Прибалтийскай фроннарга буолбут кыргы´ыыларга кыттыыны ылбыта. Сэрии толоонуттан дойдутугар « Хааннаах хара баттах,» Сµрэхтэн кэпсэтии», « Босхоломмут дэриэбинэ», « Саллаат ахтыл±ана», « Бухатыыр Армия», Саллаат» диэн буорах сыттаах хо´ооннору суруйан ыыппыта. Суруйааччы, буойун, А±а дойдуну к³мµскµµр Улуу сэриигэ Орловскай – Курскай ту´аайыыга, Хотугулуу-Ар±аа²²ы 2-с Прибалтийскай фроннарга буолбут кыргы´ыыларга кыттыыны ылбыта. Сэрии толоонуттан дойдутугар « Хааннаах хара баттах,» Сµрэхтэн кэпсэтии», « Босхоломмут дэриэбинэ», « Саллаат ахтыл±ана», « Бухатыыр Армия», Саллаат» диэн буорах сыттаах хо´ооннору суруйан ыыппыта.

Саха саллаатын уобараьа Чээрин обра´а национальнай характер буолара араас ньымаларынан бэриллэр. Кини икки уостаах сааны к³р³н исти²ник иэйиитэ, булчут ки´и ³йµнэн-санаатынан толкуйдаа´ына, сахалыы тыл этэн партизаннарга к³м³л³´µµтэ, сис туттан хаамара, холкута, мындыра- бу чахчы саха саллаата, тай±а, тыа оло±о µгµс сатабылларга µ³рэппит ки´итэ буоларын туо´улууллар. Чээрин ха´ан да санаатын ту´эрбэт, о±олуу ыраас, а´а±ас дуу´алаах, билиэн-к³рµ³н ба±алаах ки´и. Бу ³ттµнэн кини А.Твардовскай Василий Теркиныгар чуга´ын Н.Петров бэлиэтээн турар. Ол аата, бу образка омугуттан тутулуга суох ханнык ба±арар ки´иэхэ бэриллэр µтµ³ хаачыстыбалар и²миттэр, ол да и´ин кини бэйэтин курдук к³н³, судургу, холку нуучча уолун Гурьяновы кытта ыкса до±ордоьор. Чээрин обра´а национальнай характер буолара араас ньымаларынан бэриллэр. Кини икки уостаах сааны к³р³н исти²ник иэйиитэ, булчут ки´и ³йµнэн-санаатынан толкуйдаа´ына, сахалыы тыл этэн партизаннарга к³м³л³´µµтэ, сис туттан хаамара, холкута, мындыра- бу чахчы саха саллаата, тай±а, тыа оло±о µгµс сатабылларга µ³рэппит ки´итэ буоларын туо´улууллар. Чээрин ха´ан да санаатын ту´эрбэт, о±олуу ыраас, а´а±ас дуу´алаах, билиэн-к³рµ³н ба±алаах ки´и. Бу ³ттµнэн кини А.Твардовскай Василий Теркиныгар чуга´ын Н.Петров бэлиэтээн турар. Ол аата, бу образка омугуттан тутулуга суох ханнык ба±арар ки´иэхэ бэриллэр µтµ³ хаачыстыбалар и²миттэр, ол да и´ин кини бэйэтин курдук к³н³, судургу, холку нуучча уолун Гурьяновы кытта ыкса до±ордоьор.

А.Твардовскай «Василий Теркин» уонна Т.Сметанин «Егор Чээрин» геройдарын майгынна´ар ³рµттэрэ. «Егор Чээрин» « Василий Теркин» «Егор Чээрин» « Василий Теркин» Т.Сметанин уонна А. Твардовскай сэрии кыттыылаахтара Т.Сметанин уонна А. Твардовскай сэрии кыттыылаахтара Иккиэн бэргэн ытааччылар Иккиэн бэргэн ытааччылар Элбэх до±ордоохтор Элбэх до±ордоохтор Дьо²²о сы´ыаннара эйэ±эс Дьо²²о сы´ыаннара эйэ±эс Сэрии кэмэ ойууланар. Сэрии кэмэ ойууланар. До5отторугар утуе быьыыларынан холобур буолаллар. До5отторугар утуе быьыыларынан холобур буолаллар. Тереебут дойдуларын иннигэр эппиэтинэстээхтэр Тереебут дойдуларын иннигэр эппиэтинэстээхтэр Дойдуларын таптыыллар, киэн тутталлар. Дойдуларын таптыыллар, киэн тутталлар. Таблица уратылара Таблица уратылара

А5а дойду Улуу сэриитин кэмигэр нуучча, саха, атын омуктар –бары тумсуулээх, кыайыыга эрэллээх буолан бу улахан Кыайыы кэлбитэ.

Тµмµк Тµмµк Тумуктээн эттэххэ, Тимофей Сметанин саха литературатын историятыгар саха национальнай характерын биир бастакынан диринник арыйбыт суруйааччы.Кини олус кылгас, ол гынан баран баай ис хоьоонноох, сырдык оло5ун устатыгар тереебут норуотун духовнай культуратыгар улахан кылааты киллэрбитэ. Тумуктээн эттэххэ, Тимофей Сметанин саха литературатын историятыгар саха национальнай характерын биир бастакынан диринник арыйбыт суруйааччы.Кини олус кылгас, ол гынан баран баай ис хоьоонноох, сырдык оло5ун устатыгар тереебут норуотун духовнай культуратыгар улахан кылааты киллэрбитэ. Тэннээн керуу- таблица-источник Тэннээн керуу- таблица-источник