Бу презентациядә башлангыч сыйныфлар өчен математикадан төп кагыйдәләр бирелгән

Бу гарәп цифрлары Алар барысы-10 I II III IV V VI VII VIII IX X … Бу рим цифрлары > к к к күп + + п п п плюс < < а а а аз - м инус = = т т т тигез x т т т тапкырлау : б б б бүлү

3 > 2 2 < 3 3 = < < < < > 7 4 < 5 < < < < 7 5 зур 4, ә кечкенә 7

ҖӨП ҺӘМ ТАК САННАР 2 гә бүленә торган саннар - ҖӨП саннар: … 2 гә бүленми торган саннар – ТАК саннар: … Җөп саннарны кушканда җөп, так саннарны кушканда шулай ук җөп җавап барлыкка килә: 4+2=6 3+5=8. Җөп сан белән так санны кушкан вакытта җавапта так сан чыга: 5+2=7.

КУШУ = = 7 беренче икенче сумма беренче икенче сумма кушылучы кушылучы кушылучы кушылучы a + b = c Тел ә с ә нинди санга 1 не кушу – дим ә к арттагы санны атау = = 7

КУШЫЛУЧЫЛАРНЫҢ УРЫННАРЫН АЛЫШТЫРУ Кушылучыларны ң урыннарын алыштырудан сумма ү зг ә рми Кушылучыларны ң урыннарын алыштырудан сумма ү зг ә рми a + b = b + a a + b = b + a Ә г ә р бер кушылучы 0 г ә тигез була ик ә н, сумма икенче кушылучыга тигез була a + 0 = a a + 0 = a 0 + a = a 0 + a = a

АЛУ = = 2 ким ү че кимет ү че аерма ким ү че кимет ү че аерма a – b = c Тел ә с ә нинди саннан 1 не алу – дим ә к алдагы санны атау – 1 = 6 7 – 1 = 6

САННАР СОСТАВЫ 2 = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = 4 + 5

Саннарны дистә аша чыгып кушу һәм алу 7+5=7+(3+2)=(7+3)+2= 10+2=12 7+5=7+(3+2)=(7+3)+2= 10+2= = 15-(5+2)=(15-5)-2=10-2=8 15-7= 15-(5+2)=(15-5)-2=10-2=8

ҖӘЯЛЕ АҢЛАТМАЛАРНЫ ЧИШҮ ТӘРТИБЕ Санны суммага яисә суммага санны кушуны теләсә нинди тәртиптә эшләргә мөмкин Санны суммага яисә суммага санны кушуны теләсә нинди тәртиптә эшләргә мөмкин (а + b) + c (а + b) + c (a + b) + c = a + (b + c) (a + b) + c = a + (b + c) (a + b) + c = (a + c) + b (a + b) + c = (a + c) + b a + (b + c) a + (b + c) a + (b + c) = (a + b) + c a + (b + c) = (a + b) + c a + (b + c) = (a + c) + b a + (b + c) = (a + c) + b

Суммадан санны берничә ысул белән алырга мөмкин (a + b) – c (a + b) – c = (a – c) + b (a + b) – c = (b – c) + a Әгәр җәя алдында « – » тамгасы торса, җәяне ачканда ул тамга капмпа-каршыга әйләнә a – (b + c) = a – b – c a – (b – c) = a – b + c

КУШУНЫҢ ДӨРЕСЛЕГЕН ТИКШЕРҮ Кушуны ң д ө реслеген алу бел ә н тикшерерг ә м ө мкин.Моны ң ө чен суммадан бер кушылучыны алырга кир ә к. Ә г ә р җ авапта икенче кушылучы чыкса, дим ә к кушу гам ә ле д ө рес эшл ә нг ә н a + b = c a + b = c c – a = b c – a = b c – b = a c – b = a

АЛУНЫҢ ДӨРЕСЛЕГЕН ТИКШЕРҮ Алу гам ә лене ң д ө реслеген кушу бел ә н тикшереп була.Моны ң ө чен аермага кимет ү чене кушарга кир ә к. Ә г ә р н ә ти җә д ә ким ү че чыкса, алу гам ә ле д ө рес эшл ә нг ә н була. a – b = c a – b = c c + b = a c + b = a

ТАПКЫРЛАУ 2 3 = = 6 беренче икенче тапкырчыгыш беренче икенче тапкырчыгыш тапкырлаучы тапкырлаучы тапкырлаучы тапкырлаучы a b = c a b = c Тапкырлаучыларны ң урыннарын алыштырудан тапкырчыгыш ү зг ә рми Тапкырлаучыларны ң урыннарын алыштырудан тапкырчыгыш ү зг ә рми a b = b a a b = b a

Тапкырлаучыларны ң берсе 0 г ә тигез булса, тапкырчыгыш та 0 була a 0 = 0 a 0 = 0 0 a = 0 0 a = 0 Ә г ә р тапкырлаучыларны ң берсе 1 г ә тигез булса, тапкырчыгыш икенче тапкырлаучыга тигез була Ә г ә р тапкырлаучыларны ң берсе 1 г ә тигез булса, тапкырчыгыш икенче тапкырлаучыга тигез була а 1 = а а 1 = а 1 а = а 1 а = а

Сумманы санга тапкырлау (a + b) c (a + b) c (a + b) c = a c + b c (a + b) c = a c + b c a (b + c) a (b + c) a (b + c) = a b + a c a (b + c) = a b + a c

Тапкырлауның дөреслеген тикшерү - бүлү Тапкырчыгышны бер тапкырлаучыга б ү лс әң, икенче тапкырлаучы килеп чыга Тапкырчыгышны бер тапкырлаучыга б ү лс әң, икенче тапкырлаучы килеп чыга a b = c a b = c c : b = a c : b = a c : a = b c : a = b

БҮЛҮ 6 : 3 = 2 б ү лен ү че б ү л ү че ө леш б ү лен ү че б ү л ү че ө леш a : b = c Ә г ә р б ү л ү че 1 г ә тигез булса, ө леш б ү лен ү чег ә тигез була а : 1 = а Ә г ә р б ү лен ү че б ү л ү чег ә тигез булса, ө леш 1 г ә тигез була а : а = 1 Б ү лен ү че 0 г ә тигез булса, ө леш т ә 0 г ә тигез була 0 : а = 0 0 г ә б ү лерг ә ярамый! а : 0

СУММАНЫ САНГА БҮЛҮ (a + b) : c (a + b) : c = a : c + b : c a : (b c) a : (b c) = (a : b) : c A : (b c) = (a : c) : b САННЫ ТАПКЫРЧЫГЫШКА БҮЛҮ

БҮЛҮНЕҢ ДӨРЕСЛЕГЕН ТИКШЕРҮ Ә г ә р б ү лен ү чене ө лешк ә б ү лс әң, б ү л ү че килеп чыга а : b = c а : b = c Тикшер ү : а : с = b Тикшер ү : а : с = b Ә г ә р б ү л ү чене ө лешк ә тапкырласа ң, б ү лен ү че килеп чыга Ә г ә р б ү л ү чене ө лешк ә тапкырласа ң, б ү лен ү че килеп чыга a : b = c a : b = c Тикшер ү : с b = a Тикшер ү : с b = a

КАЛДЫКЛЫ БҮЛҮ Әгәр бүленүче бүлүчегә бүленмәсә, мәсәлән 7:3, димәк 3 кә калдыксыз бүленә торган 7 дән кечкенә сан табарга кирәк Әгәр бүленүче бүлүчегә бүленмәсә, мәсәлән 7:3, димәк 3 кә калдыксыз бүленә торган 7 дән кечкенә сан табарга кирәк 7:3 (6+1):3 6:3+1 2 (калдык 1) Калдык һә рвакыт ө лешт ә н кечкен ә булырга тиеш Калдык һә рвакыт ө лешт ә н кечкен ә булырга тиеш

ИСЕҢДӘ ТОТ ! Санны бернич ә бер ә млекк ә арттыру – дим ә к кушу Санны бернич ә бер ә млекк ә арттыру – дим ә к кушу a + b a + b Санны бернич ә тапкыр арттыру – дим ә к тапкырлау Санны бернич ә тапкыр арттыру – дим ә к тапкырлау a b a b Санны бернич ә бер ә млекк ә кимет ү – дим ә к алу Санны бернич ә бер ә млекк ә кимет ү – дим ә к алу a – b a – b Санны бернич ә тапкыр кимет ү – дим ә к б ү л ү а : b а : b

Тигезләмәләр чишү Билгесез сан латин х ә рефе Х белән билгеләнә Билгесез сан латин х ә рефе Х белән билгеләнә Х + а = с а – Х = с Х + а = с а – Х = с Х = с – а Х = а – с Х = с – а Х = а – с Х с = а с : Х = а Х = а : с Х = с : а

ПЕРИМЕТР Периметр – геометрик фигураларны ң яклары суммасы (квадрат, турыпочмаклык һ.б.) ул латин х ә рефе Р бел ә н билгел ә н ә Периметр – геометрик фигураларны ң яклары суммасы (квадрат, турыпочмаклык һ.б.) ул латин х ә рефе Р бел ә н билгел ә н ә Озынлык ү лч әү бер ә млекл ә ре – миллиметр (мм), сантиметр(см), метр (м). Озынлык ү лч әү бер ә млекл ә ре – миллиметр (мм), сантиметр(см), метр (м). Турыпочмаклыкны ң периметры Турыпочмаклыкны ң периметры Р = a+b+a+b = 2 a+2 b = 2 (a+b) Р = a+b+a+b = 2 a+2 b = 2 (a+b) Квадратны ң периметры Квадратны ң периметры Р = а + а + а + а = 4 а Ө чпочмакны ң периметры Р = a + b + c

М Ә ЙДАН М Ә ЙДАН – ул фигураны ң эчке ө леше(турыпочмаклык, квадрат һ.б.) латин х ә рефе S бел ә н билгел ә н ә М ә йдан ү лч әү бер ә млекл ә ре М ә йдан ү лч әү бер ә млекл ә ре– квадрат километр(км²), квадрат метр (м²), квадрат сантиметр (см²). Турыпочмаклыкны ң м ә йданы S = a b S = a b Квадратны ң м ә йданы S = a a

Презентацияне башлангыч сыйныф укытучысы Шайдуллина Лилия Фоат кызы төзеде