Уруйдуубун сэрии саллаатын Амма улууһун Сата ҕ ай орто оскуолатын III кылааһын үөрэнээччитэ Борисов Долун дакылаата.
Тема актуальноһа: Улуу Кыайыы 65 сылынан Сатађай орто оскуолатын III кылааһын үөрэнээччилэрэ Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат диэн девизтээх 1941 – 1945 сс. Ађа дойдуну көмүскүүр сэриигэ сылдьыбыт эһэлэрбит, хос эһэлэрбит, абађаларбыт, таайдарбыт тустарынан материаллары хомуйан, кинилэр бойобуой суолларын билиэхпитин- көрүөхпүтүн бађардыбыт.
Сыала – соруга: 1. Ађа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ немецкэй – фашистары утары хорсуннук охсуспут аймах – билэ дьоммут туһунан материаллары хомуйуу. 2. Ађа дьоммут хорсун быһыыларынан киэн туттуу. 3. Хомуйбут материалларбытын дьоңңо – сэргэђэ кэпсээһин.
1941 сыллаахха бэс ыйын 22 күнүгэр немецскэй фашистар Советскай Союзка түөкүннүү саба түспүттэрэ. Бу хаан – сиин, өлүү – сүтүү аргыстаах 1418 хонук устата буолбут сэрии биһиги дойдубут 2,5 тыһыынча куораттарын, 73 тыһыынча бөһүөлэктэрин сир үрдүттэн симэлиппитэ, суох оңорбута. Саха сириттэн Ийэ дойду көмүскэлигэр фроңңа ыңырыллан барбыттара, Амма улууһуттан киһи, Онтон Сатађайтан 105 киһи сэриигэ барбыт.
Василий Степанович 1941с.21 саастаахХайыһар этэрээтигэр Илья Степанович 1942с.20 саастаахХайыһар этэрээтигэр Пётр Степанович1943с.19 саастаахХайыһар этэрээтигэр
Сергеев Кузьма Ильич 1941с. Крым ҥ а кистэлэ ҥ обороннай обьегы тутууга Сергеев Максим Ильич 1941с. Сталинград аннынаа ҕ ы кыргыһыыга Сергеев Игнатий Ильич 1944с.Европаны босхолоспута
Албан аат орденынан на ҕ араадаламмыттар: Назаров Гаврил Гаврильевич –II степенинэн. Назаров Афанасий Семёнович – II степеннээх.
Окороков Григорий Михайлович туһунан биһиги Сата ҕ айдар киэн тутта кэпсиибит. Кини 3-с танковай Армия 235-с огнемётнай танковай биригээдэтигэр сэриилэспитэ.Сержант этэ.
Кинини чиэстээн көмүллэ сытар сиригэр, Харьков куоракка, дойдутун дьоно төрөөбүт буорун илдьэн уурбуттара.
Шишигин Роман Иванович 1941 сыллаахха Синявино куораты босхолооһун иһин на ҕ араадаламмыт Бойобуой үтүөлэрин иһин мэтээлин 1970 сыллаахха Амма военкомата туттарбыта. Кыайыы 25 сылыгар.
Константинов Антон Васильевич туһунан дьоно кини кэргэнигэр сэрии толоонугар геройдуу охтубутун туһунан хара сурук кэлбитэ эрэ диэн билэллэр. Ханнык фро ҥҥ а сэриилэспитин. у ҥ уо ҕ а ханна көмүллэ сытарын билбэттэр.
Роев Константин Прокопьевич сэрии са ҕ аланыа ҕ ыттан бүтүөр диэри уоттаах сэриигэ сылдьыбыт киһи. Кыайыы күнүн Берлин куоракка көрсүбүтэ. Сэриигэ барбыт 10 аймах дьонуттан со ҕ ото ҕ ун дойдутугар эргиллэн кэлбит.
Борисов Василий Ефимович Григорьев Егор Егорович 1944 сыллаахха олох эдэр уолаттар ы ҥ ырыллан барбыттар. Иккиэн Империалистическэй Японияны утары сэриигэ сылдьыбыттар.
Түмүк – 1945 сс. сэриигэ Ийэ дойдубут хас биирдии дьиэ кэргэнтэн кини ађатын, уолун Кыһыл Армия кэккэтигэр ыңырбыта. Ол курдук биһиги кылааска үөрэнэр 13 ођоттон 11-рин чугас дьоно саа - саадах тутан өстөөђү утары охсуспут. - А5а дойду Улуу сэриитигэр иэримэ дьиэлэриттэн тэлэһийэн, төрөөбүт дойдуларыттан арахсан немецскэй – фашисткай халабырдьыттары утары хорсуннук охсуспут хос эһэлэрбит, эһэлэрбит, хаан – уруу дьоммут туһунан билбэтэхпитин биллибит. - Кинилэр ааттарын үйэтитэр, кинилэринэн киэн туттар биһиги ытык иэспит буоларын өйдөөтүбүт.