Оның мөлшері 1,4-10 тоннаға жетеді және ол жер бетінің шамамен бестен төрт бөлігін жабады. Су көптеген тау жыныстарының, минералдардың және топырақтың құрамына енеді. Ол әртүрлі процестерде және тірі мен тірі емес табиғат құбылыстарында, сол сияқты адамзаттың қолданбалық тіршілігінде кереметтей үлкен рөль атқарады.

Оның қолдану аймағы мен ауданы шексіз; ол тірі тіршілік тірегі. Судың аса маңызды қасиеттерінің бірі - сулы ерітінділерді түзе отырып, оның өзінде көптеген заттарды еріту қабілеттілігі. Бей электролиттердің ерітінділері полярсыз органикалық және бейорганикалық молекулалардан түзілетін, көп құрамдасты жүйелер болып келеді. Олар табиғатта көптеп кездеседі судың және электролит емес ерітінділердің қасиетін зерделеуге арналған

Судың аса маңызды қасиеттерінің бірі - сулы ерітінділерді түзе отырып, оның өзінде көптеген заттарды еріту қабілеттілігі.

Судың ластану типтері. Инфекцияны қоздырушы. Өсімдіктер үшін қоректік заттар Жауын – шашындар Жылулық ластану Радиоактивті заттар Минералдар мен химикаттар Органикалық қосылыстар

Суды ластаушы агенттер Суды ластаушы агенттер Бактерия мен вирус Нитраттар мен фосфаттар Детергенттер мен инсек тицидтер, гербицидтер,ағынды сулар Қышқылдар,негіздер, тұздар Лай(топырақ эрозиясының өнімі) Радиоактивті изатоптар Жылу тастандысы(электростанциялар,пештер және т.б.)

Су көптеген химиялық реакцияларда еріткіш, әрекеттесуші реагент немесе өнім ретінде қатынасады: 1. Қышқылды-негіздік реакциялар. Сұйық су үшін өздігінен иондану немесеавтопротолиз (иондарга ыдырау) тән. Оның молекулалары өзара біріне-бірі ықпал етеді.

Бөлшектердің жылулық қозғалысы судың жекеленген молекуласындағы О-Н байланыстарының гетеролиттік үзілуін және әлсіреуін тудырады. Иондану кезінде бір сәтте H+ және OH-ондары түзіледі,яғни судың амфотерлік қасиетін көрсетеді. Бөлшектердің жылулық қозғалысы судың жекеленген молекуласындағы О-Н байланыстарының гетеролиттік үзілуін және әлсіреуін тудырады. Иондану кезінде бір сәтте H+ және OH-ондары түзіледі,яғни судың амфотерлік қасиетін көрсетеді.

Судың физикалық қасиеттері Судың физикалық қасиеттері Қалыпты жағдайдағы таза су - түссіз, дәмсіз, иіссіз, мөлдір сұйық зат (сұйықтық). Бұл табиғи жағдайда үш агрегаттық күйде (сүйық, қатты және газ түрінде) бола алатын жалғыз сүйықтық. Сүйық су тығыздылығының 4°С кезіндегі максималды мәні 1 г/см3 (1000 кг/м3). Қалыпты жағдайдағы таза су - түссіз, дәмсіз, иіссіз, мөлдір сұйық зат (сұйықтық). Бұл табиғи жағдайда үш агрегаттық күйде (сүйық, қатты және газ түрінде) бола алатын жалғыз сүйықтық. Сүйық су тығыздылығының 4°С кезіндегі максималды мәні 1 г/см3 (1000 кг/м3).

Судың физикалық қасиеттері Су 0°С кезінде сүйықтық күйінен қатты күйге (мұзға) айналады. Сұйық судың тығыздылығы оның қатты күйдегісінен (мүздыкінен) жоғары, мінеки, осы ерекшелік негізінде муз су бетінде болады. Бұл судың аномалъды қасиеттерінің бірі. Су 100°С қайнап, газды күйге (сулы буға) айналады. Су 0°С кезінде сүйықтық күйінен қатты күйге (мұзға) айналады. Сұйық судың тығыздылығы оның қатты күйдегісінен (мүздыкінен) жоғары, мінеки, осы ерекшелік негізінде муз су бетінде болады. Бұл судың аномалъды қасиеттерінің бірі. Су 100°С қайнап, газды күйге (сулы буға) айналады. Су өзінің жылу сыйымдылығының, балқу және булану энтальпияларының жоғары мәнде болу салдарынан, Жердің бетіндегі температураны тұрақтандырушы, ондағы климаттық жағдайды ткімді реттеуші болады Су өзінің жылу сыйымдылығының, балқу және булану энтальпияларының жоғары мәнде болу салдарынан, Жердің бетіндегі температураны тұрақтандырушы, ондағы климаттық жағдайды ткімді реттеуші болады

Су молекуласының полярлылығы мен кіші өлшемі оның күшті гидратирлеуші қасиетін анықтайды. Гидратация - ол судың затқа қосылуы. Мұндайда не гидраттар (тұз кристалындағы гидратты суды кристалдық деп атайды) түзіледі: СаС12 + 6Н20 = СаС12 * 6Н20 не гидролиз өнімі түзіледі: А12S 3 + 6Н20 = 2А1(ОН)зі + ЗН2 S 3 Су электрохимиялық кернеу қатарындағы қалайыға дейінгі орналасқан металдарды тотықтырады. Мысалы, су сілтілік металдармен тіпті салқында да әрекеттеседі: 2К + Н20 = 2КОН + Н2 алюминиймен (алдын ала тотықтық қабатын тазалап) қайнатса, әрекеттеседі: 2А1 + 6Н20 - 2А1(ОН)3 + ЗН2 темірмен - қыздырылған бу күйінде әрекеттеседі: ЗҒе + 4Н20 = Ғе Н2 Температура 1000 С жоғары болғанда бу сутек пен оттекке ыдырайды, яғни молекула ішіндегі тотығу-тотықсыздану реакциясы жүреді: Ауыр (дейтерийлі) су ол 1929 жылы оттектің ауыр изотоптары О және О, ал 1932 жылы дейтерий (2Н немесе Б) ашылған соң, кәдімгі су мүлдем таза емес, ол әртүрлі

Судың кермектілігі суда калъций мен магний катиондарының болуымен байланысқан қасиеттердің жиынтығы.

Табиғаттағы судың құрамын сипаттайтын технологиялық көрсеткіштер, олар: 1.Кермектілік (судағы кальций мен магнийдің иондар мөлшерін көрсетеді). Судың карбонатты және карбонатсыз кермектілігін бөледі. Карбонатты кермектілік кальций мен магнийдің гидрокарбонатының қатысуымен пайда болады. Жалпы кермектілік пен карбонатты кермектіліктің арасындағы айырмасын карбонатсыз кермектілік деп таниды; 2.Сілтілік - ол гидроксид иондары мен әлсіз қышқыл аниондары НСО3-, СО 32- концентрацияларының қосындысымен өрнектеледі; 3.Судың тузды болуы (туздылығы). Өзендер мен ішкі теңіз суларындағы тұз мөлшері жер астындағы сулар мен мұхит суындағы тұз мөлшерінен аз; 4.Тотыға алатындыгы - ол тотықтырғышпен әрекеттесуге қабілетті қоспалар мөлшерін көрсетеді; 5.Оттекке деген биохимияльщ қажеттілік (ОБК) бактериялармен тотықтыру жолымен органикалық заттардың ыдырауына кеткен оттекті анықтайды. ОБҚ 20 С кезінде 5 тәулік бойы суды қараңғыда үстап, ондағы оттекті сақтауға дейінгі және кейінгі концентрацияларындағы өзгеріс бойынша есептейді. Судың ОБҚ 80мг/л болса, онда судың қатты ластанғаны. Судың кермектілігі суда калъций мен магний катиондарының болуымен байланысқан қасиеттердің жиынтығы.

Судың кермектілігі оңдағы гидрокарбонаттардың қатнасуымен пайда болса, онда мүндай кермектілікті уақытша немесе карбонатты деп атайды. Мұндай кермектілік суды қайнатқанда ыдырайды. Мұнан басқа суда турақты немесе карбонатсыз кермектілік болады. Ол калъций мен магний хлоридтерінің және сулъфаттарының суда болуымен байланысты. Судың жалпы кермектілігі уақытша және түрақты кермектіліктердің қосындысыболып келеді. Су - Жердегі сц көп таралған қосылыс. Оның мөлшері 1,4-10 тоннаға жетеді және ол жер бетінің шамамен бестен төрт бөлігін жабады. Су көптеген тау жыныстарының, минералдардың жопс топырақтың құрамына енеді. Ол әртүрлі процестерде және тірі мен тірі емес табиғат құбылыстарында, сол сияқты адамзаттың қолданбалық тіршілігінде кереметтей үлкеіі рол атқарады. Оның қолдану аймағы мен ауданы шексіз; ол тірі тіршілік тірегі. Судың аса маңызды қасиеттерінің бірі - сулы ерітінділерді түзе отырып, оның өзінде көптеген заттарды еріту қабілеттілігі. Бей электролиттердің ерітінділері полярсыз органикалық және бейорганикалық молекулалардан түзілетін, көп құрамдасты жүйелер болып келеді. Олар табиғатта көптеп кездеседі және өнеркәсіпте, зертханалық жұмыстарда жиі қолданылады. Осы тарау судың және электролит емес ерітінділердің қасиетін зерделеуге арналған.

S - элементтер Натрий ж ә не калий иондары а ғ зада ке ң тарал ғ ан.Біріншісі жасуша аралы қ с ұ йы қ тарда,ал екіншісі жасуша ішінде болады.Калий иондарын енгізгенде ж ү ректі ң жиырылуы аралы ғ ында ж ү рек б ұ лшы қ етін тыныштандырады.Ас қ аза нда т ұ з қ ыш қ ылын т ү зуге натрий хлориді негізгі қ ызмет ат қ арады.Буферлі т ұ з натрий гидрокарбонаты а ғ зада ғ ы с ұ йы қ ортада қ ыш қ ылды қ - негіздік тепе-теідікті ұ стап т ұ рады ж ә не к ө міртегіні тасымалдау ғ а қ атысады. Натрий ж ә не калий иондары а ғ зада ке ң тарал ғ ан.Біріншісі жасуша аралы қ с ұ йы қ тарда,ал екіншісі жасуша ішінде болады.Калий иондарын енгізгенде ж ү ректі ң жиырылуы аралы ғ ында ж ү рек б ұ лшы қ етін тыныштандырады.Ас қ аза нда т ұ з қ ыш қ ылын т ү зуге натрий хлориді негізгі қ ызмет ат қ арады.Буферлі т ұ з натрий гидрокарбонаты а ғ зада ғ ы с ұ йы қ ортада қ ыш қ ылды қ - негіздік тепе-теідікті ұ стап т ұ рады ж ә не к ө міртегіні тасымалдау ғ а қ атысады. Натрий хлориді.Натрий хлоридіні ң ерітіндісі – физиологиялы қ ерітінді.Оны к ө п қ ан кеткенде венаны ң ішіне құ ю ү шін қ олданылады. Натрий хлориді ваннада.душта инголяция жасауда, кейбір сілекей қ абы қ шаларыны ң қ атаралды к ү йін емдеуде қ олданады. Натрий хлориді.Натрий хлоридіні ң ерітіндісі – физиологиялы қ ерітінді.Оны к ө п қ ан кеткенде венаны ң ішіне құ ю ү шін қ олданылады. Натрий хлориді ваннада.душта инголяция жасауда, кейбір сілекей қ абы қ шаларыны ң қ атаралды к ү йін емдеуде қ олданады.

Магний және кальций Магний ж ә не кальций Д.И.Менделеевті ң периодты қ ж ү йесінде II-топта орналас қ анж ә не S- элементтерге жатады. Магнийді ң арты қ м ө лшері нервті қ оздыруда қ оз ғ аушы қ ызметін ат қ арады.Магний жетіспеген жа ғ дайда сіреспе жа ғ дайына алып келеді. Магний ж ә не кальций Д.И.Менделеевті ң периодты қ ж ү йесінде II-топта орналас қ анж ә не S- элементтерге жатады. Магнийді ң арты қ м ө лшері нервті қ оздыруда қ оз ғ аушы қ ызметін ат қ арады.Магний жетіспеген жа ғ дайда сіреспе жа ғ дайына алып келеді. Магний-ферментті процестерді ң негізгі активаторларыны ң бірі.Олсинтез ферментті ң,аденозин ү ш фосфор ж ә не гумин ү шфосфор қ ыш қ ылыны ң ыдырауын активтендіреді.Соным ен бірге фосфотты Магний-ферментті процестерді ң негізгі активаторларыны ң бірі.Олсинтез ферментті ң,аденозин ү ш фосфор ж ә не гумин ү шфосфор қ ыш қ ылыны ң ыдырауын активтендіреді.Соным ен бірге фосфотты топтарды тасымалдау процесіне қ атысады. Магний хлорофильді ң құ рамына кіреді. топтарды тасымалдау процесіне қ атысады. Магний хлорофильді ң құ рамына кіреді.

S-элеменнтерді ң биологиялы қ функциялары ә ртурлі.Атап айтса қ :ферменттерді ң активациясы, жасуша ішінде болатын процестер,я ғ ни зат алмасу, ө су,даму ж ә не секреция сия қ ты процестер қ атысында мембраналы қ патенциялды ң т ү зілуі. Жасушаны ң берілген иондар ғ а сезімталды ғ ы оларды ң құ рамы жасушаны ң сырты ішінде ә рт ү рлі бол ғ анды қ тан концентрация градиентімен қ амтамасыз етіледі.Концентрация градиенті спецификалы қ а қ уыздар мен жасушаны ң бос иондарыны ң байланысуымен қ амтамасыз етіледі.S-элеменнтерді ң биологиялы қ функциялары ә ртурлі.Атап айтса қ :ферменттерді ң активациясы, жасуша ішінде болатын процестер,я ғ ни зат алмасу, ө су,даму ж ә не секреция сия қ ты процестер қ атысында мембраналы қ патенциялды ң т ү зілуі. Жасушаны ң берілген иондар ғ а сезімталды ғ ы оларды ң құ рамы жасушаны ң сырты ішінде ә рт ү рлі бол ғ анды қ тан концентрация градиентімен қ амтамасыз етіледі.Концентрация градиенті спецификалы қ а қ уыздар мен жасушаны ң бос иондарыны ң байланысуымен қ амтамасыз етіледі.

Сілтілік металдар ионы ферменттерді активтеумен бірге осмос қ ысымында ма ң ызды р ө л ат қ арады. Олар нерв импульстеріні ң берілісі кезінде,заряд тасымалдаушы ретінде ә сер етеді.Нуклейн қ ыш қ ылдарыны ң құ рылысын т ұ ра қ тандырады. Кальций ионы б ұ лшы қ етті ң жиырылуына, гормондарды ң секрециясына, қ анны ң ұ юы сия қ ты процестерге қ атысады.Натрий, кальций ж ә не хлор иондары жасуша сыртында ке ң інен тарал ғ ан, ал калиймен магний иондары керсінше жасуша ішінде ке ң інен тарал ғ ан.