Әкиятләрнең кайбер поэтик үзенчәлекләре

Башкарды: МББУ Сарман гимназиясенең 8 нче Б сыйныфы укучысы Якупова Эльвина Фәнни җитәкче: МББУ Сарман гимназиясенең 1 нче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Матзянова Раушания Гаяз кызы

Фәнни - тикшеренү эшенең максатлары : 1. Халык авыз иҗаты әсәрләренең бер төре булган әкиятләрнең төзелешен, үзенчәлекләрен тикшерү 2. Төрле милләт әкиятләрендәге охшаш һәм аермалыкларны табу 3. Татар халык әкиятләренең тел - сурәтләү чара - ларын билгеләү, төркемнәргә бүлү һәм вазифа - сын ачыклау 4. Әкият жанрының бүгенге көндәге торышын билгеләү

Атаклы балалар язучысы Корней Чуковский үзенең От двух до пяти дигән китабында: Әкият – җиде-сигез яшькә кадәрге һәр нормаль бала өчен иң кирәкле азык, тәмле- томлы нәрсә генә түгел, бәлки, бик мөһим һәм гаять туклыклы икмәк, - ди.

XVII гасырда яшәгән немец филосовы һәм мәгърифәтчесе Гердер: Әгәр сабыйга беркайчан да әкият сөйләмәгән булсалар, аның күңелендә эшкәртелмәгән кыр кала, һәм шуннан соңгы елларда инде бу кырны эшкәртү мөмкин булмаячак, - дигән.

Академик Веселовский болай дигән: Кешелек үсешенең беренче чорларында көнкүреш психологик шартларның охшашлыгы, бердәйлеге нәтиҗәсендә күп кенә охшаш мотивлар һәм сюжетлар мөстәкыйль рәвештә барлыкка килә алган.

Ә киятл ә рд ә ге охшашлык Типологик Тарихи- генетик

Ни өчен әкиятләрне халык авыз иҗаты төренә кертәбез соң?

Әкиятнең төзелеше БашламТөп өлеш Бетем (йомгаклау өлеше)

Әкиятләрдә саннар кулланылышы Өч саны Җиде саны Алты саны Тугыз саны Унике саны

Әкиятләрнең теле түбәндәге сурәтләү чаралары ярдәмендә баетыла: Эпитетлар Чагыштырулар Антитезалар Гиперболалар Җырлар-такмаклар Табышмаклар

Өлкән ( абыстай, абзый, угыл) Уртанчы (угыл, ага) Олы (абзый, ага, кыз) Яшь (егет, кыз)

Бик матур егет Иң өлкән абзый Иң кечкенә эне Бик яхшы ат Бик матур алан Бик зур ерткыч хайван Бик зур ком тавы Бик зур алтын сарай Бик сылу, матур, кызыл битле, кара кашлы бер кыз

Әкиятләрдәге ялгызлык исемнәре Аю улы Атыләхмәтгәрәй Камырбатыр

Гаилә хәлен ачыклаучы эпитетлар: Ятим бала Үги кыз

Социаль чыгышны күрсәтүче эпитетлар: Ярлы егет Асрау кыз

Һөнәр, шөгыльне күрсәтүче эпитетлар: Көтүче малай Күрәзәче карчык Сихерче карчык Сәяхәтче кыз

Холык-фигыльне билгеләүче эпитетлар: Батыр егет Зирәк солдат Акыллы кыз Мәнсез карт Хәйләкәр адәм Алдакчы Тимер Юләр угыл

Тышкы кыяфәтне, холыкны билгеләүче эпитетлар: Алтын кош Ак елан Кызыл әтәч Юләр Бүре Шәрә Бүре Кодрәтле Әтәч Хәйләкәр Төлке

Геройны характерлый торган әкият исемнәре-эпитетлар: Әләкче вәзир Батыр тегүче Гакыллы бала Зирәк карт Мактанчык бай

Геройларның эш коралларын сурәтләүче эпитетлар: Күренмәс чикмән Серле балдак Серле дага Тылсымлы чыбык Алтын алма

Әкиятләрдә очрый торган чагыштырулар: Бер бите ай, икенчесе кояш кебек бик матур кыз Кызларның күзләре ут шикелле яна Чуеннан да кара бер зур мыеклы гыйфрит

Бай белән хәерченең сыйфатларын чагыштырып күрсәтү Явыз Комсыз Мәкерле Аңгыра Миһербанлы Зирәк Акыллы Хәйләкәр

Гипербола нәрсә ул?

Әкиятләрдә күчешләр кулланыла: Болар шунда торып торсын, ә без егет янына барыйк

Кыска җырлар, такмаклар, табышмаклар -- әкиятләрне бизәүче чаралар.