Кичәлин төр: Хүвс. Товчлгч кичәл Кичәлин күсл : «Хүвс» гидг төрән амн үгин зөөрәр дамҗад давтлһн. Айтан Н.Л., Элст балhсна 23-гч дундын школын хальмг келнә болн утх-зокъялын багш.

Тасрха умшад, хүвстә үгмүд темдглтн, әңгинь заатн. -Буйн төгс ааван буй уга окад, Бурхн сәәхн ээҗән көвүн уга окад, Бум өрк алвтан нойн уга окад, Бумбан сәәхн хатан hанц бийинь хаяд, Буурл Һалзнарн таниг дахсн эс билү би? Хәр һазрт һарад одхла, Ард минь келдг Ах-дүүһин оңһа угалм, Хәр һазрт хатрад йовхла, Халун хәәсн хот өгдг Эгч-дүүһин оңһа угалм, Нанд орхнь чигн үлү Арслң чиирг бәәнәлм, Эднәс зархнтн,- гиҗ уульн, Алтн ширәһәснь әдс авн келв.

- Буйн төгс ааван буй уга окад, Бурхн сәәхн ээҗән көвүн уга окад, Бум өрк алвтан нойн уга окад, Бумбан сәәхн хатан hанц бийинь хаяд, Буурл Һалзнарн таниг дахсн эс билү би? Хәр һазрт һарад одхла, Ард минь келдг Ах-дүүһин оңһа угалм, Хәр һазрт хатрад йовхла, Халун хәәсн хот өгдг Эгч-дүүһин оңһа угалм, Нанд орхнь чигн үлү Арслң чиирг бәәнәлм, Эднәс зархнтн,- гиҗ уульн, Алтн ширәһәснь әдс авн келв.

Чикәр бичгдсинь темдглтн. эн тана умш бичә илгәх уга көвүн келхмн биш келх үг уга суушго эс мини биш авдм бичә ав

ФИЗМИНУТК Эзн богд Җаңһр хан Эргндән ширтәд хәләнә, Барун талагшан хәләhәд, Байн Күңкән Алтн Чееҗлә мендлнә, Зүн талагшан хәләhәд, Зөргтә Арг Улан Хоңһрла мендлнә, Деегшән хәләһәд, Деедс Бурхдан зальврна, Дорагшан хәләһәд, һазр-усндан зальврна.

Үгин ниицлһс тогтатн Аю күн орхий Эндр хур өөмнә Сән заңта кечкүвидн Заhсн кевтә уга күн Сурhуль кевтә Герин көдлмш болх мөн Сө өдрлә ханлт өргүвидн Эк-эцкдән әдл биш Бийим белн уга Келн угад бичә көндәтн Аю күн орхий Эндр хур өөмнә Сән заңта кечкүвидн Заhсн кевтә уга күн Сурhуль кевтә Герин көдлмш болх мөн сө өдрлә ханлт өргүвидн Эк-эцкдән әдл биш Бийим белн уга Келн угад бичә көндәтн

Өггдсн үгмүд олзлад, зәңгс тогтатн. Дастн, көдлхмб, бичнү, хәләй, хот уга, эс болҗ, болв чигн, болдг, иртн, келсән. ___________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________

Үлгүрмүд умшад, хүвс олад, таблицд буулhҗ бичтн. Келсн үгдән бичә хәрүцтн, кесн хамгтан бичә ачрхтн. Күн кевтә махан идәд, күрн кевтә нүкндән орҗ. Санан хурдмб, салькн хурдмб? Сарин сарулд хулхач дурго. Сарин сарул болв чигн сө өдрлә әдл биш. Залхуhин герт түлән уга, зальгдгин герт хот уга. Төрхәрә мууг сурһҗ эс болҗ, төөрсн мууг даладҗ эс болҗ. Эрдмин дала өргн болвчн, экн билгнь – ухан. Бурушагч бич ә, эс, биш, ш Сургч -у(-ү), -ий, -й, -мб Лавлгч мөн, -мн(-м), -л Сулдгч- чаңһагч чигн, -чн Маhдлгч биз, кевт ә Нүүрлгч -в,-видн, -ч, -чн, -тн, -м, -мдн, -нь Эврә -ннь, -ан (- ән), -рн, -н.

Хүвс хүвсин туск медвр хүвсин әңгс ХүвсҮлгүр Бурушагч (отрицательные ) Сургч (вопросит-ые) Лавлгч (сомнения) Сулдгч-чаңһагч (уступит-усилит) Маhдлгч (предположит.) Нүүрлгч (личные) Эврә (возвратные) уга (-го), эс, бичә, биш (-ш) Тенд күн уга. Эс ирхлә яахв? Намаг бичә көндә. Би таниг таньхшв. у (-ү), -ий, -й, мб (-мби) Герт күн бәәнү? Санл доклад кехий? Бадм одачн hазай? Эн кемби? мөн, –мн(-м),-л Бадм доклад кехмн. Мал тенд йовнал. чигн – чн Бадм ирв чигн, доклад кех уга. Бадм эс ирвчн, хург болх. биз, кевтә Тедн эндр ирх биз. Тер мана мал кевтә. келгч: в-видн, -ч -т бийчлгч:-м-мдн, -чн-тн,-нь Би эндр ирхв. Та эндр ирхт. Дегтрчн ширә деер бәәнә. -ннь, -ан(-ән), -н, -рн Көвүндән белг кев. Күүкәрн шүлг умшулв.