В ИТАМИНДЕР (Д Ә РУМЕНДЕР ) ДЕНСАУЛЫ Қ ТІРЕГІ

Витаминдер (Д ә румендер ) денсаулы қ тірегі Кейінгі кезде ә лемдік ғ ылыми терминдерді б ұ затын адамдар к ө бейіп кетті. Олар витаминді д ә румендер деп атау керек деп т ү сіндіреді. Б ұ л д ұ рыс емес. Витаминдер деп химиялы қ таби ғ аты ә р т ү рлі органикалы қ заттарды айтады. Витамин латынша vіtа – ө мір, тіршілік; vitman – тіршілік амині деген ма ғ ынаны білдіреді. Олар та ғ амды қ заттармен организмге т ү сіп, зат алмасу ғ а, организмні ң ө сіп- ө нуіне ә серін тигізеді. Организмні ң қ ор ғ анышты қ қ абілетін арттыруда витаминдерді ң ат қ аратын міндеті ө те зор. Егер тама қ -тану д ұ рыс жол ғ а қ ойылмаса, я ғ ни к ү нделікті пайдаланатын та ғ амдарымызда организмдерге қ ажетті витаминдер м ө лшері жеткіліксіз болса, онда организм ә лсіреп, ол ә р т ү рлі аурулар ғ а шалды ғ ады, оны ң ө сіп- ө нуі мен жетілуі нашарлайды. Витаминдер, сол сия қ ты, жо ғ ары д ә режелі ө сімдіктер мен микро-организмдерді ң қ алыпты ө суі мен дамуы ү шін қ ажетті заттар.

С-д ә румені – аскорбин қ ыш қ ылы С-д ә румені құ рылысы ж ө нінен 1-глюкоза ғ а жа қ ын лактон болып табылады. М ұ нда ғ ы Дегидрокорбин қ ыш қ ылы да С д ә руменіні ң қ асиетіне ие. С-д ә румені жары қ, жылу ә серіне ө те сезімтал, ауада ғ ы оттек С-д ә руменіні ң жетіспеуі салдарынан ә лсіздік, демігу, ж ү рек т ү сында ауырсыну, С-д ә румені жетіспеушілігінен «цинга» немесе «скорбут» аурулары туындайды. Цинга нау ұ асында қ ан тасымалдайтын т ү тікшелер за қ ымданады, т ү тікшелер серпімділік Сонымен қ атар С-гиповитаминозы кезінде ауыз қ уысында ғ ы қ ызыл иекті ң С-д ә руменіні ң азда ғ ан жетіспеушілігі адам к өң іл к ү йін аздырып, ми С-д ә румені-к ө кеніс капуста, к ө к пияз, аск ө к, болгар б ұ рышы мен Адам а ғ засына С-д ә руменіне т ә уліктік қ ажеттілік мг шамасын Тама қ дайындау барысында аскорбин қ ыш қ ылын тоты қ тырудан са қ тандырі ү шін С-д ә румені а ғ за бойында фоль қ ыш қ ылын тетрафоль қ ыш қ ылына тоты қ сыздандырады,

С УДА ЕРИТІН ВИТАМИН С витамині (аскорбин қ ыш қ ылы). А ғ заны ң ж ұқ палы аурулар ғ а қ арсы т ұ ра алу ә рекетін арттырады. С ү йекке ж ә не тіске беріктік қ асиет береді. С витамині биологиялы қ тоты ғ у кезінде зиянды заттарды ң т ү зілуін тежейді. Ол қ арсы денелерді т ү зетін ферменттерді ң құ рамына кіреді. Терідегі қ антамырларды ң қ абыр ғ асыны ң б ү лінуіне де кедергі жасайды

. С витамині жетіспеген жа ғ дайда а ғ за тез шаршайды, сілемейлі қ абы қ шалар қ абынады, қ ызылиек қ анталайды. Б ұ л витамин ұ за қ уа қ ыт жетіспесе, адам кауіпті құ р құ ла қ (цинга) ауруына шалды ғ ады. Адам а ғ засы С витаминін т ү збейтіндіктен, тама қ пен бірге қ абылдануы керек. С витамині а ғ за ғ а қ ыс пен к ө ктем айларында к ө бірек қ ажет. Жа ң а піскен к ө к ө ністер, жемістер ж ә не т ұ здал ғ ан орамжапыра қ құ рамында к ө бірек кездеседі. Ә сіресе итм ұ рынны ң, қ ара қ атты ң құ рамында мол болады. А ғ за ғ а қ ажетті т ә уліктік м ө лшері мг.

С д ә румені итм ұ рында аса к ө п. Со ғ ан орай к ү зде к ө п жинап алып қ ыс қ а са қ тау ғ а болады. Су ғ а езіп, т ұ нбасын ішеді. Негізінде адам ғ а т ә улігіне мг м ө лшерінде С д ә румені қ ажет.

Со ңғ ы кезде витаминдерді классификациялап ү лкен 4 топ қ а б ө леді: 1) алифатикалы қ витаминдер қ атары (аскорбин қ ыш қ ылы); 2) алицикдды витаминдер қ атары; 3) ароматикалы қ витаминдер қ атары; 4) Гетероциклды витаминдер қ атары. Осыларды ң ішінде таби ғ ат пен к ү нделікті тіршілікте ке ң інен таралып, жиі кездесетін, ә рі ө мірімізде к ө п пайдаланылатын, су мен майларда еритін витаминдерге то қ талуды ж ө н к ө рдік.

С Д Ә РУМЕНІ Қ АРТАЙМАУ Ғ А К Ө МЕКТЕСЕДІ Американды қ ғ алымдар а ғ за жасушаларын қ ор ғ айтын, оны ң ішінде ә йелді ң қ артаюымен к ү ресетін С д ә руменіні ң ерекшеліктерін аны қ тау ғ а арнал ғ ан зерттеулер ж ү ргізген, деп хабарлайды Атал ғ ан д ә румен тері жасушаларыны ң регенерациясы мен қ алпына келуіне к ө мектеседі. С д ә руменіні ң ар қ асында теріге тиген жара қ аттар тез жазылады. Оны ң қ ызметі м ұ нымен шектеліп қ оймай, сондай-а қ ДНК жасушаларын т ү рлі за қ ымданудан қ ор ғ айды. С д ә румені теріге к ү н с ә улелеріні ң ә сері к ү шеетін жаз мезгілінде ө те пайдалы. Сонымен қ атар, жа ң а жасушаларды ң пайда болуына септігін тигізеді. Д ә рігерлерді ң ойынша, С д ә руменін барынша мол пайдалану ғ а тырысу қ ажет.Все права защищены.

Аскорбин қ ыш қ ылы /С витамині, цингага қ арсы/ 1820 жылы Австралия д ә рігері Крамер белгісіз ауруды ң ә серінен адамны ң тістеріні ң еті қ анталап, т ү бі босап, тіс т ү сіп ж ә не о ң ай жара қ аттан ғ ыш келетінін, тері экземасы пайда болатынын, организмні ң ж ұ мыс қ а деген қ абілеті кеміп, тез шаршайтынын кезінде жазып сипатта ғ ан еді. Б ұ л аурумен, ә сіресе те ң ізшілер, жауынгерлер, жи һ анкездер ұ за қ сапар ғ а шы ққ анда жиі ауырады екен.

Б ұ дан бізге XX ғ асырды ң басына дейін б ү кіл д ү ние ж ү зінде қү р қү ла қ /цинга/ ауыруыны ң етек алып келгені белгілі болып отыр. Кейіннен б ұ л ауруды ң себебі организмде С витаминіні ң жеткіліксіздігінен екені аны қ талды жылы Хольст пен Фрейлих шош қ аларын құ рамында жас жа ң а шы ққ ан овощтары жо қ диетикалы қ та ғ амдармен қ о-ректендіру ар қ ылы жо ғ арыда атал ғ ан ауыруды ту ғ ызып бай қ ады жылы Н.Бессонов капустаны ң шырынынан тоты ғ у- тоты қ сыздандыру қ асиетіне ие ж ә не цингадан қ ор ғ айтын препарат алды жылдары венгр о қ ымыстысы Сент-Дьердьи малды ң б ү йрек ү сті безінен жа ң а зат б ө ліп алып, оны ң к ү шті тоты қ сыздандыр ғ ыш қ асиеті барлы ғ ын ж ә не химиялы қ таби ғ аты жа ғ ынан гексурон қ ыш қ ылы екендігін аны қ тады. Б ұ л қ осылысты ң цинга ауруынан қ ор ғ айтынды ғ ын аша отырып, оны аскорбин қ ыш қ ылы /С витамині/ деп атады.

Дайында ғ ан:Сарбасов Батыр