Муса ҖӘЛИЛ :

Муса Җәлил 1906 елда элекке Оренбург губернасы (хәзерге Чкалов өлкәсе Мостафа авылында) Мостафа Габдеҗәлил улы семьясында туа. Оренбургта Муса Җәлил һәйкәле

1941нче ел, ноябрь. Муса, алдынгы курсант буларак, Минзәләнең сәяси һәм мәдәни тормышында актив катнаша: сәяси темаларга лекцияләр сөйли, яшь каләм осталарына ярдәм итә, мәдәният йортында курсантлар һәм Минзәлә халкы алдында чыгышлар ясый, үзешчән сәнгать көчләренә булыша, узе дә мандолинада татар халык көйләрен уйнарга ярата.

Күбрәк көл, күбрәк күңел ач, Чулпаным минем!... Әминә, Чулпанга күңелсезләнергә ирек бирмә. Минем турында күп сөйләмә, авыр нәрсәләр әйтмә. Ул бик сизгер күңелле кыз, күбрәк күңелен ачарга тырыш......Хуш, сөекле Чулпаным! Миңа хатлар яз. Киләсе хатларымда мин әле сиңа кызыклы әкиятләр сөйләрмен. М. Җәлилнәң кызына язган хатыннан өзек

Плетцензее төрмәсе. Бусага артында – җәзал аубүлмәсе. Кичер, мине, илем, синең бөек Исмең белән килеп сугышка, Данлы үлем белән күмәлмәдем Бу тәнемне соңгы сулышта.

Мин тез чүкмәм, катыйль, синең алда, Кол итсәң дә, тоткын итсәң дә; Кирәк икән, үләм аягүрә, Балта белән башым киссәң дә...

Батыр үлә, үлмәс ат алып, Батырлыклар белән макталып, Исмең калсын, үзең үлсәң дә, Тарихларда укып ятларлык.

Фашизмга каршылык күрсәтү Берлиндагы мемориаль комплексы

Антарктидадагы иң биек тау түбәсенә Муса Җәлил исеме бирелде.

Алдый алмас мине түбән ләззәт, Вак тормышның чуар пәрдәсе, Шигыремдәге чынлык, ут һәм сөю – Яшевемнең бөтен мәгънәсе. Үлгәндә дә йөрәк туры калыр Шигыремдәге изге антына. Бар җырымны илгә багышладым, Гомеремне дә бирәм халкыма. Җырлап үттем данлы көрәш кырын, Җырлап килдем тормыш языма. Соңгы җырым палач балтасына Башны тоткан килеш языла. Җыр өйрәтте мине хөр яшәргә Һәм үлергә кыю ир булып. Гомерем минем моңлы бер җыр иде, Үлемем дә яңгырар җыр булып.