1.Мөстәкыйль cүз төркемнәре 1.Мөстәкыйль cүз төркемнәре 2. Ярдәмлек сүз төркемнәре

Мөстәкыйль сүз төркемнәре 1.Исем 2.Сыйфат 3.Сан 4.Фигыль 5.Рәвеш 6.Алмашлык 7.Аваз ияртемнәре

1.Теркәгеч, теркәгеч сүзләр 2.Бәйлек, бәйлек сүзләр 3.Ымлыклар 4.Кисәкчәләр 5.Хәбәрлек сүзләр

Исемнең мәгънәсе, сораулары Предметны яки затны белдерә Кырмыска Китапханә Китапханә Ташкүмер Ташкүмер Зәйтүнә Зәйтүнә Кем? (татар телендә ул бары тик кешеләргә генә кешеләргә генә бирелә) бирелә) Нәрсә? (кешедән кала барлык җанлы һәм җансыз пред- метларга би- релә)

И с е м Ялгызлык Уртаклык исемнәре исемнәре Алабуга шәһәр Айсылу кыз Сарман авыл Идел елга

Исемнәрнең сан белән төрләнеше Берлек сан ҖөмһүриятСандугачАкчарлакСыерчык Күплек сан Күплек сан Күңел Китап Китап Болын Болын Белем Белем ләр лар нар нәр

Исемнәрнең тартым белән төрләнеше Берлектә 1 затым 1 зат юл-ым 2 затың 2 зат юл-ың 3 заты 3 зат юл-ы Күплектә 1 затыбыз 1 зат юл-ыбыз 2 затыгыз 2 зат юл-ыгыз 3 затлары 3 зат юл-лары

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше Б.к. Кем? Нәрсә? Китап И.к. Кемнең? Нәрсәнең? Китапның Ю.к. Кемгә? Нәрсәгә? Китапка Т.к. Кемне? Нәрсәне? Китапны Ч.к. Кемнән? Нәрсәдән? Китаптан У-в.к. Кемдә? Нәрсәдә? Китапта

Исемнәрнең ясалышы 1. Тамыр яшь, акыл 2. Ясалма яшьлек, акыллы 3. Кушма яшүсмер, аккош 4. Парлы җир-су, ара-тирә 5. Тезмә кура җиләге, кара карга 6. Кыскартылма драмтүгәрәк, стенгазета

Исемнәрнең җөмләдәге роле -Бу кем? -Кем нишли? -Кайсы бабай? -Нәрсәне тыңлый? -Нинди җырын? -Нәрсәнең җырын? -Кайчан тыңлый? -Бу – бабай. (хәбәр) -Бабай тыңлый. (ия) -Балыкчы бабай. (аергыч) -Җырын тыңлый. (тәмамлык) -Моңлы җырын. (аергыч) -Сандугачның җырын. (аергыч, тәмамлык) -Кич белән тыңлый. (хәл)

Сыйфатның мәгънәсе Предметның билгесен белдерә Кызыл чәчәк ( нинди чәчәк ?) Урмандагы агач ( кайсы агач ?)

Сыйфатның төрләнеше Сыйфат сыйфатланмышы белән килгәндә төрләнми Кызыл яулыкны, якын туганым Сыйфатланмышы урынында килгәндә, тартым һәм килеш белән төрләнә Урманда кызыл, зәңгәр чәчәкләр үсә. Минкызылларын яратам. Мин кызылларын яратам.

Сыйфат дәрәҗәләре 1. Гади Яшел, җылы 2. Чагыштыру Яшелрәк, җылырак 3. Артыклык Ямь-яшел, иң җылы 4. Кимлек Яшькелт, җылымса

Сыйфатларның ясалышы 1. Тамыр усал, чибәр 1. Тамыр усал, чибәр 2. Ясалма тозсыз, тәрбияле 2. Ясалма тозсыз, тәрбияле 3. Кушма унберьеллык, 3. Кушма унберьеллык, 4. Парлы аклы-каралы, ала-кола 4. Парлы аклы-каралы, ала-кола 5. Тезмә куе сары, аксыл зәңгәр 5. Тезмә куе сары, аксыл зәңгәр

Сыйфатларның җөмләдәге роле 1. Аергыч Сары яфраклар коела башлады 2. Хәбәр Бу яфракның төсе яшел. 3. Тәмамлык Мин сарыларын яратам. 4. Хәл Күзем гел сарыга төшә.

Санның мәгънәсе Предметның, затның санын төгәл яки якынча белдерә Егерме кеше, алтылап бала Сан белән ачыкланган сүз саналмыш була Өченче (сан) бригада (саналмыш)

Саннарның төрләнеше Сан саналмышы белән килгәндә төрләнми Ярты сәгатьтән,җиденче күнегүне Ярты сәгатьтән, җиденче күнегүне Саналмышыннан башка килсә, исемләшә. Экскурсиядә унике укучы катнашты. Уникенең берсе мин идем.

Гарәп һәм рим цифрлары Гарәп саннары Рим саннары I II III IV V VI VII VIII IX XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX X XX XXX XL LLX LXX LXXX XC C C CC CCC CD D DC DCC DCCC CM M

Сан төркемчәләре 1.Микъдар ун, егерме алты, йөз сиксән өч 2. Тәртип икенче, утыз җиденче, алтынчы 3. Бүлем унар, өчәр, алтышар, икешәр 4. Чама унлап, сигезләп, йөзләрчә 5. Җыю унау, өчәү, унбишәү

Саннарның ясалышы 1. Тамыр биш, ун, сигез, бер 2. Кушма ун+бер, ун+тугыз (11-19) 3. Парлы бер-ике, ун-унбиш, ике-өч 4. Тезмә егерме тугыз, кырык алты, йөз җитмеш биш, бер мең йөз җитмеш биш, бер мең тугыз йөз алтмыш биш тугыз йөз алтмыш биш

Саннарның җөмләдәге роле Саналмышы белән килсә, аергыч була. Габдулла тиз арада икенче китапка күчте. Саналмышсыз килсә, төрле җөмлә кисәге була. Бер тауда ун чишмә. (аергыч). Бер тауда ун чишмә. (аергыч). Унысы ун төстә (ия). Унысы ун төстә (ия). Егерме икегә сигезне (тәмамлык) кушыгыз. Җиде җидең (ия) – кырык тугыз (хәбәр). Илленең(аергыч) яртысы (ия) егерме биш (хәбәр) була.

Р ә в е ш Рәвешләр фигылне, сыйфатны, рәвешне ачыклап килә, Рәвешләр фигылне, сыйфатны, рәвешне ачыклап килә, күбрәк хәл була. 1. Илдус кичә кайтты (хәл). 2. Ул – бик яшь егет (хәл). 3. Аңа шактый күп укырга кирәк (хәл). Хәбәр булып та килә. Хәбәр булып та килә. Идел безгә бик якын (хәбәр). Аергыч та була ала. Аергыч та була ала. Әниемнең көмештәй чәчләрен сагындым (аергыч)

Рәвешләрнең ясалышы ТамырКушымчаялгауысулыКушмаПарлыТезмә Кинәт, әкрен, тиз, элек Татарча, уттай, тереләй, айлап, акчалата, кышын. Бүген, быел, бервакыт Тиз-тиз, аннан-моннан, көне-төне Күз ачып йомганчы, корт чаккандай.

Рәвеш төркемчәләре 1. Саф рәвешләр 2.Охшату-чагыштыру рәв. 3. Күләм-чама рәвешләре 4. Вакыт рәвешләре 5. Урын рәвешләре 6. Сәбәп-максат рәвешләре Тиз, әкрен, бушлай Корычтай, татарча Бик, аз, шактый Бүген, башта, соң Ары, югарыда, ерак Юри, юрамалый

Рәвеш дәрәҗәләре Гади Гади Чагыштыру Чагыштыру Артыклык Артыклык Тиз, сирәк Тиз-рәк, сирә(к)г-рәк Иң югары, өр-яңадан

Алмашлык Үзләрен атамыйча гына зат яки предметларга, аларның билгесе яки санына һәм хәлләренә күрсәтә (ишарә итә) торган сүз төркеме алмашлык дип атала. Мин, шундый, күпме, шулай

Алмашлык төркемчәләре Зат Зат Күрсәтү Күрсәтү Билгеләү Билгеләү Сорау Сорау Юклык Юклык Билгесезлек Билгесезлек Тартым Тартым Мин, син, ул, без, сез, алар Бу, шул, теге, андый, әнә Барлык, һәр, һәммә,бөтен,үз Кем, нәрсә, кайсы, ничә Һичкем, бернәрсә, һичбер Әллә кем, нәрсәдер, кемдер Минеке, шуныкы, тегенеке

Алмашлыкларның җөмләдәге роле Ия Ия, хәл Аергыч Ия, хәбәр Тәмамлык Ул (чыпчык) тора иде. Ул шунда (тәрәзә башында) тора иде. Аның (чыпчыкның) исе китмәде. Алар шундый (йокларга ирек бирмиләр). Моңа (йокларга ирек бирмәүгә) ачуы килә.

Аваз ияртемнәре Кеше һәм башка җан ияләре чыгарган авазларга, шулай ук төрле предметлар һәм табигать күренешләренең тавышларына охшатып ясалган сүзләр аваз ияртемнәре дип аталалар. Кеше һәм башка җан ияләре чыгарган авазларга, шулай ук төрле предметлар һәм табигать күренешләренең тавышларына охшатып ясалган сүзләр аваз ияртемнәре дип аталалар. Лач-лоч (әйбер чәйнәү), мыгыр-мыгыр (аңлаешсыз итеп сөйләү), мияу-мияу (мәче тавышы), келт-келт (сәгать тавышы) Лач-лоч (әйбер чәйнәү), мыгыр-мыгыр (аңлаешсыз итеп сөйләү), мияу-мияу (мәче тавышы), келт-келт (сәгать тавышы)

Аваз ияртеме белдерә: Физиологик хәл Күреп яки тоеп сиземләнә торган күренешләр Д ер-дер (туңу), леп-леп (йөрәк тибүе), чымыр-чымыр (җиңелчә туңып китү) Җем-җем (йолдызлар балкуы), гөлт (ут ялтырап китү), чет-чет (күзләрне тиз генә йомып алу)

Ф и г ы л ь 1.Эшне, хәрәкәтне, хәлне белдереп, нишли? Нишләде? Нишләгән? Нишләр? Нишләячәк? кебек сорауларга җавап булган мөстәкыйль сүз төркеме фигыль дип атала. 2.Фигыль – заман, зат-сан, барлык-юклык белән төрләнә торган сүз төркеме. 3.Җөмләдә күбрәк хәбәр булып килә.

Фигыль төркемчәләре Затланышлы Затланышлы 1.Хикәя 2.Боерык 3.Шарт Затланышсыз Затланышсыз 1.Сыйфат ф. 2.Хәл фигыль 3.Исем фигыль 4.Инфинитив

Фигыль юнәлешләре ЮнәлешКушымчалар Мәгънәләре Төп _____ _____ Үтәүче эшне үзе башкара Ул бүлмәне бизәде. Кайтым -н, ын, -ен Эш үтәүченең үзенә кайта Ул бизәнде. Төшем -л, -ыл, -ел Эш читтән төшә Бүлмә бизәлде. Уртаклык -ш, -ыш, -еш Эш бергә башкарыла Ул бүлмәне бизәште. Йөкләтү -дыр, -дер, -тыр, -тер, -т һ.б. -тыр, -тер, -т һ.б. Эшне йөкләтеп эшләтә Ул бүлмәне бизәтте.