Тыл оонньуута 7-8 кылаас о±олоругар аналлаах кылаас таґынан ыытыллар кµрэх Сыала-соруга: Тіріібµт тылга кэрэхсэбили µіскэтии Тылы-іґµ, ситимнээх саІаны сайыннарыы Білі±µнэн тµмсµµлээх буоларга иитии ОІордо: Јргµіт орто оскуолатын учуутала Васильева Э.У.

Тыл – киґи аймах айбыт биир эриэккэс кістµµтэ. Саха омук тыла баай, кэрэ, хомо±ой. Байа-бар±ара турар, сайдар-µµнэр кэскиллээх. Киґи тіріібµт тылын тіґі дириІник билэр да, соччонон кинини ытыктыыр. Тылы-іґµ о±о эрдэхтэн чочуйар наада. Тыл сµмэтин, тыл амтанын тылы имитэ-хомута туттар эрэ киґи µчµгэйдик ійдµµр. БµгµІІµ оонньуубутун С.Данилов хоґоонунан са±алыаххайыІ: Эппэр ийэм µµтµн кытта ИІмит эбит, быґыыта, Кустук іІнііх, Кымыс сыттаах Сахам мындыр саІата… Кини миэнэ – Бар±а баайым, Јлбіт мэІэм – мин дьолум. Кини миэнэ Ыалдьар ыарыым, Ґлэм, кµнµм – мин соргум.

Бастакы тµґµмэх 1.Біліх аата 2.Девиґэ, ырыата 3.Бэйэни билиґиннэриитэ БµгµІІµ оонньуубут дьµµллµр сµбэтэ: Михайлова Г.Н., Иванова И.А., Филиппова В.В.

Иккис тµґµмэх Јс хоґоонун ситэр: 1.А±ал диэтэххэ антах хайыґар,А±ал диэтэххэ антах хайыґар, 2.А±ыйах тыл минньигэс,А±ыйах тыл минньигэс, 3.Алгыс баґа сыалаах,Алгыс баґа сыалаах, 4.Киґи эриэнэ иґигэр,Киґи эриэнэ иґигэр, 5.Эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор,Эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор, 6. Тыала суохха Тыала суохха 7.Айан аргыстаах,Айан аргыстаах, 8.Кулгаах ыраа±ы истэр,Кулгаах ыраа±ы истэр, 9.Сутуругар сокуоннаах,Сутуругар сокуоннаах, 10.Сатабыллаах –Сатабыллаах – 11.Ґчµгэй майгыІ –Ґчµгэй майгыІ – 12.Дойду сурахтаах,Дойду сурахтаах, Эппиэт:

13. Ойуурдаах куобах охтон биэрбэт, 14. Сылдьыбыт сыыґы булар, 15. Уол о±о дьоллоох, 16. Кырдьык ууга да тимирбэт, 17. Сібµлээбит сµгэґэрдээ±и батыґар, 18. Таптыыртан харах арахпат, 19. Кырдьа±астан алгыґын ыл, 20. Уу диэбитэ хаар, 21. Сыыла сылдьан, 22. Илии тутуурдаах, 23. КэрдиэІ иннинэ кээмэйдээ, 24. Тиэтэйбит сыар±а сыыр анныгар хаалар, 25. Киґи тыла Эппиэт:

Ґґµс тµґµмэх Сааскылаах диэн тыл буукубатын эргитэн 3 мµнµµтэ иґигэр элбэх тылы таґаар Холобур: саас,.. Тірдµс тµґµмэх 3 мµнµµтэ иґигэр инниттэн уонна кэнниттэн аахтахха суолтата уларыйар тыллары булуІ. Холобур: Луук-куул,...

Бэґис тµґµмэх Тыллар паараларын ситэр: 1.Дьµґµн-Дьµґµн- 2.Уйгу-Уйгу- 3.Кір-Кір- 4.Ас-Ас- 5.Иґит-Иґит- 6.От-От- 7.Атас-Атас- 8.Уруу-Уруу- 9.Ырыа-Ырыа- 10.Киґи-Киґи- 11.Сир-Сир- 12.Кµн-Кµн- Эппиэт: 13. Ґлэ- 14. ҐІкµµ- 15. Оґуор- 16. Ґп- 17. Аат- 18. СаІа- 19. Сыал- 20. Кус- 21. Суол- 22. Сµбэ- 23. Тыл- 24. Уот- 25. ТаІас-

Алтыс тµґµмэх Таабырыны таайыІ: 1. «Б» дор±оонтон са±аланар «Н» дор±оонунан бµтэр сµµс биэс уон тимэхтээх тойон баа𠵴µ. 2. «М» дор±оонтон са±аланар, «К» дор±оонунан бµтэр кыната суох кітір, ата±а суох сµµрэр баа𠵴µ. 3. «С» дор±оонтон са±аланар, «Т» дор±оонунан бµтэр остуолга кыргыґар бухатыырдар баалла𠵴µ. 4. «Х» до±оонтон са±аланар, «С» дор±оонунан бµтэр дьµрµґµйэр куолас баа𠵴µ. 5. «Т» до±оонунан са±аланар, «Р» дор±оонунан бµтэр кэрэ кэпсээннээх, ыллам ырыалаах дьааґык баа𠵴µ. 6. «К» дор±оонтон са±аланар, «Х» дор±оонунан бµтэр чыычаахтар кітіірµ індіІніґіллір µґµ. 7. Хомурдуос буукуба баа𠵴µ. 8. Буруолаах буукуба баа𠵴µ. (Б) Эппиэт:

9. Биэс сыыппара±а майгынныыр буукуба баа𠵴µ. 10. Буукубалар дьиэлэрэ баа𠵴µ. 11. Игирэ буукубалар баалла𠵴µ. 12. Сиэттиспит буукубалар баалла𠵴µ. 13. Јттµк баттаммыт буукуба баа𠵴µ. 14. Ыйытар буукуба баа𠵴µ. 15. Курдаах буукуба баа𠵴µ. 16. Акаары киґини ойуулуур кітір. 17. А±ыс бырааттыылар саха тылын салайалла𠵴µ. 18. Јйдііх киґини сахалар туохха тэІнииллэрий? 19. Буукуба до±ордоох суруйааччы. 20. Уруулуу тыллар, игирэ тыллар, істііх тыллар. Эппиэт:

Сэттис тµґµмэх Этиини ситэрэн, тэнитэн биэриІ: Холобур: Мин кµрдьэбин. Мин хаар кµрдьэбин. Мин тиэргэн хаарын кµрдьэбин. Мин тиэргэн халыІ хаарын кµрдьэбин. Эмээхсин та±ыста. Мин сµµрэбин.

Бол±омто±ут иґин махтанабыт!

1.А±ал диэтэххэ антах хайыґар, мэ диэтэххэ мичик гынар. 2.А±ыйах тыл минньигэс, элбэх тыл сымсах. 3.Алгыс баґа сыалаах, кырыыс баґа хааннаах. 4.Киґи эриэнэ иґигэр, сµіґµ эриэнэ таґыгар. 5.Эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор, хойут турбут чыычаах хара±ын хастар. 6.Тыала суохха мас хамсаабат. 7.Айан аргыстаах, суол до±ордоох. 8.Кулгаах ыраа±ы истэр, харах чугаґы кірір. 9.Сутуругар сокуоннаах, ытыґыгар ыйаахтаах. 10.Сатабыллаах – саґыл са±алаах. 11.Ґчµгэй майгыІ – кітір кынатыІ. 12.Дойду сурахтаах, алаас ааттаах.

13. Ойуурдаах куобах охтон биэрбэт, дьонноох киґи ілін биэрбэт. 14. Сылдьыбыт сыыґы булар, кірдіібµт кімµґµ булар. 15. Уол о±о дьоллоох, соно±ос ат соргулаах. 16. Кырдьык ууга да тимирбэт, уокка да умайбат. 17. Сібµлээбит сµгэґэрдээ±и батыґар, таптаабыт тайахтаа±ы батыґар. 18. Таптыыртан харах арахпат, ыалдьартан илии арахпат. 19. Кырдьа±астан алгыґын ыл, эдэртэн эйэтин ыл. 20. Уу диэбитэ хаар, хаар диэбитэ уу. 21. Сыыла сылдьан, сыар±а быатын быґар. 22. Илии тутуурдаах, іттµк харалаах. 23. КэрдиэІ иннинэ кээмэйдээ, быґыаІ иннинэ былааннаа. 24. Тиэтэйбит сыар±а сыыр анныгар хаалар, тиэтэйбэтэх сыар±а сыыр µрдµгэр тахсар. 25. Киґи тыла уотта±ар абытай.

1.Дьµґµн- бодо 2.Уйгу- быйаІ 3.Кір- нар 4.Ас- таІас 5.Иґит- хомуос 6.От- мас 7.Атас- до±ор 8.Уруу- аймах 9.Ырыа- тойук 10.Киґи- сµіґµ 11.Сир- дойду 12.Кµн- дьыл 13. Ґлэ- хамнас 14. ҐІкµµ- битии 15. Оґуор- ойуу 16. Ґп- харчы 17. Аат- суол 18. СаІа- иІэ 19. Сыал- сорук 20. Кус- хаас 21. Суол- иис 22. Сµбэ- ама 23. Тыл- іс 24. Уот- кµіс 25. ТаІас- сап

1.(баян) 2.(Мээчик) 3.(саахымат) 4.(хомус) 5.(телевизор) 6.(кулгаах) 7.(Ж) 8.(Б)

9. (±) 10. (алфавит) 11. (уґун аґа±ас дор±ооннор) 12. (дифтоннар) 13. (Ф) 14. (Й) 15. (Ј) 16. (Улар мэйии) 17. (а±ыс падеж) 18. (тииІ мэйии) 19. (П.Н.Тобуруокап) 20. (синоним, омоним, антоним)