Медицина процесіндегі медициналық микробиологияның мақсаттары мен міндеттері. Микробиологияның, вирусологияның және иммунологияның тарихи дамудағы мақсаттары мен міндеттері. Дәрігер қызметіндегі микробиологияны мәні. Медицина процесіндегі медициналық микробиологияның мақсаттары мен міндеттері. Микробиологияның, вирусологияның және иммунологияның тарихи дамудағы мақсаттары мен міндеттері. Дәрігер қызметіндегі микробиологияны мәні.

Жоспар: Микробиология пәні мен мақсаттары. Микробиология пәні мен мақсаттары. Медициналық микробиологияның мақсаттары мен міндеттері. Медициналық микробиологияның мақсаттары мен міндеттері. Микробиологияның, вирусологияның және иммунологияның тарихи дамудағы мақсаттары мен міндеттері. Микробиологияның, вирусологияның және иммунологияның тарихи дамудағы мақсаттары мен міндеттері. Дәрігер қызметіндегі микробиологияның дамуы. Дәрігер қызметіндегі микробиологияның дамуы.

Микробиология арнайы аспапсыз көзге көрінбейтін тірі организмдер туралы ғылым (грек. Micros-ұсақ, bios-тіршілік, logos-ілім). Микробтар мөлшері метрдің миллионнан бір, миллиметрдің мыңнан бір бөлігіндегі шамамен өлшенеді. Сондықтан микроб жасушасын зерделеу үшін микроскоптар, яғни микробтар бейнесін ондаған, жүздеген, мыңдаған есе үлкейтетін аспаптар қажет. Ал, вирустар нанометрмен және ангстреммен өлшенеді, басқаша айтқанда 1мм.=1000мкм.= нм. Микроорганизмдер убиквитарлы, яғни жер, су, ауа кеңістіктері мен орталарының бәрінде мекендейді. Микробсыз тіршілік ету мүмкін емес, өйткені олардың биохимиялық белсенділігі тіршілік негізі болып табылады.

Ал, медициналық микробиология нені зерттейді? Ол адамдардың жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын, жұқпалы ауруларға диагноз қою әдістерін, олармен күресу жолдарын зерттейді. Медициналық микробиология 2 бөлімнен тұрады: Жалпы микробиология; Жалпы микробиология; Жеке микробиология. Жеке микробиология. Жалпы микробиология бөлімінде патогенді микроорганизмдердің морфологиясы, физиологиясы, генетикасы туралы жалпы түсініктер беріледі. Науқасты емдеуге қолданылатын антибиотиктер мен химия – терапиялық препараттар туралы ілімнің негіздері, жұқпалы ауруларға диагноз қою әдістері, инфекциялар эпидемиологиясы және олардың алдын алу шаралары туралы мәліметтер баяндалады. Жалпы микробиология бөлімінде патогенді микроорганизмдердің морфологиясы, физиологиясы, генетикасы туралы жалпы түсініктер беріледі. Науқасты емдеуге қолданылатын антибиотиктер мен химия – терапиялық препараттар туралы ілімнің негіздері, жұқпалы ауруларға диагноз қою әдістері, инфекциялар эпидемиологиясы және олардың алдын алу шаралары туралы мәліметтер баяндалады. Жеке микробиология жұқпалы аурулардың патогенезіне, клиникалық көріністеріне, микробиологиялық диагноз қою эпидемиологиясы, спецификалық профилактикасы және емдеуіне байланысты олардың негізгі қоздырғыштарының биологиялық қасиеттерін зерттеуді нақтылы қарастырады. Жеке микробиология жұқпалы аурулардың патогенезіне, клиникалық көріністеріне, микробиологиялық диагноз қою эпидемиологиясы, спецификалық профилактикасы және емдеуіне байланысты олардың негізгі қоздырғыштарының биологиялық қасиеттерін зерттеуді нақтылы қарастырады.

Микробиологияның ғылыми даму тарихында 5 кезеңдерге бөлеміз: Эвристік; Эвристік; Морфологиялық; Морфологиялық; Физиологиялық; Физиологиялық; Иммунологиялық; Иммунологиялық; Молекулалық – генетикалық. Молекулалық – генетикалық.

Микробиологияның 1 – ші даму кезеңінде нақты ауру қоздырғыштарының ашылуы болған жоқ. Дегенмен, адамзат тіршілік ете бастағаннан адамдар жұқпалы аурулардан өлімге шалдыға бастаған. Мысалы, туберкулез, мерез ауруларынан қайтыс болғаны туралы мәліметтер сақталған. Алғаш рет жұқпалы аурулардың дерек көзін дәл айту қиын. Көне дүниенің әйгілі дәрігері Гиппократ жаңа дәуірге дейінгі 4ғ. жұқпалы аурулардың (шешек, оспа) себепкері миазмалар деп жорамалдаған. Яғни, олар ауаны, суды, топырақты ластайтын жұқпалы, бұлар адам организміне түсіп ауру қоздырады деп есептеген. Падуан университетінің профессоры Д.Фракастро өзінше пайымдап, адамдарда және қоршаған ортада көзге көрінбейтін ерекше белсенді тірі коллониялар бар, олар жұқпалы ауруларды қоздырады деген қортындыға келген.

Медициналық микробиологияның, иммунологияның, биотехнологияның шын мәнінде негізін қалаушы Луи Пастер ( ) болды, оның еңбектері микробиологиялық ғылымның негізін қалады. Ол алғашқы рет ашыту және шіру процесін микроорганизмдер қоздыратын, тірі организмнің өзінше пайда болуының мүмкін еместігін, микробтардың аэробты тыныс алуынан басқа анаэробты жағдайда да тыныс алуы болатынын дәлелдеді. Луи Пастер асептика, антисептика, залалсыздандыру әсерінің дамуына әсер етті; практикалық иммунологияның негізін қалады, құтыру ауруына күйдіргіге қарсы вакцина жасап шығарды. Бірқатар аурулардың алдын алуы үшін әлсіздендірілген штамдарын тірі вакцина жасап, алғашқы рет пастер аттенуациялау деген терминді ұсынды. Бактериологиялық зерттеу әдістерін жетілдіруде және бірқатар аурулардың қоздырғыштарын ашуда неміс ғалымы Роберт Кохтың ( ) еңбегі зор. Ашқан жаңалықтары үшін Швеция академиясы 1905 жылы желтоқсанда медицина саласы бойынша Нобель сыйлығымен марапаттады.

Микробиолгияның дамуында және оның бір саласы иммунология ғылымының қалыптасуында Ресей ғалымы И.И.Мечниковтың еңбегі ерекше. Ол көптеген ағзалар жасушаларының фагоцитарлық белсенділігі болатынын, яғни бөгде заттарды, соның ішінде микроорганизмдерді қорытып, организмді індеттен қорғайтынын дәлелдеді. Ол қабыну реакциясының механизмін ашты. Осындай байұаулурының нәтижесінде иммунитеттің жасушалық теориясының негізін жасады, сол үшін 1908 жылы Нобель сыйлығын алды. Иммунитет туралы көзқарасы Қабылдамаушылық және жұқпалы аурулар деген кітабында 1901 жылы жарияланған болатын. И.И.Мечниковтың микроорганизмдер антогонизмі туралы жұмысы осы кезеңге дейін классикалық еңбек болып табылады.

Микроб әлемінің жаңа түрін – вирустарды Ресей ғалымы Д.И.Ивановский ( ) ашты. Ботаник – маман ретінде темекі ауруын зерттеу барысындаТемекі теңбіліне шалдыққан жапырақтың сөлін бактериялық сүзгіден өткізіп жаңа жапыраққа жұқтырғанда оның сол аурумен зардаптанатынын анықтады. 5 жылдан кейін 1897 ж. Ф. Леффлер және П.Форин аусыл вирусын ашты.

Микроорганизмдердің ашылуы: 1859ж Лямбль Д. ғалымы – лямблия; гиардоз қоздырғышы. 1859ж Лямбль Д. ғалымы – лямблия; гиардоз қоздырғышы ж.ж. О.Обермейер – қайталама сүзек боррелиясы ж.ж. О.Обермейер – қайталама сүзек боррелиясы ж.ж. Л.Пастер, К.Жубер, Х.Сакс – газды гангрена қоздырғышы ж.ж. Л.Пастер, К.Жубер, Х.Сакс – газды гангрена қоздырғышы ж.ж. Р.Кох, Л.Пастер, А.Огюстен – стафиллокок, стептокок ж.ж. Р.Кох, Л.Пастер, А.Огюстен – стафиллокок, стептокок. 1879ж. С.Рингер – гонокок. 1879ж. С.Рингер – гонокок. 1882ж. Р.Кох – микробактерия. 1882ж. Р.Кох – микробактерия ж.ж. Т.Эшерих – ішек таяқшасы ж.ж. Т.Эшерих – ішек таяқшасы. 1885ж. К.Френкель - өкпе қабыну (пневмония)вирусы. 1885ж. К.Френкель - өкпе қабыну (пневмония)вирусы. 1886ж. О.Брюс, Б.Банг, Д.Траум – бруцеллалар. 1886ж. О.Брюс, Б.Банг, Д.Траум – бруцеллалар.

1896ж. Э.Эрмингем – ботулизм клостридиясы. 1896ж. Э.Эрмингем – ботулизм клостридиясы ж.ж. А.Брион, Ш.Ашер – Паратиф А және В сальмонеллалары ж.ж. А.Брион, Ш.Ашер – Паратиф А және В сальмонеллалары. 1905ж. Т.Шаудин – мерез трепонемасы. 1905ж. Т.Шаудин – мерез трепонемасы. 1906ж. Ф.У.Готшлихтар – Эль – Тор вибрионы. 1906ж. Ф.У.Готшлихтар – Эль – Тор вибрионы. 1963ж. У.Роу – аденовирус. 1963ж. У.Роу – аденовирус. 1970ж Д.Дейн, Д.Камерон – геппатит В вирусы. 1970ж Д.Дейн, Д.Камерон – геппатит В вирусы – 1974ж.ж. С.Файнстоун – геппатит А вирусы – 1974ж.ж. С.Файнстоун – геппатит А вирусы. 1983ж. Галло Р., Л.Монтанье – адам иммунды тапшылық вирусы. 1983ж. Галло Р., Л.Монтанье – адам иммунды тапшылық вирусы. 2003ж. Корановирус – (атипті) беймәлім пневмония қоздырғышы. 2003ж. Корановирус – (атипті) беймәлім пневмония қоздырғышы.

Сонымен медицина саласында микробтардың атқаратын қызметі зор. Яғни, олар пайдалы да, зиянды да болып келеді. Адамдардың, әртүрлі жануарлардың организмінде, қоршаған ортада болатын, жер бетінде мекендейтін барлық микробтарды 2 топқа бөлеміз: Ауру қоздырушылар – патогенділер, Ауру қоздырушылар – патогенділер, Сапрофиттер – патогенсіздер. Сапрофиттер – патогенсіздер. Біріншілер әртүрлі аурулар қоздырады, екіншілері қауіпсіз, және адамдар үшін пайдалы болуы мүмкін. Біріншілер әртүрлі аурулар қоздырады, екіншілері қауіпсіз, және адамдар үшін пайдалы болуы мүмкін.

Патогенділер: Бактериялар (күл, тырысқақ, оба, соз); Бактериялар (күл, тырысқақ, оба, соз); Вирустар (тұмау, сал, құтыру, ЖИТС); Вирустар (тұмау, сал, құтыру, ЖИТС); Приондар – инфекциялық агенттердің ерекше сыныбы болып табылады; Приондар – инфекциялық агенттердің ерекше сыныбы болып табылады; Саңырауқұлақтар (кандидоз, таз, шуаш); Саңырауқұлақтар (кандидоз, таз, шуаш); Қарапайымдылар (безгек, таксоплазмоз). Қарапайымдылар (безгек, таксоплазмоз).

Бұларды адам баласы жұқтырса, өте қауіпті жағдайда өліммен аяқталады. Ол біріншіден, иммунитетке де байланысты болады. Бұлар әртүрлі жағдайларда жұғуы мүмкін: ауа –тамшысы жолмен, тұрмыстық заттар арқылы және т.б. Ал 2 – ші патогенсіздер – қауіпті емес. Яғни, ашу, сіңіру, қорыту процесін жақсартатындар болады. Сол себептен адам организмінде, әсіресе, ауыз қуысы және ішекте миллиондаған бактериялар болады.