О ң т ү стік Қ аза қ стан облысы Шардара ауданы « Қ оссейіт» жалпы орта мектебі Сабыралиева Эльмира Орынбасаровна Тарих п ә ні м ұғ алімі

Сабақтың мақсаты : Білімдік Сақтар туралы мәліметтер, олардың шаруашылығы, тұрмысы, сақ қоғамы туралы түсінік беру. Дамытушылығы : Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, салыстыру, талдау жасауға үйрету. Тәрбиелік : Батылдыққа, тапқырлыққа, елжандылыққа тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі : Суреттер, карта, кестелер, ребус. Пәнаралық байланыс : География, сызу.

Сабақтың барысы : 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Жаңа сабақты меңгерту : А ) Ребус шешу. Ә ) Тірек - сызбамен жұмыс. Б ) Картамен жұмыс. В ) Қосымша әдебиетпен жұмыс. 4. Қорытынды.

Сақтар туралы алғашқы мәліметтер Парсы патшаларының тастағы сына жазбалары Грек-рим авторларының шығармалары Геродот пен Страбон

Ерте темір дәуірі Мүлік теңсіздігі Археологиялық қазбалар Жазба деректер Сақ патшасы құдіретті билеуші Қауымдастар Тайпа көсемі Билік мұрагерлікпен қалдырылды Малшылар

Сақ қоғамы Жауынгерлер Абыздар Малшылар егіншілер Қызыл, сары –қызыл түсті киім киді Ақ түсті киім киді Егіншілер сары мен көк түсті киім киді

Сақтар – б.з.б. І мыңжылдықта Орта Азия мен Қазақстан жерін мекен еткен ежелгі тайпа « Сақ » сөзінің мағынасын парсы жазбаларында « құдіретті еркектер », ал иран жазбаларында « Жүйрік атты турлар » дейді. Ежелгі грек авторлары сақтарды « азиялық скифтер » деп атаған. Б.з.б жыл грек тарихшысы Геродот сақтарды массагет дап атаған. Гректерді дай деп аталған.

Сақ топтарының атыМекендері Теңіздің арғы жағындағы сақтар (парадариялықтар) Қара теңіздің солтүстігі, Арал теңізінің маңында, Сырдария мен Амударияның төменгі ағысы. Шошақ бөрік киіп жүретін сақтар (тиграхауда) Сырдарияның орта ағысы, Тянь-Шаньда, Жетісуда. Хауом сусынын дайындайтын сақтар (хаумаварга) Мургаб аңғарында өмір сүреді.

Сақтарды грек тарихшысы Страбон өз еңбектерінде "азиялык, скифтер" деп атаған. "Саққа", "Сақ," аты осыдан шыққан дейд. Қазақ тілінде "сақ", "сақшы", "саққа адам" деген ұғымдар бар. Бұл сөздер қазақтардың сақ ұрпағы екенін дәлелдейді. Шошак, бөрікті сак, (Тиграхауда). М.В. Баст - М.В. Гореликтердің реконструкциясы бойынша) «Ежелгі Қазақстан». Аруна баспасы, 2002 ж. 35-бет.

Сақтардың тұрмыста пайдаланған заттары Жетісу өңіріндегі Шұбарат қорымынан та-былған өрнектелген құмыра. Біздің заманымыздан бұрынғы III ғасыр бұйымы Тұрмыста пайдаланылған зат. Темір сүргі Жетісу өңірінд егі Талғар және Қапшағай қорымдарынан табылған. Біздің заманымыздан бұрынғы VII - II ғасырлар бұйымы Жетісу өңірінен табылған ғұрыптық ыдыс. Біздің заманымыздан бұрынғы V - III ғасырлар бұйымы.

Сақтар Б.з.д. VIII - III ғғ. өлкенің аумағында сақ мәдениеті таралды. Қошқар ата моласы мен Бөген су коймасының аймағында жүргізілген археологиялық зерттеулер ежелгі сақтардың материалдық мәдениеті, өмір салты, шаруашылығы және діни наным-сенімдері туралы түсінік береді. Мұның барлығы жартастағы жазулар - петроглифтерде анық көрініс тапқан. Олардың қатарына Арпаузен және Қойбағар (Созақ ауданы), Боралдай суреттері (Бәйдібек ауданы), Қасқабұлақ (Түлкібас ауданы) петроглифтері және басқалары жатады. Төле би ауданының аумағында да сақ тайпалары б.з.д. XIII ғ. өмір сүрген. «Нұрын шашқан Оңтүстік» таныстыру альбомы ж., 142-бет. Сақтар Б.з.д. VIII - III ғғ. өлкенің аумағында сақ мәдениеті таралды. Қошқар ата моласы мен Бөген су коймасының аймағында жүргізілген археологиялық зерттеулер ежелгі сақтардың материалдық мәдениеті, өмір салты, шаруашылығы және діни наным-сенімдері туралы түсінік береді. Мұның барлығы жартастағы жазулар - петроглифтерде анық көрініс тапқан. Олардың қатарына Арпаузен және Қойбағар (Созақ ауданы), Боралдай суреттері (Бәйдібек ауданы), Қасқабұлақ (Түлкібас ауданы) петроглифтері және басқалары жатады. Төле би ауданының аумағында да сақ тайпалары б.з.д. XIII ғ. өмір сүрген. «Нұрын шашқан Оңтүстік» таныстыру альбомы ж., 142-бет.

Томирис. Суретші А. Дүзелханов

Тұмар, Томирис -массагеттердің падишасы. Шамамен біздің заманымыздан бұрынғы жылдар арасында өмір сүрген. Мас сагеттер тарихта ұлы сақтар" деген атпен де белгілі. Талай елді жаулап алып, қан қақсат қан Кир патша осы сақтар елінің падишасы Томиристің (Тұмардың) өзіне тұрмысқа шығуын қалайды. Ондағы ойы сол елді де өзіне қарату болған. Ол кезде Аракс деп аталған ұлы Әмудария өзенінің жағасында Тұмар падишадан Кир патша: "Еліңе қайт. Мен сенің ұсынысыңды қабылдай алмаймын. Елімді жерге қарата алмаймын", - деген жауап алады. Оған ашуланған Кир патша өзеннен көпір салып өтпек болады. Тұмар оған "Көпір салып әуре болма, бергі жағаға өт. Мен әскеріммен үш күндік жерге шегініп тосамын", - дейді. Сол соғыста Кир патша ұлы қазақ жеріндегі Талас даласында ажалын табады. Тұмар ханым осы жеңістен кейін де көп жылдар ұлы сақ елін басқарған. Тұмар пади-ша арғы ата-бабаларымыздың рухын биіктеткен ұлы тұлға. Ежелгі Қазақстан. «Аруна» баспасы, 2002 ж. 46- бет.

БЕКІТУ СҰРАҚТАРЫ: Сақтар туралы деректер. Сақ тайпалары және олардың қоныстары. Сақ қоғамы. Сақ патшасы Томирис туралы не білесің? Шырақтың ерлігі туралы айтып бер? Сақтардың сыртқы жауларға қарсы күресі туралы айтып бер? А. Македонскийдің жорығы қалай аяқталды? БЕКІТУ СҰРАҚТАРЫ: Сақтар туралы деректер. Сақ тайпалары және олардың қоныстары. Сақ қоғамы. Сақ патшасы Томирис туралы не білесің? Шырақтың ерлігі туралы айтып бер? Сақтардың сыртқы жауларға қарсы күресі туралы айтып бер? А. Македонскийдің жорығы қалай аяқталды?

Тақырыпты оқу. Өз бетінше «Сақтар» сөзіне сөзжұмбақ құрастырып келу.