Асоба Кастуся Каліноўскага Лепш буду я попелам, чым пылам! Хай лепш згасне маё полымя ў асляпляльнай успышцы, чым плесня задушыць яго! Джэк Лондан
Мэты ўрока: пачаць вывучэнне жыцця і дзейнасці Кастуся Каліноўскага - барацьбіта за свабоду і незалежнасць простага народа; пачаць вывучэнне жыцця і дзейнасці Кастуся Каліноўскага - барацьбіта за свабоду і незалежнасць простага народа; удасканальваць навыкі стварэння канспекта. удасканальваць навыкі стварэння канспекта.
Канстанцін Вінцэнт Каліноўскі Нарадзіўся будучы кіраўнік народнага паўстання на Беларусі ў 1838 годзе на Гродзеншчыне, на хутары Янушкоўка, якім валодаў бацька. Каліноўскія – прадстаўнікі шляхецкага роду, вядомага яшчэ з 17 стагоддзя. У 2-й палове 18 ст. маёнтак, які належаў сямі, быў прададзены, і Каліноўскія сталі беззямельнай шляхтай. Нарадзіўся будучы кіраўнік народнага паўстання на Беларусі ў 1838 годзе на Гродзеншчыне, на хутары Янушкоўка, якім валодаў бацька. Каліноўскія – прадстаўнікі шляхецкага роду, вядомага яшчэ з 17 стагоддзя. У 2-й палове 18 ст. маёнтак, які належаў сямі, быў прададзены, і Каліноўскія сталі беззямельнай шляхтай.
Д з я ц і н с т в а Маці, Вераніка Рыбінская, памёрла маладой, калі Кастусю было 5 гадоў. Бацька, Сямён Сцяпанавіч, быў разумным і энергічным чалавекам. У вёсцы Мастаўляны на зямлі памешчыка Радавіцкага ў 1835 ён заснаваў невялікую ткацкую фабрыку (па сутнасці майстэрню), дзе вырабляліся сурвэткі, абрусы і іншыя льняныя вырабы. Маці, Вераніка Рыбінская, памёрла маладой, калі Кастусю было 5 гадоў. Бацька, Сямён Сцяпанавіч, быў разумным і энергічным чалавекам. У вёсцы Мастаўляны на зямлі памешчыка Радавіцкага ў 1835 ён заснаваў невялікую ткацкую фабрыку (па сутнасці майстэрню), дзе вырабляліся сурвэткі, абрусы і іншыя льняныя вырабы.
Д з я ц і н с т в а Потым разам з другой жонкай, Ізабелай Лазарэвіч, набыў невялікі фальварак Якушоўка паблізу мястэчку Свіслач у Ваўкавыскім павеце. Туды ў 1849 перабралася сямя, а таксама была пераведзена фабрыка. У 1855 бацька дамогся зацвярджэння сенатам Каліноўскіх у дваранскіх правах. Але матэрыяльнае становішча сямі, у якой ад двух шлюбаў было 18 дзяцей, па-ранейшаму заставалася цяжкім. Потым разам з другой жонкай, Ізабелай Лазарэвіч, набыў невялікі фальварак Якушоўка паблізу мястэчку Свіслач у Ваўкавыскім павеце. Туды ў 1849 перабралася сямя, а таксама была пераведзена фабрыка. У 1855 бацька дамогся зацвярджэння сенатам Каліноўскіх у дваранскіх правах. Але матэрыяльнае становішча сямі, у якой ад двух шлюбаў было 18 дзяцей, па-ранейшаму заставалася цяжкім.
В у ч о б а В у ч о б а У 1847 Кастусь паступіў у першы клас Свіслацкай гімназіі, вядомай не толькі педагагічнымі дасягненнямі, але і багатымі традыцыямі ўдзелу навучэнцаў у вызваленчай барацьбе.
В у ч о б а Вялікі ўплыў на Каліноўскага зрабіў яго старэйшы брат Віктар. З ім Кастусь Каліноўскі прыязджае ў Пецярбург і паступае на юрыдычны факультэт. Сваім духоўным ростам, матэрыяльнай забяспечанасцю ён абавязаны свайму брату, таму што той быў яго аднадумцам, духоўным настаўнікам.
В у ч о б а Да заканчэння універсітэта Каліноўскі прыйшоў не толькі з трывалымі ведамі ў галіне юрыспрудэнцыі, эканомікі, гісторыі, але і з перакананнем, што свае веды трэба паставіць на службу свайму народу. Яго чакала карера юрыста, адміністратара, але ён выбраў іншае – барацьбу за волю народа.
В у ч о б а Студэнцкія гады мелі вырашальнае значэнне для станаўлення рэвалюцыйнага светапогляду Каліноўскага. У тыя бурныя часы ў студэнцкім жыцці будучы кіраўнік народнага паўстання неаднаразова выбіраўся бібліятэкарам-кіраўніком арганізацыі студэнтаў "Огул" - выхадцаў з Польшчы, Беларусі, Літвы і Украіны, узначальваў у "Огуле" найбольш радыкальнае крыло.
В у ч о б а 3 утварэннем каля 1858 у Пецярбургу ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі Серакоўскага-Дамброўскага браты Каліноўскія сталі яе актыўнымі дзеячамі. Жылі яны ў Пецярбургу на заробкі Віктара, які перапісваў гістарычныя дакументы, і невялікую стыпендыю, прызначаную Каліноўскаму ў Каб здабыць дадатковыя сродкі, Кастусь займаўся рэпетытарствам, а нярэдка быў вымушаны звяртацца за дапамогай у рэктарат.
В у ч о б а Вядома таксама, што ён цяжка хварэў, асабліва ў кастрычніку Тым не менш ён выдатна вучыўся і летам 1860 паспяхова скончыў універсітэцкі курс, а пасля падачы дысертацыі ў студзені 1861 зацверджаны папячыцелем Пецярбургскай навучальнай акругі ў ступені кандыдата правоў.
В у ч о б а Атрымаўшы ў лютым 1861 дыплом, ён праз 2 тыдні быў ужо ў Вільні, дзе зрабіў безвыніковую спробу ўладкавацца на службу ва ўпраўленне мясцовага генерал- губернатарства.
Ф і з к у л ь т х в і л і н к а
П а л і т ы к а П а л і т ы к а Вяртанне Каліноўскага на радзіму супала з моцным уздымам вызваленчага руху на Беларусі і ў Літве, выкліканага абвяшчэннем сялянскай рэформы і абвастрэннем палітычнай сітуацыі ў Расіі і Польшчы. Кастусь Каліноўскі стаў адным з правадыроў гэтага руху, лідэрам яго дэмакратычнай плыні ("чырвоных"). На працягу 1861 ён стварыў на Гродзеншчыне з разначыннай інтэлігенцыі нелегальную рэвалюцыйную арганізацыю, звязаную з такімі ж арганізацыямі ў Вільні.
П а л і т ы к а Каліноўскі і яго прыхільнікі вялі па вёсках і мястэчках агітацыю сярод сялян, заклікалі іх на барацьбу з памешчыкамі і самаўладствам. Разам са сваім сябрам В.Урублеўскім, беларускім паэтам Ф.Ражанскім і інш. паплечнікамі па гродзенскай арганізацыі летам 1862 ён распачаў выданне першай у гісторыі Беларусі нелегальнай рэвалюцыйна-дэмакратычнай газеты "Мужыцкая праўда".
П а л і т ы к а П а л і т ы к а На працягу удалося выдаць 7 нумароў, аўтарам і рэдактарам большасці з якіх быў сам Каліноўскі. "Мужыцкая праўда" ўпершыню на беларускай мове несла рэвалюцыйна- дэмакратычныя ідэі ў асяроддзе сялянства, рыхтавала яго да паўстання.
П а л і т ы к а Каліноўскі асабіста ўдзельнічаў у распаўсюджванні газеты, дзёрзка раскідваючы яе на дарогах Слонімшчыны. Пасля таго як мясцовыя ўлады аддалі загад пра яго арышт, ён цалкам перайшоў на нелегальнае становішча, хаваючыся пад рознымі прозвішчамі (Макарэвіч, Хамовіч, або Хамуціўс, Чарноцкі і інш.).
П а ў с т а н н е Пасля выбуху паўстання ў Польшчы (студзень 1863) Літоўскі правінцыяльны камітэт заклікаў народы беларуска-літоўскага краю да актыўных дзеянняў і абвясціў сябе Часовым рэвалюцыйным урадам Літвы і Беларусі.
Д з е й н а с ц ь Д з е й н а с ц ь 3 вясны 1863 Каліноўскі - рэвалюцыйны камісар на Гродзеншчыне, працаваў у Беластоку і Гродне, шмат зрабіў, каб зламаць сабатаж памешчыкаў і ўцягнуць у паўстанне народныя масы.
Д з е й н а с ц ь Хутка ў паўстанцкай арганізацыі адбыўся новы пераварот, "чырвоныя" зноў узялі ўладу ў свае рукі, і Каліноўскі ўзначаліў віленскі паўстанцкі цэнтр.
Д з е й н а с ц ь За кіраўніком паўстання ўлады арганізавалі сапраўднае паляванне. Але ён працягваў мужную барацьбу, мяняючы аблічча, імёны, адрасы.
А р ы ш т У кастрычніку 1863 Каліноўскі пад імем Ігната Вітажэнца пасяліўся ў так званых Святаянскіх мурах (комплекс будынкаў былога Віленскага універсітэта), насупраць генерал-губернатарскага палаца, дзе жыў душыцель паўстання Мураўёў-вешальнік. У кастрычніку 1863 Каліноўскі пад імем Ігната Вітажэнца пасяліўся ў так званых Святаянскіх мурах (комплекс будынкаў былога Віленскага універсітэта), насупраць генерал-губернатарскага палаца, дзе жыў душыцель паўстання Мураўёў-вешальнік.
А р ы ш т Псеўданім і адрас кіраўніка паўстання выдаў жандарам на допытах у Мінску ўдзельнік паўстанцкай арганізацыі В.Парфіяновіч.
А р ы ш т Уначы 10 лютага 1864 года квартал быў акружаны, Каліноўскага арыштавалі. Уначы 10 лютага 1864 года квартал быў акружаны, Каліноўскага арыштавалі.
А р ы ш т Ноччу 10 лютага 1864 года ўсе сумежныя з касцёлам Святога Яна кварталы акружылі жандары. - Прозвішча? - Ігнат Вітажэнец… - Узяць яго! Гэта Каліноўскі… Ноччу 10 лютага 1864 года ўсе сумежныя з касцёлам Святога Яна кварталы акружылі жандары. - Прозвішча? - Ігнат Вітажэнец… - Узяць яго! Гэта Каліноўскі…
А р ы ш т Жандары схапілі Каліноўскага і кінулі ў Святаянскія муры, як называлі Віленскую турму. Допыты не зламалі юнака. Ён нікога не выдаў з баявых сяброў, не запляміў сябе здрадай. Жандары схапілі Каліноўскага і кінулі ў Святаянскія муры, як называлі Віленскую турму. Допыты не зламалі юнака. Ён нікога не выдаў з баявых сяброў, не запляміў сябе здрадай.
Т у р м а Чалавек вялікай сілы духу, пачуцця ўласнай годнасці і мэтанакіраванасці, Каліноўскі паводзіў сябе ў час следства і суда вельмі мужна, у турме напісаў і здолеў перадаць на волю "Лісты з-пад шыбеніцы" - сваё ідэйна-палітычнае завяшчанне.
С м е р ц ь Асуджаны царскім ваенна-палявым судом, паводле канфірмацыі Мураўёва ён быў публічна павешаны ў Вільні на гандлёвай плошчы Лукішкі. Цела рэвалюцыянера паводле тагачасных правіл закапалі на месцы пакарання.
Пазней яго прах тайна перанеслі на тэрыторыю Віленскай цытадэлі. Лічыцца, што рэшткі Каліноўскага, як і іншых змагароў 1863, пакараных смерцю ў Вільні, пахаваны на вяршыні гары Гедыміна, якая знаходзілася ў той час на тэрыторыі цытадэлі.
Кажуць, нібыта Юлій Цэзар, праслухаўшы пра жыццё Аляксандра Македонскага, усклікнуў: 23 гады і нічога не зроблена для бессмяротнасці! Каліноўскаму было 26 гадоў.
Значэнне дзейнасці Кастуся Каліноўскага Ён выступаў супраць рэакцыйных забабонаў, паводле якіх быццам бы толькі выбраныя здольныя вучыцца і займацца навукай. Галоўнай умовай пашырэння асветы Каліноўскі лічыў каранную змену існуючых сацыяльна-палітычных адносін. Пакуль народ не будзе свабодны, не будзе ні справядлівасці, ні багацця, ні навукі.
Значэнне дзейнасці Кастуся Каліноўскага Рэвалюцыянер выказваўся за ўсеагульную адукацыю і выхаванне, якімі будзе займацца непасрэдна дзяржава, за тое, каб школа фарміравала ў дзяцей высокія грамадскія якасці і гуманістычныя ідэалы. Ён лічыў за неабходнае развіваць асвету і навуку на роднай беларускай мове.
Д а м а ш н я я р а б о т а : карыстаючыся канспектам, падрыхтавацца да праверачнай работы па біяграфічных звестках Кастуся Каліноўскага (праверачная работа ў выглядзе тэста); карыстаючыся канспектам, падрыхтавацца да праверачнай работы па біяграфічных звестках Кастуся Каліноўскага (праверачная работа ў выглядзе тэста); стар прачытаць, прааналізаваць, адказаць на пытанні. стар прачытаць, прааналізаваць, адказаць на пытанні. карыстаючыся канспектам, падрыхтавацца да праверачнай работы па біяграфічных звестках Кастуся Каліноўскага (праверачная работа ў выглядзе тэста); карыстаючыся канспектам, падрыхтавацца да праверачнай работы па біяграфічных звестках Кастуся Каліноўскага (праверачная работа ў выглядзе тэста); стар прачытаць, прааналізаваць, адказаць на пытанні. стар прачытаць, прааналізаваць, адказаць на пытанні.
Пытанні вучням: Пытанні вучням: Як вы зразумелі: Кастусь Каліноўскі… Якім быў чалавек, што насіў гэтае імя? Як вы зразумелі: Кастусь Каліноўскі… Якім быў чалавек, што насіў гэтае імя? Чым праславіўся гэты чалавек? Чым праславіўся гэты чалавек? Якія факты з яго жыцця запомніліся вам больш і чаму? Якія факты з яго жыцця запомніліся вам больш і чаму? Як вы зразумелі: Кастусь Каліноўскі… Якім быў чалавек, што насіў гэтае імя? Як вы зразумелі: Кастусь Каліноўскі… Якім быў чалавек, што насіў гэтае імя? Чым праславіўся гэты чалавек? Чым праславіўся гэты чалавек? Якія факты з яго жыцця запомніліся вам больш і чаму? Якія факты з яго жыцця запомніліся вам больш і чаму?
Пытанні вучням: Якую адукацыю набыў Кастусь Каліноўскі і дзе? Якую адукацыю набыў Кастусь Каліноўскі і дзе? Як называлася газета, якую выпускаў Кастусь Каліноўскі? Як называлася газета, якую выпускаў Кастусь Каліноўскі? Колькі нумароў Мужыцкай праўды ўбачылі свет? Колькі нумароў Мужыцкай праўды ўбачылі свет? Якую адукацыю набыў Кастусь Каліноўскі і дзе? Якую адукацыю набыў Кастусь Каліноўскі і дзе? Як называлася газета, якую выпускаў Кастусь Каліноўскі? Як называлася газета, якую выпускаў Кастусь Каліноўскі? Колькі нумароў Мужыцкай праўды ўбачылі свет? Колькі нумароў Мужыцкай праўды ўбачылі свет?
Пытанні вучням: Дзе было напісана Пісьмо з-пад шыбеніцы? Дзе было напісана Пісьмо з-пад шыбеніцы? Ці можна назваць Кастуся Каліноўскага сапраўдным патрыётам? Ці можна назваць Кастуся Каліноўскага сапраўдным патрыётам? Чаму? Паразважайце. Чаму? Паразважайце. Дзе было напісана Пісьмо з-пад шыбеніцы? Ці можна назваць Кастуся Каліноўскага сапраўдным патрыётам? Чаму? Паразважайце.
Падзяліцеся, з якімі эмоцыямі вы пакідаеце кабінет? Ці спадабаўся вам сённяшні ўрок?
Д а п а б а ч э н н я !