zz Qoshimchalar vazifasiga kora ikki turga bolinadi Soz yasovchi qoshimchalarShakl yasovchi qoshimchalar Lugaviy shakl yasovchi qoshimchalar Sintaktik shakl yasovchi qoshimchalar EgalikShaxs sonKelishik Qoshimcha c c c

zz Sozlarning tuzilish jihatidan turlari Soz Qoshma soz Sodda soz Qisqartirma sozlar Juft va takroriy sozlar uy mehnat oila vatan oshqozon toshkomir atirgul qirqquloq BMT,AQSH, GulDU,BuxDU, OzPFITI ota-ona bola-chaqa shirin-shakar bora-bora

Soz tarkibi Shakl yasovchi qoshimchalar Soz ozgartiruvchi qoshimchalar Soz yasovchi qoshimchalar Qoshimcha Ozak Ozakdosh -Tub manoni bildiradigan bolinmas qism: bodom+zor, kichik+roq, davlat-mand. -Ozakka qoshilib turli manolarni ifodalovchi qism: ish+chi, no+malum, dard+kash. 1.Sodda qoshimchalar: -chi, -la, -ga, -da: bozor+chi, bogda, togda… 2.Murakkab qoshimchalar: -chilik, -garchilik, -doshlik; nam+garchilik, qarindosh+chilik -Yangi manoli soz hosil qiladi: tosh-toshloq, qon-qondosh, bamani. 1.Unumli: -li, -la, -chi, -ser, -no,-dosh. 2.Unumsiz: -chil, -agon, -in, -a, -kich, -gich. -Gapdagi sozlarni bir-biriga boglaydi: 1.Kelishik qoshimchalari: -ning, -ni, -da, -ga, -dan. 2.Egalik qoshimchalari: -m, -im, -ing, -imiz, -ingiz, -I, -lari. 3.Shaxs-son qoshimchalari: -m, -ng, -k, -ngiz,. -Ozakka qoshilib biroz manoni ozgartiradi, lekin yangi soz yasamaydi. Qayiqcha, matnlar, yurib, yoshgina, tezgina, koproq. -Bir ozakli sozlar: bogich, bogla, bogbon, bogdor, bogdorchilik. zz

Mustaqil sozlar Soz Turkumlari Yordamchi Boglovchi Va, ham, yoki..yoki, gohi…gohi, dam…dam, ammo,biroq, hamda… Sifatdosh fel va sifatning belgilari Fel (jism yoki hodisaning ish harakati) nima qildi? nima qilyapti? Ot (Jism, narsa, voqea-hodisa nomi) kim? Nima? Sifat (Jism,narsa, voqea-hodisa belgisi) qanday? qanaqa? Son (Jismning son-sanogI, tartibi) necha? Nechanchi? Ravish (harakat belgisi) qndayqilib? Qay darajada? qachon Olmosh (Ot,sifat,son,fel taqlid soz, matnni almashtirish uchun ishlatiladi) Ravishdosh -b, -ib, -y fel va ravish belgilari Harakat nomi -sh, -uv, -moq harakatning nomi Komakchi Bilan, uchun, sari, singari, uzra, qadar, yanglig, kabi, burun… Yuklama Nahotki, hatto, ahir, huddi, naq, - gina, -mi, -chi, -da, -oq, -ki, -a Modal sozlar Ehtimol, xosh, lozim, demak, afsus, aytmoqchi… Undov sozlar Chu, eh, tu- tu, uf, ub, obbo, xayr, xosh, balli, bay-bay… Taqlidiy sozlar Taqir-tuqur, inga-inga, voy- vov, duk-duk, parr, pish-pish… zz

Fel haqida malumot Fel Otimli va otimsiz fellar Bolishli va bolishsiz fellar Tuslanish (shaxs va sonda) Fel zamonlari Otgan zamon fellari Hozirgi zamon fellari Kelasi zamon fellari Yetakchi va komakchi fel Toliqsiz fel Fel mayillari Fel nisbatlari 1.Bolishli: keldi,kelyapti,keladi. 2.Bolishsiz:-ma,-emas,yoq, Na sozlari orqali ifodalanadi: Kelmadi,kelmayapti,kelmaydi: Yozmoqchi emas… 1.Keldim,keldik 2.Kelding,keldingiz 3.Keldi,keldilar Nima qildi? Nima qilgan edi? Yozgan edi,keldi. Nima qilyapti? Nima qilmoqda? Nima qilayotir? Yozayotirman. Kezmoqdaman. Nima qilmoqchi? Nima qilasan? Bormoqchiman. Borasan.borursiz Oqib chiqdi,korib qoldi,kulib yubordi, yot,tur,qoy,ol, ot,qosh… 1.Otimli:tushum kelishigidagi sozga boglanadi: Oqidi(kitobni),kordi(Karimni) 2.Otimsiz:tushum kelishigidagi sozga boglana olmaydi: Yugurdi,bordi,turldi,otirdi. 1.Aniqlik nisbat:oqidi,yozdi. 2.Ozlik nisbat:-n,-l,-in,-il: sevindi,faxrlandi,oylandi 3.Majhul nisbat:tokildi,toplandi, ochildi,olindi. 4.Birgalik nisbat:-sh,- ish,yosishdi, terishdi,toplashdi. 5.Ortirma nisbat:-t,-tir,-ir,-ar,-iz, -giz,-qiz,-sat,-dir… ovut,oldir,oshir,keltir,qaytar, yurgiz,otkaz,bitkazdir… 1.Xabar mayli 3 zamonda boladi: bordi,boryapti,boradi. 2.Buyruq-istak mayli: -ay,-gin,-sin,-aylik,-ingiz, -sinlar qoshimchalari bilan yasaladi. 3.Shart mayli:-sa, kelsa,oqisa,yogsa. 4.Maqsad mayli:-moqchi, kelmoqchi,bormoqchi yozmoqchi… ekan,edi,emish: kelgan edi,borgan edim borgan emas…

Gapning mano jihatidan turlari Darak gapSoroq gap Buyruq gap Undov gap Gap Bahor keldi. Gullar qiygos ochildi. Nodir keldi. Karim keldimi? Senikim chaqirdi? Nodir keldi? Orningdan tur. Ertaroq kelgin. Darsingni tayyorla! Darvozani och! Men oz xalqimni sevaman! Xusan keldi! zz

Gap Ikkinchi darajali bolak Aaniqlovchi Ega Kesim Hol Toldiruvchi Kim? Nima? Nima qildi? Nima qilyapti? Nima qiladi? Qanday? Qanaqa? Qaysi? Kimning? Nimaning? Kimni? Nimani? Kimda? Nimada? Kimdan? Nimadan? Qayerda? Qayerdan? Qachon? Nima uchun? Qayerga?

zz Fellarning tuzulishi FEL Sodda Fel Juft Fel Qoshma Fel Takroriy Fel Tuzla, yoz,os, gapir, tashla, oyna, suhbatlash. Ish oldi, paydo boldi, olib keldi, hal qildi, pishirib oldi. Kuldi-qoydi bildi-qoydi yozmadi-qoydi yigladi-siqtadi Bordi-bordi kuldi-kuldi chizdi-chizdi gapirdi-gapirdi

zz Venn chizmasi asosida ot va sifatning xususyatlarini belgilash 1.Shaxs,narsa manolarini,shuningdek joy nomlarini bildiradi. 2.Kim?Nima?Qayer? soroqlariga javob boladi. 3.Qoshma otlar qoshib va ajratib yoziladi. 4.Atoqli va turdosh otlarga bolinadi. 5,Bosh va ikkinchi darajali bolaklar vazifasida keladi. 6.Birlik va koplikda qollanadi. 7.Kichraytirish va erkalash shakllariga ega. 1.Otga boglanib, uning belgisini bildiradi. 2.Qanday?Qanaqa? soroqlariga javob boladi. 3.Qoshma sifatlar asosan qoshib yoziladi. 4.Asliy va nisbiy sifatlarga bolinadi. 5.Oddiy,qiyosiy,ortirma,ozaytir ma daraja shakllariga ega. 6.Sifatlar otlashadi. 7.Sifatlar gapda asosan aniqlovchi va kesim vazifasida keladi. Ot Sifat 1.Mustaqil soz turkumi. 4.Yasalish xususiyatiga ega 2. Soroqlarga javob beradi. 5.Atash manosiga ega. 3. Gap bolagi vazifasida keladi.