12.08.20151 Умумий педагогика кафедраси хамда компьютер маркази такдим этади.

Презентация:



Advertisements
Похожие презентации
Умумий педагогика кафедраси хамда компьютер маркази такдим этади.
Advertisements

Транксрипт:

Умумий педагогика кафедраси хамда компьютер маркази такдим этади.

2 Педагогика назарияси ва тарихи курси

ДИДАКТИКА ЁКИ ТАЪЛИМ НАЗАРИЯСИНИНГ ПРЕДМЕТИ ВА ИЛМИЙ ТАДКИКОТ МЕТОДЛАРИ.

4

5

6 Дидактика ижтимоий тажрибани ёшларга œргатиш муоммоларини тадšиš šилувчи педагогик фандир. Ижтимоий Ижтимоий тажриба мазмунан бой тушунча бœлиб, у табиат жамият ва инсон тафаккури хаšидаги билимларни ќам, хозирги замон ишлаб чиšаришининг умумий асослари тœђрисидаги šарашларни ќам, моддий ва маънавий оламга оид тасаввурларни ќам œзига šамраб олади.

Манбаларда дидактиканинг мунозара бахси турлича талšин šилинади. Рус Рус дидактшунос олимлари Ш.И.Ганелин Ш.И.Ганелин ва Б.П. Есиповларнинг Есиповларнинг фикрича «Дидактиканинг предмети ќар доим ёш авлоднинг маълумоти мазмуни ва шу мазмунни эгаллаш жараёнини ташкил этишдир». Т.А.Ильина Т.А.Ильина "Дидактиканинг предмети - таълим жараёни ва унинг šонуниятларидир" Ч.Куписевич Ч.Куписевич дидактиканинг тадšиšот предмети œšитиш ва œšиш жараёнлари билан бирга уларни (œšитиш ва œšиш жараёнларини) юзага келтириш факторлари, шарт шароитлари ва бу жараён олиб келадиган натижалардир. В.В.Краевский В.В.Краевский "Дидактиканинг предметини œšитиш ва œšишнинг бирлиги уларнинг œзаро таъсиридаги алоšадорликдир" деб šайд этади.

ДИДАКТИКА ŒРГАНАДИГАН МУРАККАБ ХОДИСАЛАРДАН БИРИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДИР. ДИДАКТИКА ŒРГАНАДИГАН МУРАККАБ ХОДИСАЛАРДАН БИРИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДИР. Таълимни макон ва замон контекстида тасаввур этиб таълим жараёни тушунчаси ишлатилади. Дидактикадан утказиладиган илмий ишлар таълим жараёнида ташкил этилади, бошšарилади. Анна шу хусусиятларга кœра таълим жараёни дидактиканинг тадšиšот сохаси саналади.

Œšитиш ва œšишнинг œзаро мунасабати уларнинг œзаро алоšадорлиги нуšтаи назаридан šараганда дидактика фан сифатида šуйидагича тараššиёт босšичларини босиб œтди. Œšитиш ва œšишнинг œзаро мунасабати уларнинг œзаро алоšадорлиги нуšтаи назаридан šараганда дидактика фан сифатида šуйидагича тараššиёт босšичларини босиб œтди. 1-босšич. Машхур Чех педагоги Я.А.Каменскийдан таниšли амриšолик педагог Джон Дьюигача бœлган даврни œз ичига олади. Бу даврда дидактика "Œšитиш Œšишдан катта"(œšитиш>œšиш) šолипи доирасида амал šилади. Бу šолипга кœра таълим жараёнида œšитувчи асосий фигура ќисобланади. 2-босšич. Джон Дьюидан 60 - йилларгача бœлган давр. Бу даврдан олдинги šолип билан ёнма - ён иккинчи хил šараш "Œšиш œšитишдан катта"(Œšиш >œšитиш) шакли пайдо бœлди. Бола œšув тарбия жараёни марказига кœчди. Таълимда œšувчиларнинг фаоллиги, мустаšиллиги эътироф этилди. 3-босšич. 60 йиллардан бошлаб ќозирги кунгача бœлган давр. Бунда дидактика "Œšитиш баробор œšиш" (Œšитиш = œšиш) шаклида амал šила бошлади. "Œšитиш" ва "Œšиш" иккита коллектив субъектнинг фаолияти эканлиги эътироф этилди. Œšув тарбия жараёнига компьютерлар кириб келди.

Дидактик тушунчалар педагогик фикрлаш, дидактик ходисаларни билиш, тадšиš šилиш ќамда улардан амалиётда фойдаланиш воситаларидир. Мохият ва мазмунига кœра дидактик тушунчалар иккига бœлинади: асосий ва ёрдамчи тушунчалар. Масалан "таълим" - асосий тушунча, ёрдамчи тушунча -"мактабгача таълим","бошланђич таълим "œрта таълим"дарс - тушунчаси ассосий дарс типлари - "янги билим бериш", "мустахкамлаш"кабилар ёрдамчи тушунчалардир. Мохият ва мазмунига кœра дидактик тушунчалар иккига бœлинади: асосий ва ёрдамчи тушунчалар. Масалан "таълим" - асосий тушунча, ёрдамчи тушунча -"мактабгача таълим","бошланђич таълим "œрта таълим"дарс - тушунчаси ассосий дарс типлари - "янги билим бериш", "мустахкамлаш"кабилар ёрдамчи тушунчалардир.

Дидактик ходисаларни умумий хусусиятларини акс эттирувчи тушунчаларга дидактик категориялар дейилади. Маълумот мазмунида хозирги замон фани, техникаси, маданияти, ишлаб чиšариши ва фикрлашининг умумий асослари акс этади. Бинобарин, маълумот мазмунида фан,техника,маданият,ишлаб чиšариш, тафаккурга оид етакчи šарашлар, ђоялар, назариялар фактлар берилади. Билим - табиатда,жамиятда,инсон онгида амал šиладиган šонуниятларнинг турли белгилар воситасида моддийлаштирилган кœринишидир. Билимлар šараш, ђоя, таъриф, šоида, аниšлик, аксиома, теорема, факт шаклида берилади. Кœникма ва малакалар - билимларни œзлаштириш, œзлаштирилган билимларни турли œšув шароитларига тадбиš этиш йœллари билан шаклланади. Малаканинг šуйи босšичига кœникма дейилади.Малака - автоматлашган куникмадир. Муносабат тизими - табият,жамият, тафаккурга муносабат маълумот мазмунининг навбатдаги таркибий šисмидир.

Œšитувчи фаолияти - œšитиш Н.В Кузьминанинг илмий- тадšиšотларида таркибан тœрт элементдан иборат эканлиги исботланган. Œšитувчининг туза олиш фаолияти Ташкилотчилик фаолияти Ташкилотчилик фаолияти Алоšалашув фаолияти Алоšалашув фаолияти Œšитиш ва œšиш фаолиятлари жараёнида риоя šилинадиган норматив талабларга таълим принциплари деб айтилади. Таълим методлари - œšитиш ва œšиш фаолиятларини œзаро бођлиšлик асосида бирга амал šилиш тизимидир. Таълимнинг ташкилий шакллари навбатдаги дидактик категориядир. Œšитиш - коллектив субъектни фаолияти. Зеро, бу тушунча œšитиш иши билан машђул кишиларнинг барчасига нисбатан ишлатилади.Унда, бир тамондан,œšитувчилик касби, унинг œзига хос хусусиятлари (Кобилят,махорат, санъат), иккинчи тамондан, мутахассислик фанлар бœйича œрганиладиган билимлар чатишиб кетган

Умумий дидактика œз тадšиšот предметини мохиятидан келиб чиšиб, šуйидаги саволларга жавоб излайди. Нима учун œšитилади? Бу савол маълумотни маšсади, вазифалари билан алоšадордир. Маълумотнинг маšсади œзгарувчан ќодисадир. Жамиятнинг, шунингдек, фан, техника вазифалари белгиланади. Нега шундай œšитилади? Бу саволга кœра таълим жараёни šонуниятлари, принциплари œрганилади. Таълим жараёни šонуниятлари очилиб, принциплари асосланган сари œšув тарбия ишларининг сифати, самарадорлиги ошади. Нима œšитилади? Бу савол асосида маълумот мазмунини, унинг таркибий элементлари аниšланади. Маълумот мазмуни кенг тушунча бœлиб, у ижтимоий гуманитар ва табиий фанларни œзига šамраб олади. Маълумот мазмуни таркибида тœртта элемент ажратилади. Šандай œšитилади? Бу савол таълим методлари, усуллари воситаларини œрганишгап йœналган. Таълим šандай ташкилий шакллар воситасида амалга оширилади? Бу савол таълимнинг ташкилий шаклларини турларини œšувчилар миšдорига кœра таълим хилларини œрганишга йœналган.

Умумий ва хусусий дидактика фарки Умумий дидактика - барча œšув предметлари, маълумот даражалари асосида таълимнинг маšсади, мазмуни, šонуниятлари, принциплари, методлари, ташкилий шакллари, натижаларини œрганувчи фандир. Умумий дидактика - барча œšув предметлари, маълумот даражалари асосида таълимнинг маšсади, мазмуни, šонуниятлари, принциплари, методлари, ташкилий шакллари, натижаларини œрганувчи фандир. Хусусий дидактика - айнан бир œšув предметини œšитишнинг маšсади, šонуниятлари, принциплари, мазмуни, методлари, воситалари ташкилий шаклларини œрганади. Хусусий дидактикалар сирасига математика методикаси, она тили методикаси, биология методикаси ва бошšалар киради. Хусусий дидактика - айнан бир œšув предметини œšитишнинг маšсади, šонуниятлари, принциплари, мазмуни, методлари, воситалари ташкилий шаклларини œрганади. Хусусий дидактикалар сирасига математика методикаси, она тили методикаси, биология методикаси ва бошšалар киради.

Дидактик ходиса ва факт Дидактика œзаро дахлдор иккита жараёнга доимо амал šилади: дидактик ходиса ва фактларни œрганиш; œрганилган ходиса ва фактлардан чиšарилган хулосалардан амалиётда фойдаланиш. Дидактик ходиса таълим жараёни тизимида маълум ваšт ва œринли содир бœлган œзгаришлардир. Ќар šандай ходисанинг марказида дидактиканинг тадšиšот предмети - œšитувчи ва œšувчининг œзаро таъсири ётади. Дидактик ходисанинг маълум макон ва замонда амал šилишига šараб унинг бошланиши, давомийлиги ва охири фарšланади. Демак, дидактик ходиса доимо маълум натижа билан фарšланади. Дидактик ходисанинг тœртта асосий характерли хусусияти мавжуд: мазмун, маšсад, функсия ва усул. Дидактик ходиса мазмун, маšсад, функция, усул нуšтаи назаридан œрганилиб факт тœпланади. Дидактик ходисанинг маълум макон ва замонда амал šилишига šараб унинг бошланиши, давомийлиги ва охири фарšланади. Демак, дидактик ходиса доимо маълум натижа билан фарšланади. Дидактик ходисанинг тœртта асосий характерли хусусияти мавжуд: мазмун, маšсад, функсия ва усул. Дидактик ходиса мазмун, маšсад, функция, усул нуšтаи назаридан œрганилиб факт тœпланади. В.И. Загвязинскийнинг фикрича, факт маълум бођланишлар тизимида акс этган ходисадир. Б.А.Наумов фактни олимнинг фаолиятида объектив šайд этилган ишончли натижа деб šарайди.

Илмий дидактик тадšикот методлари. Кузатиш энг универсал илмий тадšикот методи бœлиб, у барча фанлар, жумладан дидактика сохасида хам кулланилади. Шу билапн бирга, кузатишщ методидан дидактик ходисаларни деярли барчасини œрганишда фойдаланилади. Сухбат дидактика сохасида кенг šœлланиладиган илмий тадšиšот методидир. Сухбатда икки шахс - илмий тадšиšот олиб борувчи мутахассис ва сухбатдош иштирок этади. Сухбатдош сифатида œšувчи ёки œšувчилар жамоаси, œšитувчи ёки œšитувчилар жамоаси, мактаб рахбарлари, ота - оналар иштирок этади. Таššослаш барча фанлар, дидактика сохасида ќам кенг šœлланиладиган илмий тадšиšот методидир. Гурухларга ажратиш дидактик тадšикот фактларини тахли этиш методларидан саналади. Бу метод ёрдамида бир тур, жинсга оид фактлар бирлаштирилиб, уларнинг умумий хусусиятлари ажратилади.

Дидактика ривожланишига хисса šœшган олимлар. XVII асирнинг бошларида немис тилшунос олими Вольфганг Ратихий - Ратке ( ) "дидактика" терминини "œšитиш саънати" маносида šœллаган 1613 йилда Кристоф Хельвиг ва Йохим Юнг Вольфганг Раткенинг тилшунослик немис мактабида она тили œšитиш сохасидаги тажрибаларини умумлаштириб, "Дидактиканинг кискача хисобот ёки Ратихийнинг œšитиш саънати" номли асрини ёзишган. Бу асарда "Дидактика" термини "œšитиш ва табия саънати" маъносида šуланилган. Кеийнчалик ингилиз файласуфи Франсис Бэкон ( ) 1620 йилад ёзилган "янги органон" номли асарида фанлар системаси хусусида фикр юритиб, "дидактика" териминин "бадиий асарни œšиш санъти" маъносида ишлатган. Дидактика фанини ривожланишига Я. А. Каменский, Иоган Генрих Песталоцци, Иоганн Фредрих Гербарт, Адольф Дистервег, Константин Дмитревич Ушинский, Абдулла Авлоний,Джон Дьюи, Юрий Константинович Бабанский ва бошкалар Улкан хисса кушганлар.

Ю корида намойиш этилган электрон маъруза матни Мукимий номидаги Кукон давлат педагогика институти «Умумий педагогика» хамда «Информатика ва хисоблаш математикаси» кафедралари укитувчилари томонидан тайёрланди. Сценарий ва матн муаллифи: УТКИР ЙУЛДОШЕВ Овоз режисёри ва такризчи: УММАТАЛИ АКБАРОВ Компьютер мухандиси: ШАХОБИДДИН АХМАДАЛИЕВ Компьютер оператори: ХАЙРУЛЛО ХАСАНОВ Ушбу электрон маъруза матнини тайёрлашда «Умумий педагогика» кафедраси укитувчиларидан Д.Исмоилова Х.Мамажонова Э.Эргашев А.АБдуллаевалар иштирок этдилар