ДНҚ РЕПЛИКАЦИЯСЫ

o Репликация – дегеніміз ядроішілік маңызды процесс. бұл өзін- өзі көшіруге қабылетті днқ санының екі еселенуіне алып келеді. o Репликация процессінде матрицалық днқ молекуласының әрбір полинуклеотидті тізбегінде оған комплементарлы тізбек синтезделінеді. o Нәтижесінде, екі спиральді днқ-ң біреуінен, екі ұқсас қос спираль пайда болады. бұндай екіеселену жолындағы әрбір – жаңа молекула бір матрицалық және бір жаңа синтезделген тізбектен тұрады және жартылай консервативті (сақтаушы, негізгі қалпын сақтау) деп аталады. ДНҚ репликациясы

ДНҚ синтезiне қатысатын ферменттер: 1) ДНҚ-ға тәуелдi ДНҚ-полимеразасы (I, II,III). III ДНҚ-полимеразасы элонгацияға тiкелей қатысатын фермент. 2) ДНҚ-праймаза. ДНҚ-полимераза өз бетiнше синтездi бастай алмайды, сондықтан ДНҚ-праймаза ферментi праймерлерді түзуге көмектеседi, ал III ДНҚ- полимеразасы әрi қарай тiзбектiң өсуiне мүмкiндiк бередi. 3) хеликаза – қос тізбектің бір-бірінен ажырауын, ал хеликаза ферментi қос тiзбектегi сутектік байланыстардың бір-бiрiнен ажырауын қамтамасыз етедi. Бұл қос тiзбектiң ажырауы үшiн энергия қажет, яғни әрбiр азоттық негiздiк жұбын жазу үшiн АТФ-тың екi молекуласы гидролизге ұшырайды: 4) ДНҚ-лигаза - үзiктердi өзара жалғастырады. Жапон ғалымы Оказаки ДНҚ молекуласының алдымен қысқа-қысқа фрагменттерiнде синтезделетiнiн тапты, сондықтан оларды Оказаки фрагменттерi деп атады. Осы фрагменттер, кейiн 3(ОН) және 5(ОН) топтарының бiрiмен-бiрi фосфодиэфирлiк байланыс арқылы ДНҚ-лигаза ферменттерiнiң қатысуымен бiр тiзбек құрайды. 5) 20-ға жуық ақуыздық факторлар қажет. Нобель сыйлығының лауреаттары Очоа, Корнбергтың жұмыстары арқасында, қазiргi кезде ДНҚ синтезiне 20-ға жуық фермент пен ақуыз қажет екендiгi және олардың әрқайсысының өздерiне тән атқаратын қызметтерi бар екендігі анықталды. 3

ДНҚ-ның биосинтезi үш кезеңнен тұрады: 1. Инициация. ДНҚ-на тәуелдi РНҚ-полимеразасы жұмыс iстейдi, синтездiң басы. ДНҚ-полимеразасы ДНҚ-ның басы болып табылатын тiзбектiң нуклеотидiнiң 3-ОН тобына нуклеотидтердiң қосылуына мумкiндiк бередi, сондықтан синтездiң бағыты 5 3-ке қарай бағытталған болады. E. Coli клеткаларында ДНҚ-полимеразаны үш түрi болады: I,II,III. I және III ДНҚ-полимераза ферменттерi полинуклеотидтiк тiзбектiң өсуiне ғана жағдай жасайды. Олар өз бетiнше синтездi бастай алмайды. II ДНҚ-полимеразаның ролi әлi белгiсiз.

Репликация айырының қозғалу бағыты

7

8

12

13

14

15

18

РАХМЕТ!