Орында ғ ан: Узахбаева Жадыра Тексерген: Кадыркулова А. Н.

І. Тарихи материалдарды ауызша баяндау бірнеше тәсілдердің көмегімен жүзеге асырылады. 2. Талқылау, сұхбат, қысқаша баяндау, әңгіме. 1.Дәріс. Мұғалімнің оқу материалын ауызша баяндауы. 3. Суреттер арқылы бейнелеу, аналитикалық (бөлшектерге бөліп) сипаттама. 4. Монолог формасында: баяндау, тұжырымдау, сипаттама беру, түсіндіру.

1.Мұғалімнің ауызша баяндауы Дәріс барысында оқу материалы оқушының санасына жылдам жетеді және оқушы одан маңызды қорытындылар шығарады, тарихи процестердің заңдылықтарын түсініне бастайды. Сонымен қатар мұғалім ауызша баяндау арқылы оқушыға тарихи материалдарды талдаудың үлгісін көрсетіп береді. Дәріс материалының мазмұны терең, дәлелдер сенімді болуы тиіс.

1. Дәріс ғылыми тұрғыдан толық болуы керек. 2.Дәріс материалы оқулық мазмұнымен шектелмей, оқулықтағы мәліметті жан-жақты толықтыруы тиіс. Егер дәріс мазмұны оқулық мазмұнынан қысқа немесе оқулықтағы материалды қайталайтын болса, оқушылар дәрісті тыңдамай қояды. 3.Дәріс мазмұны көрнекі болуы тиіс. 4.Дәріс оқушылардың тарихи пікірін қалыптастырып, тарихи оқиғаларды талдаудың үлгісін көрсетуі тиіс. 5.Дәрісті оқушыларға дұрыс жеткізу үшін, мұғалім өзінің сөйлеу мәнерін жетілдіріп отыруы қажет. Мектеп дәрісіне методист В.Н.Бернадский тарапынан қойылған талаптар қазіргі күнде де өз маңызын жоғалтқан жоқ.

Мектепте тарихты о қ ытуда қ олданылатын д ә ріс ә дісі уа қ ытты ң к ө п не қ ыс қ алы ғ ымен ғ ана емес, жалпы мазм ұ нымен де жо ғ ар ғ ы о қ у орнында ғ ы д ә рістерден ерекшеленеді Мектептегі д ә рісте с ұ хбат ә дісіні ң ә лементтері қ олданылады. О қ ушыларды ң материалды ме ң геруін жеделдету, д ә рісті ң ма ң ызды б ө лімдеріне оларды ң назарын аудару ү шін с ұ ра қ тар қ ойылады. Д ә ріс баяндал ғ ан материал ғ а қ атысты қ орытынды с ұ хбатпен ая қ талады. Д ә ріс о қ ушыларды ң жазып ү лгеруі ү шін салыстырмалы т ү рде жай қ ар қ ынмен о қ ылады.

. Әң гімелеу ә дісінде тарихты баяндау тарихи о қ и ғ аны ң толы қ картинасын ашып беруі тиіс. Әңгіме айқын, типтік тұрғыдан ең маңызды фактілерге негізделе отырып құрастырылады. Әң гімелеу ә дісіні ң негізгі дидактикалы қ қ ызметі: о қ ушыларды ң тарихи о қ и ғ аларды ң ма ң ызын, тарихи кезе ң ді, тарихи ә леуметтік дамуды т. б. т ү сінуіне к ө мектесу Әң гіме о қ ушыларда тарихи о қ и ғ алар туралы жанды к ө з қ арас қ алыптастырумен қ атар, о қ ушылар материал ғ а с ә йкес белгілі бір жалпы қ орытындылар жасайды.

1.Т ә рбиелік т ұ р ғ ыдан ө те ма ң ызды ж ә не о қ ушыларды ң санасында ай қ ын із қ алдыратын ірі тарихи о қ и ғ аларды баяндауда; 2. О қ ушыларды ң жа ң а тарихи о қ и ғ алар туралы мазм ұ нды ә рі аны қ к ө з қ арасын қ алыптастыру қ ажет бол ғ ан жа ғ дайда қ олданылады.

Тарихты оқытуда көрнекі құралдар тарихи білімдерді оқушылардың санасына жеткізу мен сіңіруде маңызды орын алады. Оқытушы дәріс барысында, оқу материалын ауызекі баяндаумен шектелмей, әр түрлі көрнекі құралдар (сурет, иллюстрация, карикатуралар, қосымша мәліметтер, интернет материалдары, мультимедиялар, оқу ойындары) нан пайдаланады. Тарихи құжаттар мен көркем әдебиетті пайдалану мұғалімнің баяндауын образды түрде толықтырса, көрнекі құралдар оқушыларда өткен оқиғалар туралы анық әрі айқын көзқарас қалыптастырады. Оқушының терең әрі берік білімге қол жеткізуіне септігін тигізеді

1.Заттай көрнекіліктер: тарихи ескерткіштер, естелік орындар; архитектуралық ескерткіштер; еңбек құралдары; қару-жарақтар, сонымен қатар археологиялық ескерткіштер және т. б. 2.Суретті көрнекіліктер: оқытуда пайдалану үшін жасалған тарихи картиналар және альбомдар, өнер туындылары, портреттер, суреттер, фотоқұжаттар және фотосуреттер, оқулықтардағы иллюстрациялар, диафильмдер және кинофильмдер, макеттер, мультимедиалар, интернет материалдары және тағы басқалар. 3.Шартты көрнекі құралдар: Тарихи және контур карталар, тарихи атластар, схемалар, графика, диаграмма ва картограммалар, аппликациялар және педагогикалық суреттер. Тарихты оқытуда қолданылатын көрнекі құралдар мазмұны, тарихи образының мінездемесі, оларды дайындау және пайдалану тәсілдеріне қарай төмендегі топтарға бөлінеді:

Жалпы және орта білім беретін мектептерде қоғамдық-гуманитарлық пәндерді оқытуда көрнекілік өте маңызды болып табылады. Әсіресе, тарихты оқытуда заттай көрнекіліктердің орны ерекше. Физика, химия немесе ботаника мұғалімдері тақырыпты оқушыларға формула, пішін және тағы басқаларды көрсетіп түсіндірсе тарих мұғалімінде мұндай мүмкіндік жоқ. Тарих мұғалімі оқушыларға алғашқы қауым адамдарының өмірі мен қызметін дәл сол күйінде көрсетіп бере алмайды, тек қана баяндайды, және алғашқы адамдар қолданған еңбек құралдарын, өмір сүрген жерлерін көрсетеді, немесе ортағасырлардағы билеушілердің өзара соғыстарын емес, соғыста қолданылған қаруларды және басқа кейбір заттарды, кей қолбасшылар бастаған әскердің соғыста көрсеткен ерлігін емес, олар туралы суретшілер салған кейбір шынайы- картиналарды көрсетуі мүмкін. Бұл тарихи оқиғалар туралы оқушылардың шынайы көзқарасын қалыптастыруда ерекше рол атқарады. Оқушылар бұдан бірнеше ғасыр бұрын тіпті мыңдаған жылдар алдын болған оқиғалар туралы мәлімет беретін заттар мен бұйымдарды ерекше қызығушылықпен толқумен қабылдайды.

Мұғалім көрнекі құралдарды таңдау мен қолдануда назар аударуы тиіс: Мектеп тәжірибесінде: 1. Оқушылардың жасы, білімі және әскерлігі жетілген сайын олардың пәнге және суретті көрмелерге деген қызығушылығы артып отырады. Мәселен, 5-6 сынып оқушыларын көбіне өткен оқиға құбылыстардың тұтас көрінісі бейнеленген, макеттер мен моделдер қызықтырады. Ал жоғары сынып оқушыларын предмет ескерткіштерінің түпнұсқасы шартты көрнекіліктер қызықтырады; 2.Әрбір сабақ үшін таңдалған көрнекі құрал мазмұны, идеялылығы, ғылымилығы жағынан талаптарға сәйкес болуы тиіс. Көрнекіліктердің саны көбейіп кетпеуі керек. Егер көрнекі құралдардың саны көп болса, мұғалім мен оқушылар бар уақытын көрнекі құралдармен айналысуға жұмсап бұл оқушылардың материалды меңгеруіне кедергі жасауы мүмкін. Сабақта ең маңызды 2-3 көрнекі құралды талдау және зерделеу жеткілікті; 3.Оқушылар көрнекі құралдарды саналы түрде берік менгеруге қол жеткізуі тиіс; 4.Көрнекі құралдар мұғалімнің материалды баяндауы барысында көрсетіліп отырады.

Тарихты оқытуда техникалық құралдарды пайдалану. Ғылым мен техника жедел қарқынмен дамып отырған қазіргі күнде оқушы жастардың акселерациясы, олардың рухани және физикалық жақтан дамуында айқын көрініс тауып отыр. Қазіргі заманда оқушылар жастайынан -ақ радио, телевидение, газет, журнал және түрлі кітаптар, ақпараттық каналдар арқылы көптеген жаңа ғылыми –техникалық жаңалықтардан хабардар болады. Бұл оқушы жастардың жан-жақты дамуына, дүниетаным көкжиегінің кеңеюіне себеп болуда. Оқушы өз үйінде телевидение арқылы, немес кино-театрда тарихи тақырыптағы шығарманы тамашалап, оның мазмұнымен терең танысуға қол жеткізіп отырған жағдайда, Мұғалім сабақ барысында текқан оқулық материалымен шектелетін болса, мұндай жағдайда оқушыда пәнге деген ешқандай қызығушылық туындамайды.

Міне, осы дағдарысты жағдайдан шығу үшін,