9-сынып Орындаған: Мальшубаева Г.Ж.

ХХғ. басында мәдени мұраның негізгі орнын қазақ әдебиеті алып жатыр.Ол көпұлтты кеңестік әдебиеттің бір бөлшегі ретінде дамыды.Абай дәстүрін жалғастырған және жаңалық енгізген С.Сейфуллин шығармаларын, 1913 жылы өзінің поэмалар жинағын шығарған және қазақ поэзиясының мазмұны мен тақырыбын байытқан М.Жұмабаевты айтуға болады. Мағжанның махаббат лирикасы, азамат соғысы тақырыбына жазыған поэмалары қазақ поэзиясын бір жаңа белестерге көтерді.Оның Батыр Баян, Ертегі, Қойлыбай қобызы,Жүсіпхан деген эпикалық поэмалары қазақ халқының өмірінде болған басты оқиғаларға және атақты тұлғаларға арнап жазылған.

Қазақ кеңестік әдебиеті сол жылдары мынадай шығармалармен толықты: С.Сейфуллиннің Көкшетау, С.Мұқановтың Сұлушаш, Ботагөз, І.Жансүгіровтың Құлагер, И.Байзақовтың Құралай сұлу, Б.Майлиннің Азамат Азаматыч, Ж.Аймауытовтың Қартқожа, Ғ.Мұстафиннің Өмір мен өлім,

Сәбит Мұқанов Иса Байзақов Саттар Ерубаев Ғабиден Мұстафин Бисен Жәнекешев «Сұлушаш», «Ботагөз» «Сұлушаш», «Ботагөз» «Құралай сұлу» «Менің құрдаста рым » «Менің құрдаста рым » «Өмір мен өлім» «Дұрыстық жолы»

Қазан төңкерісінен кейіңгі кезең қазақ әдебиеті үшін маңызды шығармаларды жазуымен ерекшеленді. С.Сейфуллиннің 1927 жылы жарық көрген Тар жол, тайғақ кешуатты тарихи-революциялық романында қазақ халқының Қазан мен Ақпан төңкерісі, Азаматтық соғыс пен 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс жылдарындағы қазақ халқының жағдайы туралы жазылған. Қазақ драматургиясы да ірі жетістіктерге жетті.

Мұхтар Әуезов Бейімбет Майлин Ғабит Мүсірепов Сәбит Мұқанов Жүсіпбек Аймауытов Сәкен Сейфуллин Еңлік-Кебек, Айман- Шолпан, Түнгі сарын Еңлік-Кебек, Айман- Шолпан, Түнгі сарын Жалбыр, Оқыту Жалбыр, Оқыту Қыз Жібек, Қозы Көрпеш- Баян Сұлу Қыз Жібек, Қозы Көрпеш- Баян Сұлу Күрес күндерінде Мансапқор- лар Халық тірегі Мансапқор- лар Халық тірегі Қызыл сұңқарлар

Драматургия – қандай да бір халықтың немесе жазушының белгеілі бір дәуір мен кезеңдегі драмалық шығармаларының жиынтығы..

Ғали Орманов Әбділда Тәжібаев Жақан Сыздықов Жұмағали Сайн Әбу Сәрсенбаев Қасым Аманжолов Тайыр Жароков Абдолла Жұмағалиев Диқан Әбілев Қалижан Бекқожин Нұрпейіс Байғанин Шашубай Қошқарбаев

Әдебиетті өзара байыту процесінде қазақ жазушыларының қосқан үлесі зор. М.Жұмабаев - Гетенің, Гейненің, М.Горькийдің, В.Ивановтың, Д.Мамин-Сибиряктың шығармаларын аударса, А.Байтұрсынов – И.А.Крыловтың, Ж.Аймауытов – А.С.Пушкиннің, М.Ю.Лермонтовтың, Ф.Шиллердің, Г.Тукайдың т.б. аударды. Бірақ қазақ әдебиетінің даму процесі 30- жылдардағы Сталиндік қуғын-сүргіннің әсерінен тоқтады.

Кеңес үкіметінің орнауы комунистік идеологиясына негізделген шығармашылық өнердің кең етек жаюына жол ашты. Орынбор, Верный, Ақмола, Семей,Петропавл, Орал, Қостанай және т.б. қалаларда клубтар, қазақ және орыс хор, драмалық, әдеби кружоктар, халық театрлары ашыла бастады.

Этнограф, орыс композиторы А. Затаевич 2300 дан астам халық әндері мен күйлерін қағазға түсірді. Қазақ халқының 1000 әні мен күйі, қазақ халқының 500 әні мен күйі деген жинақтар бастырды ж. Қазақстанның халық әртісі атағын алған. А.В. Затаевич. Еуропаның білімді көрермендерін өзінің күшті дарындылығымен 1925 жылы Париждегі Дүниежүзілік қолданбалы өнер көрмесіне және 1927 жылы Германяның Маиндағы Франкфурттегі Дүниежүзілік музыкалық көрмесіне қатысқан қазақтың атақты әншісі Әмре Қашаубаев таң қалдыртты.

Жылы Театр атауы Қаласы 1926 Алғашқы Қазақ ұлттық театры Қызылорда 1933 Ұйғыр музыкалы драма театры Алматы 1937 Корей театры Қызылорда 1937 Өзбек театры Шымкент

1926 жылы Қызылордада ашылған алғашқы Қазақ ұлттық театырын дарынды драматург, режиссер Жұмат Шанин басқарды. Мында Е.Өмірзақов, С. Қожамқұлов, Қ. Бадыров, Қ. Жандарбеков, Қ, Қуанышбаев, Ә. Қашаубаев, И. Байзақовтар жұмыс істеді жылы бұл театрқазақ Академиялық драм театры болып атала бастады. Мұнда М.Әуезовтың Еңлік-Кебек, Абай, Ғ.Мүсіреповтың Қозы Көрпеш- Баян Сұлу Гогольдың Үйлену, Ревизор Шекспирдің Отеллоспектакльдері қойылды. Мұнда М.Әуезовтың Еңлік-Кебек, Абай, Ғ.Мүсіреповтың Қозы Көрпеш- Баян Сұлу Гогольдың Үйлену, Ревизор Шекспирдің Отеллоспектакльдері қойылды.

30-жылдары Дала әуендері (1930) Жұт(1931) Қаратау құпиялары (1932) Жау соқпақтары (1935) Бүлік (1938) 1938 жылы алғашқы дыбыстық қазақ Амангелді киносын қойды. Дала әуендері (1930) Жұт(1931) Қаратау құпиялары (1932) Жау соқпақтары (1935) Бүлік (1938) 1938 жылы алғашқы дыбыстық қазақ Амангелді киносын қойды. Байдың қоныс аударуы Қыз алып қашу Бәйге Ескі және жаңа тұрмыс сериясымен ондаған полотно Байдың қоныс аударуы Қыз алып қашу Бәйге Ескі және жаңа тұрмыс сериясымен ондаған полотно Алматы бөлімінің Шығыскино тресі Алматы бөлімінің Шығыскино тресі Ленфильм киностудиясы Қазақ бейнелеу өнерінің орталығы П.Г.Хлудовтың бейнелеу студиясы Оқушысы Ә.Қастеев ( )

1934 жылы қаңтар айында Қазақ мемлекеттік музыкалық театры ашылды.Сол жылы қазақ мемлекеттік оркестр құрылды, оның басшысы композитор А.К.Жұбанов болды жылы мамыр айында Мәскеуде қазақ өнерінің бірінші Декадасы өтті,мұнда Қыз-Жібек, Жалбыр опералары қойылды. КСРО-ның Құрметті Халық әртісі атағын қазақ халқының атақты әншісі Күләш Байсеитова иеленді.

1930 жылға қарай республикада 290 халықтық кітапхана ашылды. Ал 1939 жылға қарай кітапхана ашылды жылы Мемлекеттік кітапхана ашылды (қазіргі Ұлттық кітапхана) жылға қарай республикада 5237 мәдениет үйлері мен клубтар болды. Дегенмен, мәдениет саласында күрделі, қарама- қарсы болып жатқан жағдайлар орын алып жатты. Бір жағынан, мәдениет дамып жатса, екінші жағынан ол жойылып отырды. Мәдениеттің дамуына Сталиннің тоталитарлық жүйесі үлкен зиянын тигізді.

ІІ-Дүниежүзілік соғыс басталғаннан кейін қазақстан, Орал, Батыс Сібір жерлерінің ресурстарын мобилизациялау үшін КСРО ғылым академиясы құрылды. КСРО үкіметінің шешімімен 1 маусымда 1946 жылы Қазақ ғылым академиясы ашылды. Мында түсті, қара және сирек кездесетін металлдардың, пайдалы қазбалар мен су және гидроэнергетикалық ресурстарды мобилизациялауда Қ.И.Сәтпаевтың басшылығымен жүргізілген еңбегі зор болды. Соғысып жатқан халықтың мықты құралы - өнер мен әдебиет болды. 100-ге жуық жазушылар мен ақындар соғысқа қатысты.

Соғыста жаумен соғысып, қолыңнан қалам үзбеген жазушыларыымыз да болды: Б.Момышұлының алғашқы кітабы «Офицер күнделігі» деген атпен жарық көрді. Одан кейін «Бір түннің тарихы», «Біздің семья», «Москва түбіндегі шайқас», «Майдан», «Генерал Панфилов», «Куба әскерлері», «Адам қайраты» тағы басқада әңгімелері мен повестер жинақтары шықты. Жамбыл Жабаевтың «Ленинградтықтар, балаларым менің» атты өлеңі шықты, офицер- фронтовик Б.Бұлқышев, Ж.Саин, Қ.Аманжоловтар да соғысып, өлеңдер жазып жүрді..