Жоспар: 1. Интернеттің шығу тарихы 2. Интернеттің теориялық негіздері. 3. Интернет қызметтері. 4. Компьютерлік желілер.

1965 жылы әскери аймақтағы зерттеу жұмыстарымен айналысатын ARPA (Advanced Research Projects Agency) ұйымы компьютерлердің бірігіп жұмыс істеу модельдерін әзірлеуді бастайды жылы Ұлттық масштабтағы бірінші желі ARPANET АҚШ-тың қорғаныс министрлігінде құрылды. Бұл желі бірнеше ірі ғылыми, зерттеу және оқу орталықтарын байланыстырды.

1983 жылы телефонның байланыс жолымен желіге қосылу мүмкіндігін беретін «TCP/IP хаттамасы» деп аталатын APRANet-ке жету механизмі іске қосылды жылы TCP/IP хаттамасының пайда болуы мен APRANet-тің бөлінуі (MilNet желісі және InterNet желісі) бір мезгілде орындалды. Яғни, интернет желісі 1983 жылы пайда болды.

Интернет сөзі халықаралық желі (INTERna tional NETwork) деген мағынаны білдіреді. Интернет – бұл жер жүзіндегі компьютерлер мен серверлердің жиынтығы. Ол клиент-сервер желісі, себебі онда ақпаратты сақтайтын серверлер бар және ақпаратты басқа компьютерлерден алатын клиенттер бар. Сервер Сервер (ағл.т. server – қызмет көрсетуші құрылғы) – қолданушылар арасында ақпараттарды тарататын компьютер.

Компьютерлік желіні құрғанда құрылғылардың электрлік және механикалық сипаттамаларының сәйкестігін бақылау үшін OSI моделі құрылған (ашық жүйелердің байланысу моделі). Бұл модель ISO – стандарттаудың халықаралық институтының техникалық ұсыныстарының негізінде құрылған. ISO/OSI моделі бойынша компьютерлік желілер құрылысын жеті деңгейде қарастырады:

1. Физикалық деңгей – байланыс жолының физикалық сипаттамалары анықталады; 2. Каналдық деңгей – желі түйіндерінің физикалық деңгейді қолдану ережесі анықталады; 3. Желілік деңгей – хабарды адрестеу және жеткізуге жауап береді; 4. Транспорттық деңгей – хабарлама компоненттерінің жүру кезегін анықтайды;

5. Сеанстық деңгей - әр жұмыс станцияларындағы екі қолданбалы бағдарламалар арасындағы байланысты реттейді; 6. Ұсыну деңгейі – компьютер ішіндегі форматтағы мәліметтерді ұсыну форматына түрлендіреді; 7. Қолданбалы деңгей – қолданушыға желілік бағдарламалармен байланыс жасау мүмкіндігін береді.

Жеті деңгейдің әрқайсысында қажетті сәйкестікті орнату үшін хаттама деп аталатын арнайы стандарттар қолданылады. Олар екі түрге бөлінеді: 1) аппараттық; 2) бағдарламалық.

TCP/ІP – Интернет торабына қосылған компьютерлер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе оларды құрастыру хаттамасы. TCP(Transmіsson Control Protocol) – мәліметті жөнелту ісін басқаратын хаттама, ол тораптағы ақпараттарды дұрыс жеткізу үшін жауапты болып саналады. ІP (Іnternet Protocol) – мәліметтерді оны алушының адресі көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге бөлетін торапаралық хаттама.

ҒТР (Fіle Transfer Protocol) – бұл файлды тапсыру хаттамасы. Ол интернет арқылы файлдарды жіберілуі үшін қолданылады. Осы керекті файлдарды үзбей алып тұрудағы серверлер хаттамасы ҒТР – серверлері деп аталады.

Интернеттегі әр компьютердің бірегей адресі болады. TCP/IP хаттамасында әр компьютер төртке бөлінген ондық сандармен адрестеледі. Олар 0-ден 255-ке дейінгі мәнді қабылдай алады. Компьютер адресі мына түрде белгіленеді: Осындай адресті ІР-адрес деп атайды. IP- адрес екі бөліктен тұрады. Біріншісі желі адресі, екіншісі желідегі компьютер адресі.

Интернеттегі адрестеу IP-адрес: w.x.y.zw.x.y.z желі нөмірі + компьютердің желідегі нөмірі Желі кластары w Желі нөмірі Компьютер нөмірі Желілердің саны Компьютерлердің саны A1..126wx.y.z B w.xy.z C w.x.yz D және E кластары қызметтік мақсатта қолданылады.

Домен – ортақ қасиеті бойынша бірікті- рілген компьютерлер тобы. 1-деңгейдегі домен 2-деңгейдегі домен 3-деңгейдегі домен 4-деңгейдегі домен 1-деңгейлі домендер (домендік аймақтар) Ұ йым т ү ріЕл аты.com коммерциялы қ ұ йымдар.kz Қ аза қ стан.edu білім беру.ru Ресей.gov А Қ Ш ү кіметі.ua Украина.mil А Қ Ш-ты ң ә скери ұ йымдары.uk Ұ лыбритания.org,.net ә р т ү рлі ұ йымдар.it Италия.info а қ паратты қ сайттар.jp Жапония.biz бизнес.cn Қ ытай Интернеттегі адрестеу

URL (Uniform Resource Locator) – құжаттың Интернеттегі әмбебап адресі. http: // / images/new/ qq.jpg сайт адресі каталог (бума) Файл аты http: // сайттың бастапқы беті : index.html, index.htm ftp: // files.vasya.ru / pub / download / qq.zip FTP-сервердегі файл хаттама Интернеттегі адрестеу

Интернетте жұмыс істеу үшін аса маңызды деректер қорына жетуге арналған желіге қосу құралы – браузер бағдарламалары қолданылады. Олар: * Internet Explorer; * Mozilla Firefox; * Google Ghrome; * Opera.

17 Интернет қызметтері Терминалдық режим – Telnet –– бұл компьютерді алыстан басқару қызметі. Көп жағдайда Telnet хаттамаларын техникалық обьектілерді қашықтан басқару үшін қолданады, мысалы телескоптарды, видеокамераларды, өндірістік роботтарды. Электрондық пошта - – интернеттің барлық желісіне қосылған қызмет түрі. Ол адамдарға бүкіл әлем бойынша файлдарды алу және беру мүмкіндігін береді.

18 Тізімді тарату - Mail List – бұл арнайы тақырыптық серверлер. Телеконференциялар қызметі – Usenet мұнда бір хабар бір корреспондентке емес, үлкен топтарға жіберіледі. Мұндай топтар телеконференциялар немесе хабарлар тобы деп аталады. WWW - World Wide Web - бүкіләлемдік өрмек - Интернеттің аса танымал қызметі. Ол әр әлемге таралған және ақпараттың аса көп көлемінен тұратын Web-серверлер жиынтығынан тұрады.

Web- парақ (гипертмәтіндік құжат) бұл HTML тіліндегі құжат. Мәтіндік құжаттан айырмашылығы, ол басқа құжаттарға сілтемелерден тұруы мүмкін. Парақ деп адресті енгізгенде немесе сілтеме бойынша жүргенде браузер көрсететін аймақты айтады. Сайт (веб-сайт) - ақпараттық, техникалық және навигациялық аспектілерде бағдарламалық қамтамасыздандыруды қолданып құрылған парақтардың бірігуін айтады. Көбіне сайттың барлық парақтары домендік атқа ие.

WWW (World Wide Web) – гипермәтіндік құжаттар. Гиперсілтеме – әрбір сөзі немесе сөз тіркесі басқа құжатқа сілтеме бола алатын мәтінді айтады. Гипермедиа – ішінде мәтін, сурет, дыбыс, видео болатын активті сілтемелерден тұратын құжаттар. Жүйелік администратор - локальды компьютерлік желіде қатысушылар жұмысын ұйымдастыруды басқаратын адам. Шлюз - әртүрлі хаттамалармен жұмыс істейтін бірнеше локальды желілерді байланыстыру үшін қолданылатын арнайы құрал.

Компьютерлік желі дегеніміз – желілік кабельдермен біріктірілген компьютерлер және басқа да құрылғылар (принтер, модем және т.б.) жиынтығы. Кез-келген компьютерлік желі: топологиясымен; хаттамаларымен; интерфейсімен; желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.

Компьютерлік желілерді құрастыру негіздері: * құрылғыларды электрлік және механикалық сипаттамалары бойынша сәйкестендіру; * ақпараттық қамтамасыздандыруды кодтау жүйесі мен деректер форматы бойынша үйлестіру.

Локальді желі (LAN – Local Area Network); Аймақтық желі (қалалық) (MAN - Metropolitan Area Network Глобальді желі (WAN – Wide Area Network).

Локальды желі – аса үлкен емес қашықтықта орналасқан компьютерлердің байланысы (бір рангілі желі). Желінің бұл түрі 50м – 1000м аралықтағы ғимараттардағы компьютерлерді байланыстырады.

Аймақтық желі – аймақтық масштабтағы мәселелерді шешуге арналған компьютерлердің және локальды желінің бірігуі. Глобальды желі – әлемдік ақпарат ресурстарын жаппай қолдану үшін алыста орналасқан локальды желілердің және компьютерлердің бірігуі. Wi-Fi – сымсыз байланыс түрі.

Локальды желінің екі түрі бар: * Бір рангілі желі * Белгіленген сервер негізіндегі желі.

. Біррангілі локальды желіде барлық компьютерлер тең құқылы. Бөлінген сервері жоқ компьютерлік желілер бір рангілік деп аталады. Мұнда әр компьютер сервер ретінде де, клиент ретінде де жұмыс атқарады. Компьютерлік желілер

Үлкен желіде белгіленген сервер қолданылады. Белгіленген сервер дегеніміз тек қана сервер қызметін атқаратын құрылғы. Олар түскен сұраныстарды өңдейді және файлдар мен каталогарды басқарады.

Сервер Сервер (ағл.т. server – қызмет көрсетуші құрылғы) – қолдану-шылар арасында ақпараттарды тарататын компьютер. Серверда өте әлді процессор, үлкен оперативті және дисктік жады орнатылған. Онда негізгі бағдарламалақ қамтамасыз- дандырудың негізгі бөлігі және желі деректері сақталады. Оны барлық қолданушылар пайдалана алады. Компьютерлік желілер

Барлық желілер үш базалық топология негізінде құрылады: * шина * жұлдыз * сақина

Егер компьютер- лер бір кабель бойымен жалғанса, онда топо-логия шина деп аталады. Бұл топологияның кемшілігі кабельде ақау болса, басқа компьютерлер де желіге қосыла алмайды. Шина топологиясы

Егер компьютерлер кабель сегменттеріне жалғанып және олар бір нүктеден немесе концентратордан шыға- тын болса, онда олар жұлдыз топологиясы деп аталады. Жұлдыз топологиясы

Егер компьютерлер жалғанған кабель сақина тәрізді тұйықталып тұрса, онда мұндай топология сақина топологиясы деп аталады. Сақина топологиясы