Төлкөсуринда р шәжәрәһе Баш ҡ орт өсөн өс нәмәне белеү шарт булып тора. Беренсеһе ете быуын нә ҫ елеңде. Икенсе шарт тарих. Өсөнсөһө йондо ҙҙ ар менән эш итә белеү. Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев.

Ырыу шәжәрәһе 28-се быуында бе ҙҙ ең шәжәрә Мөхәммәт пәйғәмбәр ҙ ең вари ҫ ы Ло ҡ ман Хакимгә барып тоташа. Ул бик тоғро хаким булған. Белеме буйынса әлегә хәтле, йәғни бе ҙ белем алғандан да белемлерәк булған ул. Уның тап ҡ ыр һү ҙҙ әре, парсалары, әйтемдәре, фәһемле фекер ҙ әре әлеге ва ҡ ытта ла бе ҙ гә оло дәрслек булып тора.

Ҡ арағужа ҡ бей Ул 1557 йылда Баш ҡ орттар ҙ ың уры ҫ дәүләтенә ҡ ушылыу осоронда ҙ ур роль уйнаған. Ул баш ҡ а ырыу вәкилдәре менән берлектә Ҡ азан ҡ алаһында а ҡ батша вәкилдәре менән осраша һәм килешеү тө ҙ өү ҙ ә ҡ атнаша. Архивтар ҙ а уның да тамғаһы һа ҡ лана. Ул 1557 йылда Баш ҡ орттар ҙ ың уры ҫ дәүләтенә ҡ ушылыу осоронда ҙ ур роль уйнаған. Ул баш ҡ а ырыу вәкилдәре менән берлектә Ҡ азан ҡ алаһында а ҡ батша вәкилдәре менән осраша һәм килешеү тө ҙ өү ҙ ә ҡ атнаша. Архивтар ҙ а уның да тамғаһы һа ҡ лана.

Бе ҙҙ ең шәжәрәбе ҙ Лас бей- Ҡ олһары бей- Атағай бей- Лас бей- Ҡ олһары бей- Атағай бей- - Баби бей- Бабса ҡ бей- Күсәк бей- - Баби бей- Бабса ҡ бей- Күсәк бей- - Сиркә бей- Күсмәк бей - Бусмаш бей - - Сиркә бей- Күсмәк бей - Бусмаш бей - - Борондо ҡ бей – Һөйөндөк бей- А ҡ булат бей- - Борондо ҡ бей – Һөйөндөк бей- А ҡ булат бей- - Һары бай ҫ ал бей- Дәүләт ҡ ол - Миңлеғол - Һары бай ҫ ал бей- Дәүләт ҡ ол - Миңлеғол

Кинйә Абы ҙ - тарихи шәхес. Ул 1723 йылда тыуған. Атаһы баш ҡ орт дворяны, Ары ҫ лан А ҡҡ улов, ва ҡ ытынлда Бошман- ҡ ыпса ҡ оло ҫ оноң старшинаһы булып торған йылдар ҙ ың а ҙ ағында, хә ҙ ер инде ю ҡҡ а сы ҡҡ ан Кинйә ауылына ниге ҙ һалған йылдар ҙ ағы Крә ҫ тиәндәр һуғышында Пугачевтың идеологы вазифаһын үтәгән. Манифестар я ҙ ып бөтә Баш ҡ ортостанды восстаниеға күтәргән. Уның улы Сәғит Кинйин яңы Сәғит ауылын тө ҙ өһә, Хәлил улы 1812 йылғы француз походында полк муллаһы булып барған.

Кинй2 ауылы 1740 йылдар6а баш7орт Милли –азатлы7 х2р2к2тене8 и8 абруйлы ш2хест2рене8 бере3е Кинй2 Ары9ланов тарафынан ниге6л2н2. Ауыл урынын 3айлау тура3ында4ы легенда, телд2н-телг2, быуындан- быуын4а тапшырылып, бе66е8 к0нд2рг2с2 килеп етк2н. Шулар6ы8 бере3ен әсәйем М2с1р2 Т0лк0суринанан я6ып алдым. _Кинй2 Ары9ланов оло ауыл Ары9ландан ёата3ы ауылыЁ б1ленеп сы4ып,я8ы ауыл т0601 0с0н 1662ре бил2г2н ер62р буйлап сы4ып кит2. !6е мен2н ауылды8 а73а7алдары, Т0лк0сура, Бай4ол, ?ол3ары, Иш3ары 32м та4ы бер нис2 олатай6ы, улдары И92наман менән ел213енде ала. Кинй2 ауылы 1740 йылдар6а баш7орт Милли –азатлы7 х2р2к2тене8 и8 абруйлы ш2хест2рене8 бере3е Кинй2 Ары9ланов тарафынан ниге6л2н2. Ауыл урынын 3айлау тура3ында4ы легенда, телд2н-телг2, быуындан- быуын4а тапшырылып, бе66е8 к0нд2рг2с2 килеп етк2н. Шулар6ы8 бере3ен әсәйем М2с1р2 Т0лк0суринанан я6ып алдым. _Кинй2 Ары9ланов оло ауыл Ары9ландан ёата3ы ауылыЁ б1ленеп сы4ып,я8ы ауыл т0601 0с0н 1662ре бил2г2н ер62р буйлап сы4ып кит2. !6е мен2н ауылды8 а73а7алдары, Т0лк0сура, Бай4ол, ?ол3ары, Иш3ары 32м та4ы бер нис2 олатай6ы, улдары И92наман менән ел213енде ала. Улар айылмыш йыл4а3ы буйында ту7тала. Бик матур ер була. Кинй2 бында 7алып торор4а, 2 улы ел213ен мен2н баш7алар та4ы ла у8айлыра7 ер э6л2п, сы4ып килерг2 к282шл2ш2л2р. Шулай й0р0й тор4ас, х26ерге к0нд2 инде ю77а сы77ан 1-се Кинй2абы6 ауылы урынында ту7талалар. К0й0рг26е буйы к18елд2рен2 хуш кил2. Сап7ын еб2реп, Кинй2 7артты ла алып кил2л2р. Кинй2г2 урын бик о7шай. Ул буласа7 ауыл урынына и8 т2162 ?ыпса7 ырыуыны8 а4асын – 7арама ултырт7ан_. Улар айылмыш йыл4а3ы буйында ту7тала. Бик матур ер була. Кинй2 бында 7алып торор4а, 2 улы ел213ен мен2н баш7алар та4ы ла у8айлыра7 ер э6л2п, сы4ып килерг2 к282шл2ш2л2р. Шулай й0р0й тор4ас, х26ерге к0нд2 инде ю77а сы77ан 1-се Кинй2абы6 ауылы урынында ту7талалар. К0й0рг26е буйы к18елд2рен2 хуш кил2. Сап7ын еб2реп, Кинй2 7артты ла алып кил2л2р. Кинй2г2 урын бик о7шай. Ул буласа7 ауыл урынына и8 т2162 ?ыпса7 ырыуыны8 а4асын – 7арама ултырт7ан_.

Кинйә Абыҙ кәшәнәһе

Ул 7арама 2ле л2 и92н, йыуанлы4ы 0с-д1рт 7оласлы7 был 7омарт7ы бик ны7 7артай4ан. Кинй2 Ары9лановты8 йорто ла шул 7арама эрг23енд2 бул4ан. у8ынан ул ер62 Кинй2не8 улы Х2лил й2ш2й. Х2лил Кинйин 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышында полк мулла3ы булып 7атнаша. у4ышта нинд2й наградалар4а лайы7 бул4аны билд23е6, 2мм йылда Ватан 3у4ышыны8 100 йыллы4ына арнап сы4арыл4ан 32м унда 7атнашыусылар6ы8 н29елд2рен2 тапшырыл4ан юбилей ми6алы 2леге к0нд2 л2 3а7лана Уны 1912 йылда ;2зизй2н Х2лилов ( Ш2рипов ) М2ск2162н барып ала йылда _Совет Баш7ортостаны _г2зитенд2 ошо турала фото31р2тт2ре мен2н донъя к1р2. Х2лил олатай вафат1876 йыл бул4ас, ;2зизй2н,шунда й2ш2й йылдар6а эрг2л2рен2 18 метр т2р2нлект2 7о6о7 7а66ыра, Уны таш мен2н бурай6ар. Ауыл б0т32 л2,ул 7о6о7 2ле л2 бар.1931 йылда ;2зизй2н Х2лиловты,в2лидовсы тип 7ул4а алалар. Ст2рлетама7 т0рм23енд2 атыр4а алып бар4анда ;2зизй2н олатай = _К0й0рг26е буйынан бар6армы/ Еткереге6 Х2лиловтар4а, бирешм23енд2р, бе6 бит Кинй2 то7омдары…_- тип 7ыс7ырып китк2н. Ул 7арама 2ле л2 и92н, йыуанлы4ы 0с-д1рт 7оласлы7 был 7омарт7ы бик ны7 7артай4ан. Кинй2 Ары9лановты8 йорто ла шул 7арама эрг23енд2 бул4ан. у8ынан ул ер62 Кинй2не8 улы Х2лил й2ш2й. Х2лил Кинйин 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышында полк мулла3ы булып 7атнаша. у4ышта нинд2й наградалар4а лайы7 бул4аны билд23е6, 2мм йылда Ватан 3у4ышыны8 100 йыллы4ына арнап сы4арыл4ан 32м унда 7атнашыусылар6ы8 н29елд2рен2 тапшырыл4ан юбилей ми6алы 2леге к0нд2 л2 3а7лана Уны 1912 йылда ;2зизй2н Х2лилов ( Ш2рипов ) М2ск2162н барып ала йылда _Совет Баш7ортостаны _г2зитенд2 ошо турала фото31р2тт2ре мен2н донъя к1р2. Х2лил олатай вафат1876 йыл бул4ас, ;2зизй2н,шунда й2ш2й йылдар6а эрг2л2рен2 18 метр т2р2нлект2 7о6о7 7а66ыра, Уны таш мен2н бурай6ар. Ауыл б0т32 л2,ул 7о6о7 2ле л2 бар.1931 йылда ;2зизй2н Х2лиловты,в2лидовсы тип 7ул4а алалар. Ст2рлетама7 т0рм23енд2 атыр4а алып бар4анда ;2зизй2н олатай = _К0й0рг26е буйынан бар6армы/ Еткереге6 Х2лиловтар4а, бирешм23енд2р, бе6 бит Кинй2 то7омдары…_- тип 7ыс7ырып китк2н.

Ошо ми ҙ ал менән бүләкләнгән Ғәзизйән олатай 1912 йылда

Уларҙың исемдәре – беҙҙең йөрәктәрҙә! Бөйөк Ватан һуғышында ҡ атнашыусылар ҙ ың һәр береһе ул ауыр йылдар ҙ а фашизмды еңеү эшенә ү ҙ өлөшөн ниндәй ҙ ер кимәлдә индер ҙ е, һәм шул ата-бабаларыбы ҙ тураһында киләсәк быуынға я ҙ ып ҡ алдырыу мотла ҡ. Был я ҙ малар, әлбиттә, һуғыш, фронт тормошо тик ҡ ан ҡ ойошло алыштар, атыш- ҡ ырылыш атакалар ҙ ан ғына тормай. Улар ҙ ың фронттағы ғә ҙ әттән тыш батырлы ҡ тар һәм ҡ аһарманлы ҡ тар ха ҡ ында хәтер ҙ әрендә һеңеп ҡ алған ябай эпизодтар ҙ ан ғына тора. Улар ҙ ың яугирлы ҡ тормоштары төрлөһөнөкө төрлөсә. Берәү ҙ әре фронтта бик күп тап ҡ ыр ҙ ар йәрәхәтләнеп, киренән яу ҡ ыр ҙ арында булып, һуғыш юлдарын үтеп, ә икенселәре дошманға әсирлеккә эләгеп, күп нужалар күреп, и ҫ ән - һау килеш әйләнеп ҡ айттылар... Бөйөк Ватан һуғышында ҡ атнашыусылар ҙ ың һәр береһе ул ауыр йылдар ҙ а фашизмды еңеү эшенә ү ҙ өлөшөн ниндәй ҙ ер кимәлдә индер ҙ е, һәм шул ата-бабаларыбы ҙ тураһында киләсәк быуынға я ҙ ып ҡ алдырыу мотла ҡ. Был я ҙ малар, әлбиттә, һуғыш, фронт тормошо тик ҡ ан ҡ ойошло алыштар, атыш- ҡ ырылыш атакалар ҙ ан ғына тормай. Улар ҙ ың фронттағы ғә ҙ әттән тыш батырлы ҡ тар һәм ҡ аһарманлы ҡ тар ха ҡ ында хәтер ҙ әрендә һеңеп ҡ алған ябай эпизодтар ҙ ан ғына тора. Улар ҙ ың яугирлы ҡ тормоштары төрлөһөнөкө төрлөсә. Берәү ҙ әре фронтта бик күп тап ҡ ыр ҙ ар йәрәхәтләнеп, киренән яу ҡ ыр ҙ арында булып, һуғыш юлдарын үтеп, ә икенселәре дошманға әсирлеккә эләгеп, күп нужалар күреп, и ҫ ән - һау килеш әйләнеп ҡ айттылар... Ә күптәре мәңгелеккә сафта ҡ алдылар. Улар ҙ ың исемдәре мемориалдарға уйып я ҙ ылды. Республикабы ҙҙ а сығарылған Хәтер китабына индерелде, кешеләр хәтерендә һәм йөрәгендә мәңгелеккә ҡ алды. Әммә, үкенескә ҡ аршы, и ҫ ән килеш ҡ айт ҡ андары ла, һаулы ҡ тары ҡ а ҡ шау ар ҡ аһында, оло йәшкә лә етмәйенсә вафат булдылар. Ә күптәре мәңгелеккә сафта ҡ алдылар. Улар ҙ ың исемдәре мемориалдарға уйып я ҙ ылды. Республикабы ҙҙ а сығарылған Хәтер китабына индерелде, кешеләр хәтерендә һәм йөрәгендә мәңгелеккә ҡ алды. Әммә, үкенескә ҡ аршы, и ҫ ән килеш ҡ айт ҡ андары ла, һаулы ҡ тары ҡ а ҡ шау ар ҡ аһында, оло йәшкә лә етмәйенсә вафат булдылар.