Лекция 1. Кіріспе Ғарышкерлік тарихының дамуына экскурс. Қазіргі ғарышкерліктің негізін салушылар. Пәннің мәселелері, пәннің құрылысы.

Ғарышкерлік қандай мәселелерді шешеді? Біріншіден – қоршаған әлемді ғылыми тайным.Ғарыштық аппарат тар және оған сәйкес олардың жетілген приборлар көмегімен осы әлемге енудің шексіз мүмкіндіктерін ғарышкерлік құрды. Жердің орбитасының айналасына бірнеше мыңдаған жасанды Жер серігі шығарылды. Планетааралық ғарышкерлік аппарат тар Айға, Шолпанға, Марсқа дейін жеткен, Күн жүйесіндегі Юпитер, Сатурн және басқа да планеталарға ұшырулар жасалынды, планеталардың Жер серіктерін және Галлея комета сын зерттеген Жерге ай топырағын жеткізді және т.б. Екіншіден, жилы 12 сәуірде бастаған Ю.А. Гагариннің ұшуы ҒА мен басқарылатын ұшырулар ғарышты зерттегенде ерекше орын алған еді. Қырық бес ішінде экипаж дары бар ғарыштық кемьлер 200- ге жуық ұшырулар жасаған, көптеген ғылыми зерттеулер жүргізілген және де ең бастысы – адамзаттың ұзақ тіршілігіні мүмкіндіктерін ғарышта дәлелденген. За сорок пять лет совершено около 200 полетов космических кораблей с экипажами, проведено огромное количество научных исследований и, ең бастысы ұзақ адамның өмір сүру мүмкіндігі ғарышта дәлелденген

Ғарышкерлік қандай мәселелерді шешеді? Үшіншіден, халық шаруашылығынің мүддесіне әр түрлі қолданбалы есептер ҒА көмегімен шешіледі. Ғарыштық байланыс бұл- ең алдымен адамзат үшін ақпараттарды қабылдау мен таратуға принциптік жаңа мүмкіндік туғызады. Соның ішінде теледидарлық, бұл әр түрлі жылжымалы объектті қамтамасыз ететін (ұшақтар, зымыран, кемь және басқа да көлік тасулары) навигациялық жүйелер, бұл метеорология, геодезия, табиғи қорларды зерттеу, геологиялық барлау, мұхиттану мен гидрология, өртті бақылайтын жүйелер, теңіз апатына ұшырауы, жанартау атқылаулары және т.б. Төртіншіден,мүлде таза материалдары, дәрі-дәрмек, жаңа құрылымдар мен қасиеттері бар және т. б. затрат ғарыштық өндіріс технологиясы тұрады.

Ғарышкерлік қандай мәселелерді шешеді? Бесіншіден, ғарыштық аппарат тар арқылы көптеген әскери тапсырмаларды шешеді: стратегиялық объектілер бақыланады (аруланудың қаражатын басқарады, орын ауыстыру және су асты қайықтар); электронды және геологиялық барлау жүзеге осады, баллистикалық ракеталарды ұшыру туралы хабарлау беріледі және басқа да шабуыл құралдары, әскери байланыс, әскерлерді басқару және т.б. Ғарыш жауынгерлік тапсырмаларды орындауға тікелей қызмет етеді: ғарыштық аппарат тарды орбитаға орналастыру, Жер бетінде немесе ғарыштағы маңызды объектілері бағытталған қарулы екпінді құралдары (ракета, лазерлік және зеңбірек жиынтығы). Алтыншыдан, басқа планеталарға қоныстануына адамзат өркениеті үшін зорь мүмкіндіктер пшады, сендай-ақ басқа да өркениеттермен байланыстар орнатуға, Өндірістің жаңа технологиялардың принципті дамуынмен байланысты, пайдалы қазбалар өндіру (мысалы Ай бетінен). Адамзаттың болашағы ғарыш кеңістігін игерумен тығыз байланысты.

Қазіргі заманғы ғарышкерліктің негізін салушылар. Эйлер Леонард (нем. LeonhardEuler; 4 (15) апреля 1707, Базель, Швейцария 7 (18) қыркүйек 1783, Санкт- Петербург, Российская империя) Остроградский Михаил Васильевич (12 сентября [24 сентября] декабря 1861 [1 января 1862]) Цандер Фридрих Артурович (11 (23) августа 1887, Рига, Лифляндская губерния, Российская империя 28 марта 1933, Кисловодск, Северо-Кавказский край, РСФСР, СССР)

Основоположники современной космонавтики Жуковский Николай Егорович (5 [17] января 1847, с. Орехово (ныне Владимирской области) 17 марта 1921, Москва) Циолковский Константин Эдуардович (5 (17) сентября 1857, Ижевское, Рязанская губерния, Российская империя 19 сентября 1935, Калуга, СССР) Королёв Сергей Павлович (30 декабря 1906 (12 января 1907), Житомир 14 января 1966, Москва)

Основоположники современной космонавтики. Раушенбах Борис Викторович (5 [18] января 1915, Петроград 27 марта 2001, Москва) Семёнов Юрий Павлович (20 апреля 1935 года, Торопец, Тверская область, СССР) Губанов Борис Иванович (1930–1999)-главный конструктор самых мощных ракет в мире, отдавший 45 лет жизни ракетно-космической технике.

Пән және пәннің міндеттері, курстың құрылымы. «Мамандыққа кіріспе» пәнінің мақсаты студенттерді ғарыш техника негіздерімен және ғарыш ұшу аппарат тарын дамыту саласында инженерлік білімді игеру және таныстыру. Бұл пәннің міндеттеріне студенттердің білім алуы мынадай бағыттар бойынша болады: Ұшу принциптері және әр түрлі ұшу апараттарды басқару (ҰА) мен олардың құрылғылары және жіктеу негіздері; басқарылатын ұшу негіздері; аэродинамикалық күштердің негіздері пайда болуы, аэродинамикалық қағидамен ұшуына сәйкес ҰА сәттердің және басқаруды қамтамасыз ету газодинамических күштердің туындаған негіздері, ракетодинамикалық қағидатпен ұшу сәттердің және ҰА сәйкес басқаруды қамтамасыз ету; негіздері орбиталық қозғалыс ғарыш аппарат тарының ерекшеліктері; құрылғылар мен конструкциялардың жекелеген түрлеріне ғарыш техникасы: зымыран-тасығыштардың; Жердің жасанды серіктері; автоматы планета аралық ғарыштық аппарат тар траектория сына станциялар; ғарыш кемьлерінің; түсіретін аппарат тар; орбиталық станциялар; многоразовых көлік ғарыш кемьлерінің. основам орбитального движения космических аппаратов; особенностям устройства и конструкции отдельных типов космической техники: ракет-носителей; искусственных спутников Земли; автоматических межпланетных станций; космических кораблей; спускаемых аппаратов; орбитальных станций; многоразовых транспортных космических кораблей.

Свойства космических средств

Строение космического пространства Земная атмосфера делится на четыре яруса: 1-тропосфера -область высот от уровня Земли до Н = км, т.е. до первой тропопаузы (высоты с постоянной температурой), содержит по массе около 80% атмосферы; 2 -стратосфера -область с постоянной температурой (до 60 км), содержит 19,5% атмосферы, 3 - мезосфера -область до второй тропопаузы (до Н = км), содержит 0,3% атмосферы; 4 - термосфера, разделяется на две области: а) ионосферу, играет большую роль в распространении радиоволн; б) экзосферу или сферу рассеяния (Н >800 км), из которой частицы за счет кинетической энергии могут преодолеть притяжение и улететь от Земли; термосфера содержит около 0,05% атмосферы.

1 - уровень моря; 2 - высшая точка Земли - Джомолунгма (Эверест, 8848 м); 3 - кучевые облака хорошей погоды; 4 - мощно-кучевые облака; 5 - ливневые (грозовые облака); 6 - слоисто-дождевые облака; 7 - перистые облака; 8 - самолет; 9 - слой максимальной концентрации озона; 10 - перламутровые облака; 11 - стратостат; 12 - радиозонд; 13 - метеоры; 14 - серебристые облака; 15 - полярные сияния; 16 - самолет- ракеты; 17, 18, 19 - радиоволны, отражающиеся от ионизированных слоев и возвращающиеся на Землю; 20 - звуковая волна, отражающаяся от теплового слоя и возвращающаяся на Землю; 21 - первый ИСЗ; 22 - межконтинентальная баллистическая ракета; 23 - геофизические исследовательские ракеты; 24 - метеорологические спутники; 25 - космические корабли "Союз-4" и "Союз-5"; 26 - космические корабли; 27, 28 - ускальзывание атомов H и He; 29 - траектория солнечных протонов P; 30 - проникновение ультрафиолетовых лучей.