1. Коллоидты химия пәні. Маңызы. Зерттейтін нысандары 2. Дисперстік жүйелер классификациясы 3. Дисперстік фаза мен дисперстік ортаның агрегаттық күйлеріне қарай жіктелуі 4. Бөлшектерінің өлшеміне қарай дисперстік жүйелердің жіктелуі 5. Дисперстік жүйелерді дисперстік фазаның кинетикалық қасиетіне қарай жіктелуі

1. Коллоидты химия пәні. Маңызы. Зерттейтін нысандары Коллоидты қ химия фазааралы қ б ө лу беттеріндегі ж ү ретін процестерді зерттейді. Демек, гетерогендік коллоидты қ химияны ң зерттейтін нысандарыны ң ма ң ызды белгісі болып саналады. Коллоидты химия жеке ғ ылым ретінде тек 20 ғ асырды ң басында ж. Дами бастады. А. Энштейн мен М.Смолуховский броунды қ қ оз ғ алысты ң теориясын өң деді ж. А.В.Думанскии Россияда 1 ші рет коллоидты химияны ң лабораториясын ашты. Коллоидты химияны ң дамуына Н.П.песков, С.М.Липатов, Б.В.Дерягин, П.А.ребиндер, В.А.Каргин т.б к ө птеген орыс ғ алымдары е ң бек сі ң ірді.

Кез келген екі компонентті ж ү йеде компоненттерді ң біреуі екіншісінде б ө лшектеніп, біркелкі тарал ғ ан к ү йде болса, онда оны дисперсионды ж ү йе деп атайды. Дисперсионды ж ү йе дисперсионды ортадан ж ә не дисперсті фазадан т ұ рады. Дисперсті фаза дисперсионды ортада біркелкі таралады. Дисперсті ж ү йелерді дисперсті фаза б ө лшектеріні ң шамасына қ арай ірі дисперсті ж ү йелер, коллойдты ж ү йелер ж ә не на ғ ыз ерітінділер деп ү шке б ө леді: а) На ғ ыз ерітінді <10 -9 б) коллоидты ерітінді в) ж ү згін ерітінді >10 -7

Дисперстік ортаДисперстік фаза Шартты белгілеу Ж ү йені ң аталуы ж ә не мысалдар Қ атты денеГаз С ұ йы қ Қ атты дене қ / қ с/ қ г/ қ Қ уыс ( ұ нта қ ) денелер Қ атты гетерогенді Капиллярлы қ ж ү йелер С ұ йы қ Газ Қ атты дене С ұ йы қ г/с қ /с с/с Суспензиялар мен зольдер, Эмульсиялар, Газды қ эмульсиялар мен к ө біктер Газ Қ атты дене С ұ йы қ г/г қ /г с/г Коллоидты қ ж ү йелер т ү зілмейді, Аэрозольдер: ша ң -тоза ң, ұ нта қ тар.

Дисперстік жүйелер Бөлшектерінің өлшемі а,м 1Шын ерітінділер – Ультрамикрогетерогенді жүйелер (зольдер, коллоидтық ерітінділер) – Микрогетерогенді жүйелер (күйе, суда еритін кофе, суспензиялар, эмульсиялар) – Дөрекі дисперсті жүйелер (жаңбыр тамшысы, құм, қиыршық тастар, тары, бидай) <10 -5

Дисперстік ж ү йелерді дисперстік фазаны ң кинетикалы қ қ асиетіне қ арай: 1) байланыс қ ан дисперстік ж ү йелер ж ә не 2) бос дисперстік ж ү йелер деп екі топ қ а б ө луге болады. Байланыс қ ан дисперстік ж ү йелерде дисперстік фаза б ө лшектері еркін қ оз ғ ала алмайды, олар бір-бірімен байланыс қ ан. М ұ ндай ж ү йелерге негізінен дисперстік ортасы қ атты дене болып келетін ж ү йелер (минералдар, құ ймалар, бетондар) жатады. Бос дисперстік ж ү йелерде дисперстік фаза б ө лшектері еркін қ оз ғ ала алады. Б ұғ ан дисперстік ортасы с ұ йы қ немесе газ к ү йіндегі ж ү йелер (эмульсиялар, суспензиялар, к ө біктер) жатады.

Термодинамикалы қ т ұ ра қ тылы ғ ына қ арай дисперстік ж ү йелерді ү лкен екі топ қ а - лиофилъдік ж ә не лиофобты қ ж ү йелерге б ө леді. Лиофилъдік ж ү йелер термодинамикалы қ т ұ ра қ ты ж ү йелер. Олар ө з еркімен т ү зіледі, т ү зілу барысында ж ү йені ң еркін (Гиббс) энергиясы азаяды, я ғ ни М ұ ндай ж ү йелерге беттік-активті заттарды ң мицеллярлы қ ерітінділері, жо ғ ары молекулалы қ қ осылыстарды ң ерітінділері ж ә не бентонит сазбалшы қ тарыны ң суспензиясы жатады. Олар ғ а агрегатты қ т ұ рактылы қ т ә н. Лиофобты қ ж ү йелерге термодинамикалы қ т ұ ра қ сыз дисперстік ж ү йелер жатады. М ұ ндай ж ү йелер ұ за қ ө мір с ү ре алмайды. М ұ ндай ж ү йелерге эмульсиялар, кейбір суспензиялар, к ө біктер жатады. Лиофобты қ ж ү йелерді т ұ ра қ тандыру ү шін олар ғ а т ұ ра қ тандыр ғ ыш заттар (беттік- активті заттар, полимерлер) қ осады.

1. Коллоид ерітінділерді алуды ң қ андай ә дістері бар ж ә не олар неге негізделген? 2. Коллоид ерітіндісін алу ү шін дисперстілікті жо ғ арылату жеткілікті ме? 3. Шекті концентрациялар за ң ыны ң м ә ні не? 4. Коллоидты химия қ андай беттік құ былыстарды зерттейді? 5. Беттік керілу деген не ж ә не ол қ андай бірлікте ө лшенеді? 6. Беткі қ абатты т ү зетін с ұ йы қ таби ғ атынан, зат таби ғ атына беттік керілу қ андай т ә уелділікте болады? Оларда ғ ы молекулааралы қ ә рекеттесу қ алай болады? 7. Дисперсті ж ү йелер арасында ғ ы коллоид ерітінділер қ андай орын алады? 8. С ұ йы қ ж ә не қ атты денелерді ң беттік керілуін аны қ тау ү шін қ андай ә дістер қ олданылады? 9. Қ алай ж ә не неліктен беттік керілу температура ғ а т ә уелді? 10. Толы қ беттік энергияны қ андай те ң деумен есептейді? М ұ ндай есептеулер ү шін қ андай деректер қ ажет? 11. Температура бетті ң т ү зілу жылуы мен энтропиясына ж ә не бірікпеген (ассоциацияланба ғ ан) с ұ йы қ тарды ң толы қ беттік энергиясына қ алай ы қ пал етеді?