Биология дамуының қысқаша тарихы

Биология дамуының қысқаша тарихы жөнінен анықтама 1500 ж. жану процесі жүрмейтін атмосферада жануарлардың өмір сүре алмайтындығы дәлелденді (Леонардо да Винчи). 1609ж. алғашқы микроскоп жасалды (Г.Галилей). 1628ж. қан айналудың ашылуы (В.Гарвей) ж. "Барлық тіршілік жұмыртқадан деген қағида қалыптасты (В.Гарвей). 1661ж. капилляр ашылды (М.Мальпиги) ж. тоз (пробка) ұлпасында клетканың құрылымы анықталды (Р.Гук) ж. шыбын дернәсілінің жұмыртқадан дамитындығы тәжірибемен дәлелденді (Ф.Реди). 1674ж. бактерия мен қарапайымдар ашылды (А.Левенгук). 1676ж. пластидтер мен хроматофорлар ашылды (А.Левенгук). 1677ж. алғаш рет адам сперматозоиды анықталды (А.Левенгук). 1688ж. түрге жүйелік (систематикалық) бірлігі ретінде анықтама берілді (Д.Рей). 1727ж. көмірқышқыл газы ашылды (Дж.Блэк).

1766ж. өсімдіктердің ауамен дем алатындығы дәлелденді (С. Гейлс) ж. организмдерді жүйелеудің принципі мен бинарлық номенклатурасы жасалды (К.Линней). 1754ж. сутек ашылды (Г.Кавендиш). 1778ж. өсімдіктерден оттек бөлінетіндігі анықталды(Дж.Пристли) ж. жарық пен өсімдіктердің жасыл түсі арасындағы байланыс анықталды (Я.Ингенхауз) ж. органикалық дүниенің алғашқы эволюциялық теориясы қалыптасты (Ж.Б.Ламарк).

1814 ж. арпа сықпасының (экстракт) ферменттер көмегімен крахмалды қантқа айналдыратындығы анықталды(Г.Кирхгоф) ж. бұршақ белгілерінің доминантты және рецессивті болатындығы анықталды (Т.Э.Найт) ж. ұрық ұқсастығының заңы қалыптасты (К.Бэр) ж. клетка ядросы ашылды (Р.Броун) ж. клетка теориясы қалыптасты (Т.Шванн, М.Шлейден, Р.Вирхов) ж. клетка протоплазмасы анықталды (Я.Пуркине).

1845 ж. алғаш рет бейорганикалық заттардан органикалық қосылыстар (сірке қышқылы)синтезделді ж. сперматозоидтың жұмыртқа клеткасына енгені сипатталды (Ф.Кебер) ж. "Табиғи сұрыпталу жолымен түрлердің шығуы немесе тіршілік үшін күресте қолайлы өскен тұқымдардың сақталып қалуы (Ч.Дарвин) ж. крахмалдың фотосинтез нәтижесінде пайда болатындығы дәлелденді (Ю.Сакс) ж. орталық жүйке жүйесінің тежелу құбылысы анықталды (И.Сеченов) ж. биогенетикалық заң қалыптасты (Э.Геккель, Ф.Мюллер) ж. тұқым қуалау заңдылықтары жарық көрді (Г.Мендель) ж. нуклеин қышқылдары ашылды (Ф.Мишер) ж. протеиндердің аминқышқылдарынан тұратындығы анықталды

(Н.Любавин) ж. қанттың спиртке айналуы ферменттердің көмегімен жүретіндігі дәлелденді (М.Манасеина) ж. өсімдік клеткасының митозбен бөлінетіндігі анықталды (И.Д.Чистяков) ж. тотығу процестері қанда емес, ұлпаларда жүретіндігі дәлелденді (Э.Пфлюгер) ж. жануарлар клеткасының митозбен бөлінетіндігі дәлелденді (В.Флемминг, П.И.Перемежко) ж. витаминдер ашылды (Н.И.Лунин) ж. туберкулез таяқшалары ашылды (Р.Кох) ж. иммунитеттің биологиялық (фагоцитарлық) теориясы тұжырымдалды (Н.И.Мечников) ж. вирустар ашылды. (Д.И.Ивановский) ж. алғаш рет мейоз сипатталды (В.И.Беляев) ж. бактериофагтар ашылды (Н.Ф.Гамалей) ж. тұқым қуалау заңдылықтарының екінші рет ашылуы. (К.Корренс, Э.Чермак, Г. де Фриз) ж.ж. шартты рефлекс туралы ұғым қалыптасты (И.Павлов) ж. адам қанының тобы анықталды (К.Ландштейнер).

1908 ж. популяциядағы тұқым қуалау заңы ашылды (Г.Харди, В.Вайнберг) ж. ашу мен тыныс алудың бір процесс екендігі дәлелденді (С.Костычев) ж. филэмбриогенез макроэволюция теориясы қалыптасты (А.Н.Северцев) ж. ісік тудыратын вирустар ("Раус саркомасы) ашылды (Ф.Роус) ж. тұқым қуалаудың хромосомалық теориясы қалыптасты (Т.Морган) ж. нейросекреция ашылды (О.Леви) ж. тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтық қатарлардың заңы қалыптасты (Н.Вавилов) ж. фотосинтездің тотығу-тотықсыздану реакциясы екені дәлелденді (Т.Тунберг) ж. жер бетіндегі тіршіліктің пайда болуының теориясы қалыптасты (А.Опарин, Дж Холдеин, С.Фокс, С.Миллер, Г.Мемер) ж. гормондардың көмірсулар метаболизміндегі қызметі анықталды (А.Усай) ж.ж. рентген сәлесі мен химиялық заттардың мутациялық процеске әсері анықталды (Г.Меллер, Г.Кадсон, Г.Филиппов) ж. В.Вернадскийдің "Биосфера деген еңбегі жарық көрді ж. табиғи пенициллин бөлінді (А.Флемминг) ж. электрондық микроскоп жасалды (Е.Руска, М.Кнолль) ж. органикалық қышқылдардың метаболизмдегі циклі ашылды (Г.Кребс, Ф.Липман) ж. биогеоценоз теориясы қалыптасты (В.Сукачев).

1941 ж. өсу факторы синтезін гендер реттейтіні дәлелденді (Д.Бидл, Э.Татум) ж. фотосинтездегі оттектің көзі Н2О екендігі дәлелденді (М.Тейц, Э.Рубен, А.П.Виноградов) ж. спонтандық мутацияның болатындығы дәлелденді (С.Лурия, М.Дельбрюк) ж. ДНҚ-ның генетикалық рөлі дәлелденді (О.Эвери, С.Маклеод, М.Маккарти) ж. ұлпалар мен мүшелерді трансплантациялау (тасымалдау) кезінде иммунологиялық қабылдамау дәлелденді (П.Медавар) ж. бактериялардағы рекомбинация жүйесі ашылды (Д.Ледерберг, Э.Татум) ж. кибернетикалық жүйе мен тірі организмдерді басқару принципінің ортақ екендігі негізделді (Н.Винер) ж. өсімдіктердің ауыспалы генетикалық элементтеріашылды (В.Мак-Клинток).

1953 ж. ДНҚ қос тізбегінің моделі жасалып, құрылымы анықталды (Дж.Уотсон, Ф.Крик) ж. рибосома ашылды (Дж.Палладе) ж. алғашқы протеин инсулин химиялық жолмен синтезделді (Ф.Сэнгер) ж. хлорофилл синтезделді (Р.Вудворд) ж. дене клеткаларының гибридизациясы іске асырылды (Г.Барский) ж. геннің белсенділігі арнаулы ген-оператормен реттелетіні анықталды (Ф.Жакоб, Ж.Моно) ж. микроорганизмдердің қозғалмалы (транспоронда) генетикалық элементтері анықталды (Э.Кондо, С.Митсухаши) ж. информосома ашылды (А.Спирин, М.А.Айтхожин, Г.Георгиев) ж. генді химиялық синтездеу іске асырылды (Х.Корана) ж. кері транскриптаза ферменті ашылды (Х.Темин, Д.Балтимор) ж. алғашқы рекомбинантты ДНҚ алынып, гендік инженерия әдістері ашылды (П.Берг, С.Коэн, Д.Хелинский, Г.Бойар) ж. қажетті антидене синтездейтін соматикалық гибридті клетка гибридома алынды (Ц.Мильштейн, Г.Кехлер) ж. ДНҚ тізбегіндегі нуклеотидтердің орналасу кезегін анықтау әдістері қалыптасты (А.Максам, У.Гильберг, Ф.Сэнгер) ж. рекомбинантты ДНҚ молекуласының көмегімен организмді фенотиптік өзгерту мүмкін болды (Р.Полмитер, Р.Бринстер) ж. ізашар РНҚ-ның артық жерлері бөлініп, протеинсинтездейтін ақпараты қалыптасатын модификация сплайсинг құрылысы ашылды