АЛАМПА (CОФРОНОВ АНЕМПОДИСТ ИВАНОВИЧ) ( ).
Ис хо һ ооно 1Оло ҕ ун олуктара 2Айар ү лэтэ 3Аатын ү йэтитии 4Тахсыбыт кинигэлэрэ
Оло ҕ ун олуктара 1886 сыл сэтинньи 14 к ү н ү гэр Боотур Уус улуу һ угар (били ҥҥ итэ Таатта улуу һ а) сэниэ ыалга т ө р өө б ү т. Ийэтэ суох улааппыт. Т үө рт кылаастаах та ҥ ара дьиэтин оскуолатын иккис кылаа һ ын б ү тэрбит сыллаахха «Якутский край» ха һ ыакка наборщигынан ү лэ ҕ э киирбит. Онтон Кирилэ Дабыыдап диэн үө рэ ҕ э суох балыксыт, балыгынан эргинэр ки һ иэхэ суруксутунан ү лэлээбитэ. Сайын аайы Ө л үө нэ ө р ү с т ө рд ү гэр устан киирэн балыксыттары кытта сайылыыр эбит. Бу сылдьан т үө рт сыл билси һ эн баран 1913 сыллаахха муус устар 28 к ү н ү гэр Евдокия Яковлеваны кэргэн ылар.
Айар ү лэтэ «Саха са ҥ ата» сурунаалга ү лэлээбит, 1912 сыллаахха «Т ө р өө б ү т дойдум» диэн аатырбыт хо һ ооно бэчээттэммит. Талааннаах драматург бы һ ыытынан биллибитэ, кини драмалара саха театра олохтоноругар улахан т өһүү буолбуттара, кини «Дьада ҥ ы Дьаакып» (1914), «Таптал» (1916) пьесалара киэ ҥ ник биллибиттэрэ. 150 ырыа уонна хо һ оон ааптардара. Кэпсээннэрэ били ҥҥ э дылы саха литературатыгар холобур буола сылдьаллар. Тылбаасчыт бы һ ыытынан эмиэ биллибит ки һ и. «Манчаары» диэн ааттаах саха бастакы ха һ ыатын бастакы эрэдээктэрэ. «Чолбон» сурунаал уонна Саха театра бастакы салайааччытынан ү лэлээбитэ. Балыырга т ү бэ һ эн, националист диэн ааттанан Саха Сирин та һ ыгар, Архангельскай уобаласка, к ө ск ө ыытыллыбыта сыл алтынньы 15 к ү н ү гэр реабилитацияламмыта. Итинтэн барытыттан тэптэрэн, доруобуйата м ө лт өө н, 1935 сыл алтынньы 24 к ү н ү гэр ыалдьан ө лб ү тэ, Дьокуускайга к ө м ү лл ү б ү тэ сыллаахха атырдьах ыйын 15 к ү н ү гэр Анемподист Иванович Софронов Алампа к ө м ү с у ҥ уо ҕ а, Таатта улуу һ ун олохтоохторун уонна аймахтарын к ө рд өһүү лэринэн, Ытык-К үө лгэ Хадаайы диэн сиргэ («Таатта» литературнай художественнай т ү мэл аттыгар) иккистээн к ө м ү лл ү б ү тэ.
Аатын ү йэтитии А. И. Софронов Алампа аатынан билигин Дьокуускай куорат уулуссата ааттаммыт. Аатын Таатта улуу һ ун Ытык К үө л орто оскуолата с ү гэр.
Тахсыбыт кинигэлэрэ Дьада ҥ ы Дьаакып Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, с. Манчаары: Драма. М.:Центриздат народов СССР, с. Оонньуулар: Пьесалар. М.: с. Б ү д ү р ү йб ү т к ө мм ө т: Пьеса. М. ЦИН СССР, с. Олох дьэбэрэтэ: Пьеса. М., с. Таптал: Пьеса. М с. Т ө р өө б ү т дойду: Хо һ оон. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, л. слож. 6 с. Талыллыбыт айымньылар: 2 томнаах. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, Туллук-туллук до ҕ оттор: Кыра о ҕ олорго хо һ ооннор. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, 1974 Хо һ ооннор, поэмалар. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, с. Куоратчыт: Кэпсээннэр. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, с. Драмалар / Аан тылы суруйда уонна хомуйан о ҥ ордо А. А. Билюкина. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, с. Хо һ ооннор, кэпсээннэр. Дьокуускай: Кинигэ кы һ ата, с. Ырыа быстыыта хо һ оон / Саха респ. наукаларын академиятын ГЧИ. Хомуйан о ҥ ордо Л. Р. Кулаковская. Дьокуускай: Саха полиграфиздат, с. Северная ночь: Стихи / Пер., сост. и прим. В. Солоухина. М.: Сов. Россия, с.
Памятники
Таттинский улус особенное место, земля, которой гордятся не только местные жители, но и вся Якутия. В Таттинском улусе родились и работали основатели якутской литературы Алексей Кулаковский, Анемподист Софронов–Алампа, Николай Неустроев, Платон Ойунский, народный писатель Республики Саха, духовный лидер якутского народа Дмитрий Сивцев Суорун Омоллоон и другие известные писатели. Весь цвет дореволюционных, послереволюционных писателей Якутии жил здесь, в Таттинском районе.
Ырыа буолбут хоьооно «Урун туллук ере мелбестуур» Урун Туллук ере мелбестуур, Манан туллук эрэ далластыыр. Ыраастыыра эрэ белтердуур До5ойумалыыр эрэ до5оруом! Ылба5айдыыр эрэ чыычаа5ыам, Туохха ба5ас туора керен, Туоххаьыйар эрэ буоллун дуо, Туллуктуур эрэ до5оруом! Туналыйар эрэ ньуурдаа5ыам, Тутта5ардыыр эрэ бэйэлээ5иэм, Кыталыктыыр эрэ кыылларга, Кытарабын эрэ, кыртайааныам! Кулумурдэс эрэ дьуьуннун, Кулумнээн эрэ керергун Куннээ5эр эрэ кундутук Керебун эрэ, кемуьуем!
Нарынныыр эрэ тарбаххын, Наскыйар эрэ бэйэ5ин Хатынныыр эрэ мастара Ханыылыы эрэ хайгыыбын! Субуллар эрэ суьуоххун Халлааным эрэ кустугар Ханыылыы эрэ саныыбын, Хай5аллаах эрэ киэргэлиэм! Томтойор эрэ туестэргин Толорукаан эрэ кутуллубут Чороонноох эрэ кымыска До5уйабын эрэ, то5ойуом! Куе5элдьигэс эрэ бэйэ5ин Кулэн эрэ куемчулуур Кууьум эрэ суохуйа Куекэйдиир эрэ кемуьуем!
Сайа5астай эрэ санаа5ын Санабынан эрэ салгытар Санаакайым эрэ суохуйа, Саргыларпдаах эрэ саьар5аам!