М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті Тақырыбы: Ж ү рек құ рылысыны ң ж ә не қ ан тамырларыны ң балалы қ ша қ та ғ ы ерекшеліктері Орындаған : Кенжегалиева А.Б 304Б Тексерген: Ақтөбе 2011

Жоспар Ж ү рек ж ә не оны ң топографиясы. Ж ү рек құ рылысыны ң балаларда ғ ы ерекшелігі. Жа ң а ту ғ ан н ә рестені ң ал ғ аш қ ы қ ан айналымы. Н ә рестені ң ж ү рек салма ғ ыны ң ө згеруі. Жа ң а ту ғ ан н ә рестені ң қ ан тамырларыны ң ерекшелігі

Ж ү рек – соr – өзіне құйылатын вена сабауларынан қанды қабылдап және оны артерия жүйесі арқылы айдайтын қуыс – бұлшықетті ағза болып табылады, жүрек қуысы төрт камераға бөлінеді: 2 жүрекше, 2 қарынша. Ол алдыңғы көкірек аралықтың төменгі бөлігінде, көкеттің сіңірлі орталағында, сол жіне оң өкпеқап қуыстарының аралығында орналасып, жүрекқаппен, pericardium, қапталып, ірі қантамырларымен бекінген. Ерлерде жүректің салмағы мен көлемі әйелдерге қарағанда үлкен және оның ұабырғалары қалыңдау. Жүректің артқы- жоғарғы кеңейген бөлігі жүрек негізі, basis cordis; оған ірі веналар ашылып, одан ірі артериялар шығады. Алдыңғы- төменгі бос бөлігі жүрек ұшы, apex cordis, деп аталады. Жүректің көкетке қараған беті жалпақ, артқы – төмегі – көкеттік бетін, facies diaphragmatica, төс пен қабырға шеміршектеріне қараған беті дөңес, алдыңғы- жоғарғы – төс- қабырғалық бетін, facies sternocostalis, және оң- флдыңғы ұзын, сол қысқы жиектерін ажыратады

Жүректің бетінде үш жүлге бар. Тәждік жүлге – жүрекшелер мен қарыншалар шекарасында орналасады және алдыңғы, артқы бойлық жүлгелер бір қарыншаны екіншіден бөледі. Тәждік жүлгеде, sulcus coronarius, жүректің меншікті тамырлары жатады, тәждік жүлге төс қабырғалық бетте өкпе сабауының жиегіне дейін ғана жетеді. Алдыңғы қарынша – аралық, sulcus interventricularis anterior, және артқы қарынша – аралық жүлгелерді, sulcus interventricularis posterior, ажыратады. Бұл жүлгелерде жүректің тәждік тамырларының тармақтары орналасады.

Нәресте дүниеге келген соң планцентарлық қан айналымы тоқтап, өкпе арқылы дем алу басталғанда, қан айналу процессі де өзгереді. Ең біріншіден алған дем қанның қысымын көтеріп, өкпе тамырларын жазады. Өкпенің жазылуы өкпе капиллярларының жазылуымен қатар жүреді. Қан өкпе тамырларынан сол жүрекшеге қарай ұмтылады. Сол жүрекшенің қысымының көтерілуі сопақша тесіктің, туылғаннан соң, бірер сағатта фуекциялық жабылуына әкеліп соғады. Толығымен бітелуі 5-6 күннен 3-4 айлығына дейін жүреді.

Фетальды иммуникацияның жабылу мерзімдері жөніндегі мәселе толық шешілмеген. Көптеген зерттеушілердің айтуы бойынша веналық өзек туған соң алғашқы 5 минутта жабылып, 8 ші аптада толығымен бітеледі.Артериялық өзек айы- күні жетіліп туылған балаларда туғаннан кейін сағатқа дейін істеп тұрады. Оның айғағы неонтальдық циркуляцияның болуы. Бірінші алған деммен кейінгі оттегінің парциальдық қысымының көбеюі артерия өзгінің қабырғасындағы ет талшықтарының жиырылуына әкеп соқтырады. Бірақ, канал қабырғасына оттегі тікелей әсер етпейді, простогландин метоболизиі яғни оның синтезін жою арқылы әсер етеді.

Өмірінің алғашқы сағаттарында, кіші қан шеңберінде қарсы күш басым болып тұрғанда қанның солға қарай өтуі сақталады. Туғаннан кейінгі 1-3 сағаттан соң өкпе тамырларындағы қарсы күш азайған кезде қанның солдан оңға қарай айдалуы байқалады. Кіші қан шеңберінің құрылуы 4 сағаттан бірнеше күнғе дейін созылады. Айы – күні жетіліп туылған балалардың артериялық өзегінің бітелуі 2-3 айлығында (20-30%), ал толық бітелуі(90%) балаларда, 7-10 күндігінде аяқталады.

Балаларда ж ү рек салма ғ ыны ң ө суі біркелкі болмайды. Дене салма ғ ыны ң ө суімен қ атар ж ү реді. 3 жас қ а дейін ж ү ректі ң салма ғ ыны ң ө суі тез ж ү реді де, 3 жаста салма ғ ы 8 есе к ө бейіп, 6 жас қ а тол ғ анда -11 есе к ө бейеді. Одан кей ң н ө су баяулайды. Н ә рестені ң миокарды гистологиялы қ жа ғ ынан қ ара ғ анда ө те ж ұқ а, бір бірінен нашар б ө лініп т ұ ратын ет талшы қ тарынан құ ралады. Ұ зынша ж ә не к қ лдене ң жола қ тары ө те нашар білінеді.Ядролары к ө п, біра қ майда, жетілмеген. Аралы қ тін нашар дамы ғ ан. Баланв ң ал ғ аш қ ы екі жасында ет талшы ғ ыны ң қ алы ң ды ғ ы жуандап, ет клеткаларыны ң ядросыны ң саны азайып, к ө лемі біршама ұ л ғ аяды.

3-7 жаста ж ү ректі ң салма ғ ы баяу ө сіп, ет талшы қ тары д ә некер ж ә не эластикалы қ тіндерге қ аны ғ ып, қ алы ң ды ғ ы ұ л ғ ая т ү седі. 10 жастан ас қ асын д ә некер ж ә не эластикалы қ тіндер саны к ө бейіп, май пайда бола бастайды.Ж ү рек саба ғ ыны ң калибрі балалы қ ша қ кезе ң інде ө згермейді, салыстырып қ ара ғ анда, баланы ң ж ү регіні ң ал ғ аш қ ы 1- ші жылында ғ ы к ө лемі ү лкен болады.

Өкпе артериясының сабағы дүниеге келер кезінде салыстырмалы түрде қысқа және 2 бірдей сабаққа бөлінеді де, балалардың тамыр аралық қысымының төмендеуіне әкеліп соқтырады.Туған соқ өкпе артериясының саңылауы кеңімейді, ал сабақтарының диаметрі өсіп, 5-6 айдан кейін тамыр аралық қысымының толқуы жойылады. Осыған байланысты оң және сол бөлігінің салмағынан қарым – қатынасы 1 жасқа келгенде 1 :2,5, ал жасөспірім шақта 1: 3,5 болып келеді.Жүректің оң және сол қарыншаларының өсуімен қатар, оның жүрек етінің қалыңдығының да қары қатынасы өзгереді. Ұрықтың дамуының 7- ші айлығында 1:1, жаңа туған балаларда 1: 1,4, айлығында 1.2,5 жаста 1: 2,6 болып келеді.

Жа ң а ту ғ ан балаларда ж ү рек шар т ә різдес домала қ тау болады. Жа ң а ту ғ ан ж ә не емшек жасында ғ ы балаларда ж ү рек жо ғ ары ж ә не к ө лден ң жатады. Ж ү ректі ң к ө лдене ң жа ғ дайдан қ исы қ жа ғ дай ғ а к қ шуі балана ң бір жасынан басталып, 2-3 жастан ж ү рек қ исы қ к ү йге к ө шеді. Ө кпе артериясыны ң қ абыр ғ асы эластикалы қ талшы қ тар қ а ңқ асынан ж ә не ж ұ мса қ ет элементтерінен т ұ рады. Гипоксия ж ә не ацидоз бол ғ ан жа ғ дайда артерияны ң қ уысы тарылуы м ү мкін. Баланы ң ө міріні ң ал ғ аш қ ы апталарнында ж ә не 1 айлы ғ ына ө кпе тамырларыны ң ет қ абаты нашар жетілген. Ж ү ректі ң ө суіне байланысты магистральды тамырларыны ң к ө лемі де ұ л ғ аяды, біра қ ө су жылдамды ғ ы жай болады. Егер ж ү ректі ң к ө лемі 15 жас қ а келгенде 7 есе ұ л ғ аятын болса, аортаны ң к ө лемі тек қ ана 3 еесе ғ ана ұ л ғ аяды. Жыл ө ткен сайын ө кпе артериясы мен аорта қ уысы тесігіні ң к ө леміні ң айырмашылы ғ ы азаяды. Н ә ресте д ү ниеге келер кезінде ө кпе артериясы мен аорта қ уысыны ң к ө леміні ң қ атынасы 20 – 25 % артады, жас қ а те ң еледі.

Пайдаланыл ғ ан ә дебиетер Алшынбай Ра қ ышев Адам анатомиясы Педиатрияда ғ ы мейірбикелік іс Балаш Т ү сіп қ алиев