Орындаған: Макулбек И Тобы: 203 А ДЕІ Қабылдаған:Құдайбергенова Ж.П. Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы Қазақ тілі және латыньььь тілі кафедрасы

Жазылуы Айтылуы Aa a Bb бэ Cc це Dd дэ Ee э/эф Gg гэ Hh га Ii и Jj йот Kk ка Ll эль Mm эм

Жазылуы Айтылуы Nn эн Oo о Pp пе Qq ку Rr эр Ss эс Tt тэ Uu у Vv вэ Xx икс Yy ипсилон Zz зета

Invia est in medicina via sine lingua Latina- Латын тілісіз медицинада жол жоқ

Уақыт кале жата классикалық латыньььь тілінде қарапайым халық сөйлескен жоқ. Ол «өлі тіл» деп аталды. «Дұрыс» айтылуы да ұмытылды. «Өлі тіл» жоғалған жоқ, оны әдебиетте, ғылымда, философия да қолданды.

Грек тілімен қатар латыньььь тілі Еуропаның ежелгі мәдениетті халықтарының тілдері қатарына жатқызылады. Жалпы тараған лингвистикалық классификация бойынша латыньььь тілі өлі (яғни қазіргі кезде қолданылмайтын) италийлік тілдерге жатады. Италилік тілдер қатарына Италияда б.з.д І ғ. екінші ширегінен б.з І ғ. аралығында мекендеген ежелгі италилік тайпа тілдері жатады.

Латын жазуын батыс гректік жазуға жақын және шығыс гректік ионилік алфавиттен ерекшеленетін этруск алфавиттерінің бірі де қолданылған. Латын хаты ежелгі римдіктермен пайдаланылып, Батыс Еуропа халықтарының көптеген хаттарының негізі болған. Латын алфавиті алғашқы уақытта көп түрлі алфавиттердің бір түрі еді, ал финикилік алфавитті грек термин басқа халықтармен қабылданып алудың нәтижесінде қалыптастырды.

Ең кең таралған нұсқаларына сәйкес латыньььь жазуы б.з.д ІХ ғ. қалыптасқан грек алфавит жазуының негізінде жасалған. Көптеген әріптердің жазылуы аталып кеткен алфавиттерде өзгеріссіз сақталса, осы әріптердің дыбыстық мағынасы өзгеріске ұшырағаны байқалады. Латын алфавиті ежелгі грек алфавитіне ұқсас каледі. Антикалық тарихи әдепке сәйкес жазу өнері Лациумге грек термин Пелопоннестен әкелінген, олар Рим орталығында орналасқан Паланиге көшіп қоныстанған. Латын алфавиті мен жазуы пайда болуының әртүрлі нұсқалары бар.

Италияның оңтүстік бөлігінде бұрыннан көптеген грек қалалары мен тұрғылықты аймақтары орналасқан және грек термин латынььььдар арасында мәдени байланыс арте орнатылып, тұрақты болған. Мысалы,Рим қаласының маңында орналасқан Габий қаласында да грек мәдениеті үстемдік етіп, хонда антикалық аңыздарға сәйкес калешек Римнің негізін қалаушылар – Ромул мен Рем салат алған.

Латын алфавитінің қазіргі бізге үйреншікті аяқталған түрі б.з.д VI-ІІІ ғ.ғ қалыптасқан. Латын жазбасының Алғашқы ескерткіштері (тастағы және әртүрлі нәрселердегі жазбалар) ежелгі грек жазуымен туыстығын көрсететін архаикалық әріп жазбасымен ерекшеленді. Көптеген ежелгі латыньььь жазбалары жазуды оңнан солға қарай жазған, тек б.з.д ІV ғ. жазу сол жағынан оңға қарай бағытталып тұрақты орнатылды.

Кейіннен классикалық латыньььь жазуы да бірқатар өзгерістерге ұшырады. Б.з.д І ғ. бастап У және Z тек грек тілінен шыққан сөздерде пайдаланылды. Антик кезеңінен кейін әріптерді жазбаша және қатармен бөлу пайда болды, сонымен қатар тыныс белгілер мен диакритикалық белгілер (әріптің үстінен немсе астынан қойылатыньььь белгілер мағынасын анықтау үшін қолданылады). Б.з.д ХІ ғ. W әрпі, ал ХVI ғ.- J және U әріптері еңгізілді.

Латын тілінің бүкіл тарихы және ежелгі Рим тарихының ең бір ерекше және қызықты сұрақтарының бірі-Римнің мәдени ізбасарлары мен саяси бәсекалестер латынььььдар мен этрускілердің қарым – қатынастары болған еді.

Этрус тілі жерортатеңіздік тіл тобина жатады (Оңтүстік Еуропа мен Жерорта теңізі аралдарындағы үндіеуропалық тіл қатары емс). Мүмкін, этрусс алфавиті грек алфавиті негізінде қалыптасқан. ХVIІІ ғ. этрус теориясындағы латыньььь тілінің қалыптасуының теориясы пайда болды, бірақ этрус тілі жайында мәлімет өте аз болғандықтан (аз ғана жазбалар сақталған, олардың қазіргі таңда тек 150 сөзі ғана шешілген), оны анықтау мүмкін емс.

1. Виппер Р.Ю. Просветительский век Римской империи // Вестник древней истории. – Большая Энциклопедия Кирилла и Мефодия с изменениями и дополнениями: монография. – М. : Сварог, – 456 с. 3. Ботвинник М.Н., Рабинович М.Б., Стратановский Г.А. Жизнеописание знаменитых греков и римлян: книга для учащихся. – М. : Просвещение, – 205 с. 4. Головакова Т.Н., Першин С.В. Рим Древний: учеб. пособие для студентов исторических специальностей. – Томск: Свет, – 542 с. 5. Винничук Л. Латинский язык: самоучитель для студентов гуманитарных факультетов университетов и педагогических вузов. – М. : Высшая школа, – 327 с. 6. Винничук Л. Люди, нравы и обычаи Древней Греции и Рима. – М. : Высшая школа, М.Н. Черняевский. Латинский язык и основы медицинской терминологии.: учебник. -3-е изд., испр. И доп., -М.: Шико, 2007