Вирусология зерттеу әдістері Орындаған: Фм 14-2 топ студенті Абдихалиева Г.Қ. Қабылдаған: Исина Ж.А.

Вирусология (лат. vіrus – у және грек. logos – ілім), вирология, инфрамикробиология – вирустар туралы ғылым. Жалпы, В. вирустардың табиғатын, олардың құрылысын, көбеюін, биохимиясын, генетикасын зерттей ді. Вирусология патогенді вирустарды, олардың инфекциялық қасиеттерін зерттейді, олар тудыратын аурулардан сақтану шараларын, диагностикасын және емдеу жұмыстарын қарастырады.

Вирусология биология мен генетикада, молекулярлы биологияда, ветеринарияда, фитопатологияда үлкен орын алады. Вирустар мен вирустық ауруларды зерттеуде вирусологтар мен иммунологтар ғана емес және де патологтар, инфекционистер, терапевттер, невропатологтар, онкологтар және басқа да мамандар айналысады.

В-лы қ зерттеулер Қ аза қ станда Қ аза қ эпидемиол., микробиол. ж ә не гигиена ғ ылыми- зертттеу институтында ( қ азіргі Гигиена ж ә не эпидемиол. ғ ылыми-зертттеу орталы ғ ы) вирус-риккетсия лабораториясы (1954ж.) ж ә не Қ аза қ стан Ғ ылыми Академиясыны ң Микробиология ж ә не вирусология институтында жалпы вирусология лабораториясы (1956ж.) ашыл ғ аннан кейін басталды. Кейін В. саласында ғ ы зерттеулер к ө лемі жа ғ ынан ед ә уір ұ л ғ айтылды: атал ғ ан 2 институтты ң құ рамында 7 арнайы лаборатория ж ұ мыс жасайды. Қ аза қ стандаинститутындавирус-риккетсия лабораториясыМикробиология

Вирусология зертханасы К ө лік байланысыны ң дамуы мен мегаполис ө сімі барлы қ ж ұқ палы ауруларды ң қ ар қ ынды таралуына ә сер етеді. 21 ғ асырда вирус ауруы артты, ол ж ұқ палы аурулар құ рылымында бірінші орында ж ә не бактериялды қ ж ұқ палардан басымыра қ. Бірегей қ асиеті генетикалы қ де ң гейі тез ө згереді ж ә не вирустарды ң басты « қ аруы» - жа ң а сипат қ а ие болады. Вирус залалы алда ғ ы уа қ ытта ө се береді. Алматы қ аласы СЭСО вирусология зертханасы ө з ж ұ мысында т ә жірибелік зертханада пайдаланылатын барлы қ ә дістерді қ олданады. Б ү гінде классикалы қ ә дістен бас қ а жедел зерттеу ә дісі: иммунофлуоресцентті ә діс, ИФТ – иммуноферментті талдау, ПТР – полимеразалы қ тізбек реакция ә дісі ке ң інен қ олданылады. ( ИФТ) иммуноферментті талдау бойынша зертханалы қ диагностика Заманауи құ рал-жабды қ тар пайда бол ғ алы бері зертхана ғ а т ү скен сынамаларды ң н ә тижесі зерттеу ә дісі мен т ү ріне байланысты 2,5-5 са ғ ат аралы ғ ында беріледі. Тест – б ұ л ә діс жо ғ ары сезімталды ғ ы ж ә не ө згешелігімен ерекшеленеді. Балаларда ғ ы қ ызылша, эпид.паротит вирустарды ң иммунитетін аны қ тайды. Қ ызылша вирусыны ң диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс). Қ ызамы қ вирусыны ң диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс). А, В, С, Д, Е (маркер) гепатит вирусыны ң диагностикасы. Ротавирусты ж ұқ палар диагностикасы. Цитомегали вирусты ж ұқ палар диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс). Герпетикалы қ ж ұқ палар диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс).

ПТР – полимеразалы қ тізбек реакция ә дісі бойынша зертханалы қ диагностика ДНК ж ә не РНК де ң гейі бойынша қ оздыр ғ ыштарды тікелей аны қ тау; Жо ғ ары ерекшелігі; Иммунологиялы қ ж ә не микроскопиялы қ тестерді ң жо ғ ары сезімталды ғ ы; Табыл ғ ан ә р т ү рлі қ оздыр ғ ыштарды ң ә мбебап процедурасы; Талдау н ә тижесін алуды ң жо ғ ары жылдамды ғ ы, толы қ талдауды 4-4,5 са ғ атта алу ғ а болады. Бізді ң зертхана Сіздерге, т ө мендегідей білікті қ ызметті к ө рсете алады: Балаларда ғ ы қ ызылша, эпид.паротит, т ұ мау вирустарыны ң иммунитетін аны қ тайды. Қ ызылша вирусыны ң диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс). Қ ызамы қ вирусыны ң диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс). А, В, С, Д, Е (маркер) гепатит вирусыны ң диагностикасы. Ротавирусты ж ұқ палар диагностикасы. Цитомегали вирусты ж ұқ палар диагностикасы (M,G иммуноглобулинді класс). Герпетикалы қ ж ұқ палар диагностикасы ( M,G иммуноглобулинді класс). Аденовирусты ж ұқ палар диагностикасы. Қ орша ғ ан орта нысандарында ғ ы ( су – ашы қ қ оймалар, хауыздар, фонтандар, а ғ ынды сулар) энтеровирусты ж ұқ па тобын ж ә не т.б. санитарлы қ -вирусологиялы қ зерттеу.

Т ұ мау штаммдары б ө ліп алынып, жеке-жеке зерттелді, оларды ң антигендік құ рылымы карта ғ а т ү сірілді, т ұ мау ғ а эпидемиол. ж ә не экол. т ұ р ғ ыдан сипаттама беріліп, вакцина егу ар қ ылы са қ тану ә дістері табылды (Х.Ж ұ матов, Г.Г.Михайлов, А.Ысма ғұ лов, Е.Ш ұ ратов, М.Саятов). Т ұ мау вирусыны ң молек. биологиясы, генетикасы жайлы жа ң а ма ғ л ұ маттар алынды (Ж ұ матов, Е.Исаева, Н.Ахматуллина, З.Шуа қ ова, В.Э.Березин, Қ.М ұ стафин, К.Ж ұ матов). Полиомиелит эпидемиологиясы, осы аурудан вакцина егу ар қ ылы са қ тану м ә селелері егжей-тегжейлі зерттелді (Ж ұ матов, С.А қ бердин,К.А.Костина, т.б.). Ж ү кті ә йелдерді ж ұқ палы ауру ғ а шалды қ тыратын энтеровирустар мен ротавирустарды ң р ө лі аны қ талды (Р. Ә спетов, С.Ержанов, Н.Н.Соколова,Ж.К ү місбаева). Ротавирусты аны қ тайтын диагностикум жасалды (У. Ә бенова, т.б.) Құ тыру ғ а қ арсы егілетін сарысу (сыворотка) алу т ә сілі табылды (Б.Сансызбаев). А ж ә не Б гепатиттеріні ң эпидемиологиясы зерттеліп, оларды аны қ тау, ө зара ажырату ә дістері жетілдірілді (Ж ұ матов, Ж.Темірбеков, т.б.). С, Д, Е ж ә не G гепатиттеріні ң таралу жолдары зерттеліп (Ш ұ ратов), оларды ң клиник. ерекшеліктері аны қ талды (Р.Ідірісова, К. Құ рманова). СПИД (ж ү ре пайда болатын иммунды қ тапшылы қ синдромы) ауруыны ң таралу жолдары, диагноз қ ою т ә сілдері ж ә не оны ң алдын алу шаралары зерттелді (Ш ұ ратов, М.Сапарбеков, т.б.). Кене ар қ ылы ж ұғ атын энцефалит, қ ырым қ анталау қ ызбасыны ң, т.б. арбовирусты қ ауруларды ң таби ғ и оша қ тары табылып, эпидемиол. ерекшеліктері сипатталды; арбовирустарды ң ғ ылым ғ а бейм ә лім жа ң а 3 т ү рі ашылып, олар тудыратын ауруларды аны қ тау ә дістері табылды (Ж ұ матов, Темірбеков, С.К ә рімов, Т.В.Кирющенко, т.б.). Х.Ж ұ матовГ.Г.МихайловА.Ысма ғұ ловЕ.Ш ұ ратовМ.СаятовЖ ұ матовЕ.ИсаеваН.АхматуллинаЗ.Шуа қ оваВ.Э.Березин Қ.М ұ стафин К.Ж ұ матовС.А қ бердинК.А.Костинаэнтеровирустарротавирустарды ңР. Ә спетовС.ЕржановН.Н.СоколоваЖ.К ү місбаеваУ. Ә беноваБ.Сансызбаевгепатиттеріні ңР.ІдірісоваК. Құ рмановаСПИДШ ұ ратовМ.СапарбековэнцефалитС.К ә рімовТ.В.Кирющенко

Қ ызылша эпидемиологиясы, қ ызылша ғ а қ арсы жаппай егу, оны ң тиімділігін арттыру ж ө нінде ба ғ алы ұ сыныстар жасалды (Н.Жайы қ баев). Кейбір вирусты қ аурулар ғ а т ә н клетка тізбектерін (линияларын) ж ә неоргандарды ң тіндік эксплантаттарын алу ә дістері табылды (М.Байжомартов, Н.Соколова, Ж. Қ ара ғұ лова). Жеке вирустарды ң иммунол. кейпі, биохим., физика-химикалы қ қ асиеттері аны қ талып, адам (Ш ұ ратов), жануарлар мен құ стар (Ш ұ ратов, М.Бисенова, Р.Бей сенбаева) денесінде вирусты қ аурулар ғ а қ арсы т ұ ратын ингибиторлар менантиденелер ( қ армауыш денелер) т ү зілуіндегі за ң дылы қ тар зерттеліп, т ү зілу барысында оларды ң комплементтік байланыста болатыны д ә лелденді (Бисенова, т.б.). Иммунды қ интерферонны ң қ алай т ү зілетіні аны қ талып, оны ң индукторы ұ сынылды ( Ә спетов, Ш ұ ратов), вирусты қ ауруларды иммунды қ жолмен аны қ тау, олардан са қ тану, оларды емдеу ә дістері жетілдірілді (Ш ұ ратов, Ж ұ матов, Н.Л.Чертенко). Республикада В-лы қ зерттеулерді Қ Р Денсаулы қ са қ тау министрлігі жанында ғ ы проблемалы қ комиссия мен Қ аза қ стан эпидемиологтар, микробиологтар мен паразитологтар ассоциациясы ү йлестіріп отырады.Н.Жайы қ баеворгандарды ңМ.БайжомартовН.СоколоваЖ. Қ ара ғұ ловажануарлар құ старМ.БисеноваР.Бей сенбаеваингибиторларантиденелер қ армауыш денелерБисеноваШ ұ ратовЖ ұ матовН.Л.Чертенко