Қ абылда ғ ан:Примжарова А.А. Орында ғ ан:Полатбек И. Тобы:305 А КДС

Жоспар I. Кіріспе II. Негізгі б ө лім 1. Санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызмет ж ә не оны ң халы қ ты ң денсаулы ғ ын са қ тау мен ны ғ айтуда ғ ы р ө лі. 2. Қ аза қ стан Республикасы Денсаулы қ са қ тау министрлігіні ң Мемлекеттік санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау комитеті III. Қ орытынды. Пайдалан ғ ан ә дебиеттер.

Кіріспе Гигиена санитарлы қ -гигиеналы қ ж ә не эпидемия ғ а қ арсы шараларды ғ ылыми т ұ р ғ ыдан негіздеумен айналысады. Гигиеналы қ іс- ә рекеттерді ң практикалы қ жа ғ ы - санитария деп аталады (латын с ө зінен «sanitas» -«денсаулы қ »).

Жалпы ал ғ анда, санитария – б ұ л, гигиеналы қ нормативтерді ң, талаптарды ң, ережелерді ң са қ талуын ба қ ылайтын ж ү йе, оны санитарлы қ – эпидемиологиялы қ қ ызмет іске асырады. Қ аза қ стан Республикасында ғ ы санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызметті ң органдары мен мекемелер ж ү йесіне кіретіндері: Қ Р денсаулы қ са қ тау Министрлігіні ң Мемлекеттік санитарлы қ -эпидемиологиялы қ ба қ ылау Комитетіні ң қ арама ғ ына кіретін Қ аза қ Республикалы қ санитарлы қ -эпидемиологиялы қ станциясы, қ алалы қ департаменттер мен бас қ армалар, ауданды қ сан-эпид ба қ ылау бас қ армасы. Ә рбір бас қ арма ө здеріне тиісті сан-эпид сараптау Орталы қ тарымен қ атар ж ұ мыс істейді.

Санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызметті ң негізгі міндеті санитарлы қ за ң намаларды ң са қ талуын ж ә не · қ орша ғ ан таби ғ и ортаны ң – атмосфералы қ ауаны ң, су к ө здеріні ң ж ә не топыра қ ты ң ластануыны ң алдын алу ғ а ж ә не оны жою ғ а; · елді мекендерді ң, ө нерк ә сіп к ә сіпорындарыны ң, т ұ р ғ ын ү йлерді ң, м ә дени-т ұ рмысты қ ж ә не емдеу- алдын алу мекемелеріні ң құ рылысын салу ж ә не абаттандыру кезінде санитарлы қ нормалар мен ережелерді ң са қ талуын қ амтамасыз етуге;

· жалпы ж ә не к ә сіби ауруша ң ды қ ты ң алдын алу ж ә не оны азайту ма қ сатында халы қ шаруашылы ғ ыны ң ә р т ү рлі салаларында ж ұ мыс істейтіндерді ң ж ұ мыс жа ғ дайын сауы қ тыру ғ а; · балалар мен жас ө спірімдерді ң дамуы, оларды о қ ыту ж ә не т ә рбиелеу ү шін қ олайлы жа ғ дай жасау ғ а; · халы қ ты ң т ұ рмысын санитарлы қ қ ор ғ ау ғ а ж ә не халы қ ты санитарлы қ а ғ арту ғ а;

· халы қ ты ң ә р т ү рлі топтары ү шін ұ тымды тама қ тануды ұ йымдастыру ғ а, тама қ тану жа ғ дайын сауы қ тыру ғ а, алиментарлы қ ауруларды ң, оны ң ішінде, тама қ тан улануларды ң да алдын алу ғ а; · санитарлы қ -эпидемиологиялы қ аман-саулы қ ты, я ғ ни ж ұқ палы ж ә не паразиттік ауруларды ң алдын алу мен жоюды, карантиндік инфекцияларды ң елге кіруіні ң алдын алуды қ амтамасыз етуге;

Санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызмет органдарыны ң ж ұ мысы мемлекеттік сипатта болады. Елді ң аума ғ ында іске асырылатын шараларды ң б ә рі де, тек санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызметті ң мамандары міндетті т ү рде гигиеналы қ т ұ р ғ ыдан ба ғ ала ғ аннан кейін ғ ана ж ү ргізіледі. Санитарлы қ -эпидемиологиялы қ мекемелер тек гигиеналы қ нормалар мен ережелерді ң са қ талуына ғ ана ба қ ылау ж ү ргізіп қ оймайды, сонымен қ атар айма қ ты ң санитарлы қ жа ғ дайын ж ә не қ ызмет к ө рсететін халы қ ты ң денсаулы ғ ын зерттеп, тиісті шаралар дайындайды, оларды ж ү ргізеді, сондай-а қ оларды ң тиімділігін ба ғ алайды.

Санитарлы қ ба қ ылауды алдын алу (са қ ты қ ) ма қ сатында ғ ы ж ә не а ғ ымда ғ ы (к ү нделікті) ба қ ылау деп екі т ү рге б ө леді. Алдын алу ма қ сатында ғ ы санитарлы қ ба қ ылау, жо ғ арыда айтыл ғ андай, нысандарды пайдалануды ң алдында ғ ы немесе ө німді т ұ тынушылар қ олдануыны ң алдында ғ ы кезе ң дерінде іске асырылады. А ғ ымда ғ ы санитарлы қ ба қ ылау пайдаланып отыр ғ ан нысандар ғ а ж ү ргізіледі ж ә не оларды ң ә р қ айсысыны ң ө зіне т ә н ерекшеліктеріне с ә йкес кезе ң мен ж ү ргізіледі.

А ғ ымда ғ ы санитарлы қ ба қ ылауды ж ү ргізуге емдеу- алдын алу мекемелеріні ң д ә рігерлері мен орта ңғ ы медицина қ ызметкерлері ке ң інен қ атыстырылады. Мысалы, д ә рігерлер халы қ ты ң жеке топтарына диспансерлік ба қ ылау ж ү ргізеді, ауруды ң себептерін аны қ тау ж ә не оларды ң дамуыны ң алдын алатын шаралар қ олдану ма қ сатында, денсаулы қ жа ғ дайына тере ң детілген медициналы қ зерттеулер ж ү ргізеді.

Санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызмет іске асыратын барлы қ шаралар, адамны ң денсаулы қ жа ғ дайы б ұ зылуыны ң алдын алу ғ а ба ғ ыттал ғ ан. Мазм ұ ны мен міндеттері бойынша, ауруларды ң алдын алуды біріншілік, екіншілік, ү шіншілік деп б ө леді. Біріншілік алдын алу - ауруды ң себебі немесе қ ауіп- қ атер факторы болып саналатын факторларды жою ғ а немесе қ ауіпсіз де ң гейге дейін т ө мендетуге ба ғ ыттал ғ ан. Б ұ л қ орша ғ ан ортаны сауы қ тыруды, халы қ ты ң салауатты ө мір салтын ұ тымды ж ұ мыс режимі мен демалу режимін ұ йымдастыру ж ө нінде шаралар ж ү ргізуді ж ә не т.б. қ арастырады.

Екіншілік алдын алу - сырт к ө рінісі бойынша, дені сау адамдарда патологияны ң алдында ғ ы жа ғ дайды ерте аны қ таудан ж ә не б ұ л жа ғ дайларды ң ауру ғ а ө туіні ң алдын алу ж ө нінде шаралар ж ү ргізуден т ұ рады. М ұ ндай шаралар ғ а жататындар, мысалы, жеке басты қ ор ғ айтын заттарды қ олдану, ж ұ мыс істеушілер мен халы ққ а қ ауіпсіз ж ұ мыс т ә сілдерін ү йрету, антидотты қ тама қ тану ж ә не бас қ алар. Ү шіншілік алдын алу ( қ алпына келтіру)- ауыр ғ ан адамдар ғ аж ү ргізіледі. Оны ң ма қ саты - ауруды ерте аны қ тау ж ә не емдеу, ауруды ң ә рі қ арай ү деуіні ң ж ә не оны ң салдарыны ң – ас қ ынуыны ң, қ айталануыны ң, созылмалы т ү ріне ө туіні ң ж ә не бас қ аларды ң алдын алу. Е ң тиімдісі, дені сау адамда ауру пайда болуыны ң алдын алатын біріншілік ауруды ң алдын алу, ал е ң тиімділігі азы – ү шіншілік алдын алу, себебі, ол ауру дамы ғ ан кезде ж ү ргізіледі. Сонымен, қ орша ғ ан ортаны ж ә не ө мір с ү ру салтын сауы қ тыру, аурша ң ды қ пен ө лім-жітімді 20-50% т ө мендететіні белгілі, ал емдеу ү рдісі болса – тек 10 % азайтады.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Мемлекеттік санитарлық- эпидемиологиялық қадағалау комитеті Қ аза қ стан Республикасы Денсаулы қ са қ тау министрлігіні ң Мемлекеттік санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау комитеті (2002- ) Қ Р Президентіні ң 2001 ж. 17 қ азанда ғ ы Жарлы ғ ына с ә йкес комитет Қ Р Ү кіметіні ң 2001 ж. 16 қ арашада ғ ы қ аулысымен 2002 ж. 1 қ а ң тарда құ рылды.2001 Қ Р Ү кіметіні ң 2002 ж. 10 қ а ң тарда ғ ы қ аулысымен [3] комитет туралы ереже бекітілді. Мемлекеттік мекемелері оларды к ө ліктегі санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ ада ғ алауды ң аума қ ты қ органдары- мемлекеттік мекемелері мен к ө ліктегі санитарлы қ - эпидемиологиялы қ сараптауды ж ү зеге асыратын орталы қ тар-мемлекеттік мекемелерге б ө лу жолымен қ айта ұ йымдастырылды.2002 [3]комитет

Ережеге с ә йкес комитет Қ Р Денсаулы қ са қ тау министрлігіні ң құ зіреті шегінде ба қ ылау- қ ада ғ алау функцияларын, сондай- а қ халы қ ты ң санитарлы қ -эпидемиологиялы қ ә л-ау қ атын қ амтамасыз ету саласында салааралы қ ү йлестіруді ж ү зеге асыр ғ ан Қ Р [[Денсаулы қ са қ тау]] министрлігіні ң ведомствосы болып табылды. Комитетті ң к ө ліктегі санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау аума қ ты қ органдары: к ө ліктегі санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау орталы қ бас қ армасы; айма қ ты қ темір жол к ө лігіндегі санитарлы қ -эпидемиологиятуы қ қ ада ғ алау бас қ армалары; ә уе к ө лігіндегі санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау бас қ армалары; б ө лімшелік темір жол к ө лігіндегі санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау бас қ армалары болды. ә уе

Комитеттің бұрынғы негізгі міндеттері Халы қ ты ң санитарлы қ -эпидемиологиялы қ ә л-ау қ атын қ амтамасыз ету саласында біры ңғ ай мемлекеттік саясатты ж ү ргізу; санитарлы қ - эпидемиологиялы қ жа ғ дайды зерделеу, халы қ ты санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ амтамасыз ету ж ө ніндегі іс-шараларды ұ йымдастыру ж ә не оларды ң орындалуын ба қ ылау. Қ Р Ү кіметіні ң 2002 ж. 9 желто қ санда ғ ы қ аулысымен комитетті ң ә уе к ө лігіндегі санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау бас қ армасы оны комитетті ң Солт ү стік- Батыс ж ә не О ң т ү стік-Шы ғ ыс айма қ ты қ ә уе к ө лігіндегі санитарлы қ - эпидемиологиялы қ қ ада ғ алау бас қ армаларына б ө лу жолымен қ айта ұ йымдастырылды. Комитетті ң к ө ліктегі санитарлы қ -эпидемиологиялы қ сараптама орталы қ бас қ армасы оны Солт ү стік-Батыс ж ә не О ң т ү стік- Шы ғ ыс айма қ ты қ ә уе к ө лігіндегі санитарлы қ -эпидемиологиялы қ сараптама бас қ армаларына б ө лу жолымен қ айта ұ йымдастырылды. Қ Р Ү кіметіні ң 2004 ж. 29 қ азанда ғ ы қ аулысымен комитет туралы ереже ж ә не оны ң құ рылымы бекітілді. Комитет Қ Р Денсаулы қ са қ тау министрлігіні ң құ зіреті шегінде ба қ ылау- қ ада ғ алау ж ә не іске асыру функцияларын, сондай-а қ халы қ ты ң санитарлы қ -эпидемиологиялы қ ә л-ау қ атын қ амтамасыз ету саласында салааралы қ ү йлестіруді ж ү зеге асыратын Қ Р [[Денсаулы қ са қ тау]] министрлігіні ң ведомствосы болып табылады

Қорытынды Жалпы ал ғ анда, санитария – б ұ л, гигиеналы қ нормативтерді ң, талаптарды ң, ережелерді ң са қ талуын ба қ ылайтын ж ү йе, оны санитарлы қ – эпидемиологиялы қ қ ызмет іске асырады. Қ аза қ стан Республикасында ғ ы санитарлы қ -эпидемиологиялы қ қ ызметті ң органдары мен мекемелер ж ү йесіне кіретіндері: Қ Р денсаулы қ са қ тау Министрлігіні ң Мемлекеттік санитарлы қ -эпидемиологиялы қ ба қ ылау Комитетіні ң қ арама ғ ына кіретін Қ аза қ Республикалы қ санитарлы қ -эпидемиологиялы қ станциясы, қ алалы қ департаменттер мен бас қ армалар, ауданды қ сан-эпид ба қ ылау бас қ армасы. Ә рбір бас қ арма ө здеріне тиісті сан-эпид сараптау Орталы қ тарымен қ атар ж ұ мыс істейді.

Пайдаланылған әдебиет 1. Д ү йсенбаева С.Т. Таби ғ атты қ ор ғ ауда ғ ы экология негіздері: о қ улы қ, Эверо, Ү пішев Ү.М., М ұқ а ұ лы С. Таби ғ атты пайдалану ж ә не қ орша ғ ан ортаны қ ор ғ ау: О қ улы қ Алматы б 3. Кенесариев У.И., Бекма ғ амбетова Ж.Д., Жоламанов М.Е. Радиациялы қ гигиена. Алматы, НИЦ Ғ ылым б 4. Аскарова Ұ.Б. Экология ж ә не қ орша ғ ан ортаны қ ор ғ ау: ЖОО арнал ғ ан о қ улы қ Алматы Б.ж Google.kz