Ферменттер
Жасушада 10 мыңдаған ферментативтік реакциялар өтеді. Барлық биохимиялық процесс ферменттер көмегімен жүреді. Бір ферменттің жұмысының тежелуі ағзаны өлімге әкеледі М:1. ацетилхолинэстеразажүйке тітіркендіргішіөкпе мен жүреказ уақытта мүшелер тіршілігі тоқтайдыағза өледі. 2. Кесек етті ыдырату үшін химикке 3-4 атмосферада 4 тәулік 100 градустан жоғары температурада қыздыру керек ал, ас қорыту жолында 4-5 сағатта ыдырап кетеді
ФЕРМЕНТЫ ПРОТЕИНЫПРОТЕИДЫ Белковая часть (апрофермент) Небелковая часть (кофермент)
Нәруызды бөлігі – субстраттың бекінуін қамтамасыз етеді. Коферменттер – нәруызды емес бөлігі, катализды жүзеге асырады.
Әр ферментте бірегей үш құрылым болады Әр ферменттің өз белсенді орталығы бар Фермент тек бір реакцияны катализдейді Э.Фишердің құлып және кілт теориясы Фермент әсер ететін зат субстрат Фермент молекуласының катализдік белсенділігі бар бөлігі белсенді орталық
Субстрат Фермент Фермент-субстраттық кешен Фермент Өнім
кілт-құлып механизмі ферментСубстрат фермент- субстрат комплексі Ферментөнім
Коферментке көпшілік витаминдер қатысады. NAD Cубстраттан сутекті қосып алады NADH -қа айналады АТФ коферменті фосфор қышқылының қалдығын қосып алады Коферменттер- NAD, NADP, FAD
1. Дегидрогеназа немесе оксидоредуктаза тотығу –тотықсыздану реакцияларын жүргізеді. Коферменттер- NAD, NADP, FAD Бұл коферменттер тотыға да тотықсыздана да алады Тынысалу ферменттерінің барлығы кіреді АлкогольдегидрогеназаNAD коферменті спирттіацетальдегидке дейін тотықтырады Ацетальдегид бүйректі, бауырды, миды уландырады
2. Трансфераза Екі заттың топтарын өзара алмастырады М: амин қышқылы мен оксиқышқылы арасында амин топтарын орын алмастырып жаңа аминқышқылы мен оксиқышқылы түзіледі -глутамат пен қымыздық сірке қышқылы аминтобын алмасып,аспарагин мен жаңа оксиқышқылы-2 оксоглютар түзіледі Кофермент-пиридоксальфосфат
Молекулалардың конфигурациясын өзгертеді М: D формадан L формаға өзгертеді Фермент: глюкофруктоизомераза Тәтті емес глюкоза қантын тәтті фруктоза қантына айналдырады Жеміс-жидек сусындарын жасауда пайдаланады
Заттардың қос байланысы бар жеріне әсер етіп өзгертеді Ферaмент: фосфоэнолпируваткиназа М: қос байланыс бар жерге фосфат тобын байланыстырады
Күрделі заттарды жай заттарға ыдыратады Бұл реакцияға су қатысады. М: Крахмалглюкоза Ферменттер: амилаза, пепсин, трипсин, лигаза
Энергияның көмегімен молекулаларға әр түрлі заттарды байланыстырады. Фермент: ДНК- лигазалар ДНК молекулаларын қосу үшін керек
Каталаза ферментінің 1 ғана молекуласы ағзада қосылыстардың тотығуынан пайда болған, ағза үшін улы сутек асқын тотығының 10 мың молекуласын 1 секундта ыдыратады. 2Н 2 О 2 2Н 2 О+О 2
Ферменттер тобыКатализдеуші реакцияның типі Мысал: Ферменттің аты 1 Оксидоредуктазала р Тотығу-тотықсыздануD-лактат дегидрогеназа 2 ТрансферазаларТоптарды көшіруНуклеозид-фосфат киназа 3 ГидролазаларГидролиз реакциялары Химотрипсин 4 ЛиазаларҚос байланыс түзу арқылы топтарды қосу немесе көшіру Фумаратгидратаза 5 ИзомеразаларИзомеризация (молекула ішілік топтардың орын ауыстыруы) Триозо-фосфат изомераза 6 ЛигазаларЕкі субстраттарды қосу, АТФ энергия жұмсай отырып Глутамил-тРНҚсинтетаза
Зәрді : Н 2 N-СО-NН 2 +Н 2 О 2NН 3 +СО 2 Оған туыстас зат метил зәр қышқылына әсер етпейді. Осы қасиетінінің арқасында тірі жасушада көптеген реакциялар катализденіп, бір-біріне қатыссыз реттеледі.
Қалыпты температурада Қалыпты қысымда Әлсіз қышқылдық ортада Әлсіз негіздік ортада жұмыс істейді. Әр ферменттің рН көрсеткіші өзіне тән болады.
23 ФерментОптимум рН Пепсин1,5 Трипсин7,7 Катал аза7,6 Аргиназа9,7 Фумараза7,8 Рибонуклеаза7,8 Кейбір ферменттер үшін рН оптималды жағдайлары