Жаштар жана оспурумдор арасындагы кылмыштуулук- тун себептери жана аны алдын алуунун жолдору
Турмо-турмо канчалаган жаш тагдырды сындырдын! Турмо- турмо канчалаган жаш балдарды шум кылдын. Сага тушкон жигит- кыздын тагдырын аябастан айры-буйру ийри жолго туш кылдын. Дуйносун коколотуп кылмышкердин, жаштарга желбиреген желек кылдын Турмо-турмо канчалаган жаш тагдырды сындырдын! Турмо- турмо канчалаган жаш балдарды шум кылдын. Сага тушкон жигит- кыздын тагдырын аябастан айры-буйру ийри жолго туш кылдын. Дуйносун коколотуп кылмышкердин, жаштарга желбиреген желек кылдын
Жаштар жана оспурумдор арасындагы кылмыштуулук, азыркы коомдун эн коркунучтуу жана койгойлуу маселеси Акыркы мезгилде жаштар арасындагы кылмыштуулук барган сайын, улам кооптуу жана коркунучтуу нукка ото баштаганы педагогдорду, жаштар маселелери менен алектенген адистерди, укук коргоо органдарын, ата- энелерди тынсыздандырып, катуу ойго салууда.
Жаштар турмуштун чон жолуна кадам таштабай жатып, оздорун коомдо татыктуу орун табуу мумкунчулугунон ажыратууга кириптер болушууда. Жаштардын нормадан сырткары, коомго жат журуш-туруш тартиби, чон муундарды гана тынчсыздындырат. Алардын оздору девианттык журуш- турушу жонундо эч ойлоп да койушпайт жана аны норма деп эсептейт. Буга ким куноолуу? Албетте улуу муундар тузгон коом кунолуу! Бул маселенин кандайча чечилишинен коомдогу моралдык- нравалык климаттын калыптанышы, мамлекеттин гулдоп онугушу туздон-туз коз карандылыкта турат!
Жаштар арасындагы укук бузуулардын турлору: 1. Мушташ - 66% 2. Бейбаштык - 50% 3. Уурулук - 45% 4. Коркутуп акча алуу - 35% 5. Каракчылык - 15% 6. Алдамчылык - 14% 7. Зордуктоо максатында кыздарга кол салуу - 13% 8. Адам олтуруу - 8% 9. Баюу максатында шантаждоо - 7% 10. Башка укук бузуулар - 3%
Жаштар жана оспурумдор арасындагы кылмыштуулуктун муноздомосу Кыргыз Республикасынын ИИМнин маалыматы боюнча, жаштар арасында криминалдык ишмердуулуктун, диний эстремизмдин активдешуусу байкалууда. Зодук-зомбулук, зоокурлук жана мыкаачылык жаштар арасындагы кылмыштуулуктун муноздуу чегине айланып бара жатканы коомчулукту ойлонтпой койбойт. Копчулук учурда жаштар максатка жетууго жетиштуу болгон зордук-зомбулуктун, мыкаачылыктын чегинен отуп кетуудо. Жаштар коомдук коркунучтуулугу боюнча женил кылмыш жасап, ынгайсыз абалга кабылган учурда, жасаган кылмышынын изин жашыруу учун андан да оор кылмыштарга - адам олтурууго, денеге оор жаракат келтирууго, каракчылыка барышууда.
Азыркы мезгилде жашы жете элек оспурумдор кылмыштуулугунун «жашаруу» тенденциясы, ошондой эле томонку курактагы жаш балдардын арасында криминалдык активдуутуктун осушу байкалууда жж жаштагы оспурумдордун кылмышка катышуусу 50% оскон, болгондо да кылмыштар сейрек эмес учурларда кылмыш жоопкерчилигине жашы жете элек оспурумдор тарабынан жасалган.
Азыркы мезгилде жаш аялдар арасында кылмыштуулук осуудо. Кылмыштуулук кыз- келиндер арасында аз тарагандыгына карабастан, коомго ото чон коркунуч туудурган жагдайларга кирет.
Кыргыз Республикасынын ИИМнин статистикалык маалыматы боюнча кылмыш жасаган оспурумдордун жарымынан кобун жаш курактагы балдар тузот жаштагы оспурумдор кылмытардын 30-32% жасайт жаштагы оспурумдор тарабынан жасалган кылмыштардын саны жылдан жылга болжол менен 0,5- 0,6% осуудо.
Жаштар жана оспурумдор арасындагы кылмыштуулуктун себептери Себептери Социалдык Психологиялык Биологиялык
Изилдоолор корсоткондой, жашы жете элек кылмышкерлердин 2/3 болугу, системалуу турдо уруш-жанжал, аракечтик, жана ыплас иштер орун алган уй-булолордо тарбияланган. Жаш курагында кылмыштуулуктун жолуна тушкон ар бир 8-10 рецидивистти, аракечтикке, наркоманияга жана кылмыш жасаганга ата-энеси, уулуу агалары, жакын туугандары тартышкан..
Жаштарды жана оспурумдорду кылмышка эмне туртот? 1. Педагогдордун пикири боюнча телевидение, интернет ресурстар жаштар учун коркунунчтуу булактардын бири болуп саналат. Жаштар арасындагы кылмыштуулуктун осушу менен экрандагы зордук-зомбулук, зоокурлуктун ортосундагы байланыш бар экендиги байкалат. Алар телевизордо коргондорун турмушта иш жузуно ашырууга аракет кылышат. 2. Озулорунун тарбиялык милдеттерин билим беруу мекемелерине, кочого, массалык-маалымат каражаттарына жуктоо аркылуу ата- энелер балдарына аз конул бурушууда. 3. Азыркы мезгилде начар, социалдык жактан камсыз болбогон уй- булолордо жашаган жаштар менен оспурумдордун абалы татаал бойдон калууда. Натыйжада алар аморалдык тарбия алышып, негативдуу жеке сапаттарга ээ болушууда. 4. Жаштардын кылмышка жакын журуш-турушунун психологиялык факторлорунун бири болуп алардын эмоционалдык жалгыздыгы болуп эсептелинет.
5.Жаштар чойросунун кризистик абалга келишине, коммерциялык кирешеге багытталган саясат туздон-туз туртку болот. 6.Жакын чойросунун терс таасири. 7.Окуу процессине катышпай ар кайсы жерлерде – конул ачуучу жайларда убакыт откоруу. 8.Компьютердик оюндар.
Изилдоолордун жыйынтыгы: 84 % жаштар толук уй-булодо жашашат (балдар – 89%, кыздар – 75%) 12 % жаштар толук эмес (ата-энеси ажырашкан) уй-булодо жашашат (балдар - 9,7 %, кыздар – 14%) Изилдоолор корсоткондой жаштардын басымдуу копчулук болугу толук уй-булодо жашап, жакшы сапаттуу тарбия алганга толук мумкунчулугу бар. Изилдоолордун жыйынтыгы: 84 % жаштар толук уй-булодо жашашат (балдар – 89%, кыздар – 75%) 12 % жаштар толук эмес (ата-энеси ажырашкан) уй-булодо жашашат (балдар - 9,7 %, кыздар – 14%) Изилдоолор корсоткондой жаштардын басымдуу копчулук болугу толук уй-булодо жашап, жакшы сапаттуу тарбия алганга толук мумкунчулугу бар. Азыркы жаш адамдын социалдык портрети
Жаштар окуудан бош убактысын томонкудой откорууну жакшы корушот: -кочодо достору менен убакыт откоргонду 52% жактырышат. -кечелерде жана дискотекаларда жургонду 13% жактырышат -Спорт секцияларына жана кружокторуна катышууну 34% жактырышат. Баса белгилей кетуучу жагдай, жаштардын учунчу болугунун гана бош убактысы уюшулган турдо отот. Жаштардын суйуктуу кино жана адабият жанрлары: -фантастика 30%; согуш 29%; детективдер 12%; триллерлер 12%; мистика 5%; эротика 8%. Жаштар окуудан бош убактысын томонкудой откорууну жакшы корушот: -кочодо достору менен убакыт откоргонду 52% жактырышат. -кечелерде жана дискотекаларда жургонду 13% жактырышат -Спорт секцияларына жана кружокторуна катышууну 34% жактырышат. Баса белгилей кетуучу жагдай, жаштардын учунчу болугунун гана бош убактысы уюшулган турдо отот. Жаштардын суйуктуу кино жана адабият жанрлары: -фантастика 30%; согуш 29%; детективдер 12%; триллерлер 12%; мистика 5%; эротика 8%. Азыркы жаш адамдын социалдык портрети
Ар бир жаш адам турмушунда татаал абалга дуушар болот. Алардын 48% ата-энесинен жардам сурап кайрылышат, 45% досторуна кайрылышат. Ал эми 2% гана жардам сурап ботон адамдарга кайрылышарын билдирген. Азыркы жаш адамдын социалдык портрети
Тыянак Жаштар менен оспурумдордун кылмыш жолуна тушуусуно, алардын оз убагында ата-энелер, коомчулук, мамлекет тарабынан колдоо албагандыгы себеп болууда
Бул орчундуу маселени мамлекеттин, окуу мекемелеринин, ата- энелердин жана коомчулуктун бирдиктуу иш-аракеттеринин жардамы менен чечсе болот
Биздин Сунуштар
Мамлекеттик денгелде Жер-жерлерде Кыргыз Республикасынын "Мамлекеттик жаштар саясатынын негиздери тууралуу" мыйзамын (31 июля 2009 года N 256) аткарууну камсыз кылуу максатында иш чараларды коруу.
Шаардык денгээлде Жаштарга психологиялык жардам корсотуу борборун ачуу; Жаштарга психологиялык жардам корсотуу борборун ачуу; Жаштар учун «чектен отпо» аттуу акцияларды откоруу; Жаштар учун «чектен отпо» аттуу акцияларды откоруу; Жаштар учун ишеним борборлорун ачуу жана борбордун телефон номерлерин таратуу; Жаштар учун ишеним борборлорун ачуу жана борбордун телефон номерлерин таратуу; Жаштарды жана оспурумдорду шаардык спорт клубдарына, секцияларына, спорт коомдоруна тартуу аркылуу чын ден соолуктуу жашоону пропагандалоо. Жаштарды жана оспурумдорду шаардык спорт клубдарына, секцияларына, спорт коомдоруна тартуу аркылуу чын ден соолуктуу жашоону пропагандалоо. Профилактикалык максатта окуу жайларга укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин барып турушун камсыз кылуу Профилактикалык максатта окуу жайларга укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин барып турушун камсыз кылуу
Профилактика – бул терс корунуштордун келип чыгышын эскертууго жана алдын алууга багытталган иш-чаралардын системасы. Профилактикалык иш Жашы жете элек оспурумдордун конституциялык укуктарын коргоону камсыз кылуу. Оспурумдорго карата зордук-зомбулук, зоокурлук жасаган мамилелердин бетин ачуу жана ага богот коюу. Татаал турмуштук абалга туш болгон жаштарга жардам корсотуу. Укук бузуулардын алдын алууда укук коргоо органдарына жардам корсотуу. Уй-булолор менен профилактикалык иш алып баруу. Профилактикалык иштердин милдеттери
Асоциалдык журуш-турушту профилактикалоодо жаштар менен томонку органдар жана уюмдар иш алып барышы керек: Жашы жете электердин иши боюнча комиссиялар ички иштер органдарынын болумдору Камкордук жана козомолдоочулук органдары билим беруунун башкаруу органдары Окуу жайлар жана билим беруу мекемелери Атайын окуу тарбиялык мекемелер Социалдык коргоо органдары Калкты эмгек менен камсыздандыруу мекемелери Жаштар иштери боюнча мекемелер Маданият жана дене тарбия мекемелери Ден соолукту коргоо мекемелери Коомдук бирикмелер жана ассоциациялар
Муниципалдык денгээлде: Билим беруу мекемелеринде психологиялык кызматтарды ачуу (жаштардын жана оспрурмдордун девианттык журуш- турушун коррекциялоо жана калыбына келтируу максатында) Билим беруу мекемелеринде психологиялык кызматтарды ачуу (жаштардын жана оспрурмдордун девианттык журуш- турушун коррекциялоо жана калыбына келтируу максатында) Окуучулардын жана студенттердин арасында психологиялык стресс, тынсызданууну, депрессияны, асоциалдык журуш-турушту аныктоо жана алардын терс натыйжаларынын алдын алуу максатында психологиялык тесттерди жана тренигдерди откоруу. Окуучулардын жана студенттердин арасында психологиялык стресс, тынсызданууну, депрессияны, асоциалдык журуш-турушту аныктоо жана алардын терс натыйжаларынын алдын алуу максатында психологиялык тесттерди жана тренигдерди откоруу. Жаштардын арасында «Чектен чыкпа», «Татаал абалдан чыгуунун мыйзамдуу жолдору» аттуу брошюраларды, буклеттерди, баракчаларды иштеп чыгуу жана таратуу. Жаштардын арасында «Чектен чыкпа», «Татаал абалдан чыгуунун мыйзамдуу жолдору» аттуу брошюраларды, буклеттерди, баракчаларды иштеп чыгуу жана таратуу. Жаштар жана алардын ата-энелери менен алардын укуктары жана милдеттери жонундо чогулуштарды, лекцияларды, маектешуулорду откоруу. Жаштардын жана оспурумдордун арасындагы укук бузууларды эскертуу, алдын алуу жана профилактикалоо боюнча мамлекеттик мыйзамдарды тушундуруу иштерин жургузуу. Жаштар жана алардын ата-энелери менен алардын укуктары жана милдеттери жонундо чогулуштарды, лекцияларды, маектешуулорду откоруу. Жаштардын жана оспурумдордун арасындагы укук бузууларды эскертуу, алдын алуу жана профилактикалоо боюнча мамлекеттик мыйзамдарды тушундуруу иштерин жургузуу.
Мугалимдер, окутуучулар, окуу топторунун кураторлору учун студенттердин жана окуучулардын психологиялык озгочолукторун эске алуунун негизинде индивидуалдык окуу-тарбиялык иш чараларды уюштурууну иштеп чыгуу жана сунуштоо. Мугалимдер, окутуучулар, окуу топторунун кураторлору учун студенттердин жана окуучулардын психологиялык озгочолукторун эске алуунун негизинде индивидуалдык окуу-тарбиялык иш чараларды уюштурууну иштеп чыгуу жана сунуштоо. Жаштарга жана оспурумдорго укук бузуулар жана кылмыштар боюнча регулярдуу турдо лекцияларды окуу жана мыйзамды бузуу алардын келечеги, жакындары жана коом учун канчалык денгээлде зыяндуу жана коркунучтуу экендигин жеткире тушундуруу иштерин жургузуу. Жаштарга жана оспурумдорго укук бузуулар жана кылмыштар боюнча регулярдуу турдо лекцияларды окуу жана мыйзамды бузуу алардын келечеги, жакындары жана коом учун канчалык денгээлде зыяндуу жана коркунучтуу экендигин жеткире тушундуруу иштерин жургузуу. Студенттерге укук коргоо органдарынын жана юристтердин катышуусу менен тарбиялык куратордук сааттарды откоруу. Студенттерге укук коргоо органдарынын жана юристтердин катышуусу менен тарбиялык куратордук сааттарды откоруу.
Жаштар жана оспурумдор учун укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин катышуусу менен эркинен ажыратуу колонияларына экскурсияларды уюштуруу. Жаштар жана оспурумдор учун укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин катышуусу менен эркинен ажыратуу колонияларына экскурсияларды уюштуруу. Журуш-турушу адекваттуу эмес ата-энелер менен индивидуалдык суйлошуулорду жургузуу. Журуш-турушу адекваттуу эмес ата-энелер менен индивидуалдык суйлошуулорду жургузуу. Жумушка орноштуруу уюмдары менен жаштарды жумушка орноштуруу мумкунчулукторун издоо. Жумушка орноштуруу уюмдары менен жаштарды жумушка орноштуруу мумкунчулукторун издоо.
Ата-энелер кузоту-бул жаштар жана оспурумдор чойросундогу укук бузууларды профилактикалоонун формасынын бир туру. Ата-энелер кузотунун ишмердуулугу томонкулорду камтыйт: - жаштар жана оспурумдор чойросундо укук бузуулардын алдын алуу; - жаштар жана оспурумдор чойросундо укук бузуулардын алдын алуу; - ата-энелер менен иштоо; - ата-энелер менен иштоо; - маалымат мейкиндигин жакшыртуу; - маалымат мейкиндигин жакшыртуу; - Уй-булонун статусун которуу жана сактоо. - Уй-булонун статусун которуу жана сактоо.
Ата-энелер кузотунун негизги милдеттери: Социалдык-коркунучтуу абалда турган жашы жете элек оспурумдорду, ошондой эле белгисиз себептер менен окуу жайларга системалуу турдо барбай жургон студенттер менен окуучуларды аныктоо; Социалдык-коркунучтуу абалда турган жашы жете элек оспурумдорду, ошондой эле белгисиз себептер менен окуу жайларга системалуу турдо барбай жургон студенттер менен окуучуларды аныктоо; Жашы жете элек оспурумдордун козомолсуз калышын алдын алуу жана эскертуу; Жашы жете элек оспурумдордун козомолсуз калышын алдын алуу жана эскертуу; Социалдык-коркунучтуу абалда турган уй-булолорду аныктоо; Социалдык-коркунучтуу абалда турган уй-булолорду аныктоо; Жаштарга жана жашы жете элек оспурумдорго озунун журуш-турушу менен терс таасирин тийгизген ата- энелерди, мыйзамдуу окулдорду аныктоо, аларга карата мыйзам чегинде чараларды коруу. Жаштарга жана жашы жете элек оспурумдорго озунун журуш-турушу менен терс таасирин тийгизген ата- энелерди, мыйзамдуу окулдорду аныктоо, аларга карата мыйзам чегинде чараларды коруу.
Биз умут кылабыз – жалпы коомчулуктун, мамлекеттин жана ар бир жарандын, озгочо жаштардын бирдиктуу аракети жана иш чаралары, келечекте укук бузуусу жок, мыйзам гана бийлик кылган коомду курууда, эн жакшы натыйжаларын берет - деп! Жаштар – биздин келечегибиз гана эмес, азыркыбыз да!
Слайдты иштеп чыккан СГЭИ БатМУ ОКБББнун укук таануу адистигинин окутуучулары: Анарботоев Б. У.; Дехканов У. А;