Геология (ежелгі гре с ө зі гео-жер, логос- таным). Геологияны ң бас қ а географиялы қ, геодезия, геофизика, ж ә не геохимия жер турасында ғ ы п ә ндерінен к ө птеген айырмашылы қ тар ғ а ие. Геология жер құ рамын жер қ ыртысыны ң құ рылысын жер планетасыны ң сырт қ ы қ абы ғ ын ж ә не оларды пайда етуші процестерді зерттейті ң ғ ылым..

Геология ө з негізінде 1. Динамикалы қ гелогия- жер планктасыны ң ішкі ж ә не сырт қ ы к ү штерді ң ә серінде қ алыптасатын құ былыстарды зерттейді. 2. Тарихи геология- жер қ ыртысыны ң ж ә не онда ғ ы тіршілікті ң тарихи жаратылысын, тау жыныстарын пайда етуші процестерді ү йренуші б ө лім болып есептеледі

Орта ғ асырларда Шы ғ ыс ғ алым-дарьщын. арасында прогрессивтік ба ғ ытта ғ ы к ө з қ арас қ алыптаса бастайды. Мысалы, Абу Рейхан аль-Бируни ( ), Абу Али Ибн Сина (Авицена, ), Мухаммед Насирэддин (Туси, ) сол кездіц ө зінде-а қ, жер уа қ ыт ө ткен сайын ө згеріп, дамып отырады деп т ү сінген. Авицена (Аурудан айы қ тыру кітабында): Қ азіргі құ рлы қ бір кездерде те ң із т ү бі бол ғ ан, ал те ң із т ү бі б ұ рын құ рлы қ бол ғ ан, оларды ң д ә лелі ретінде ш ө гінді тау жыныстарын мысал ғ а келтіруге болады деп, жазады. Аль-Бируниді ң Асыл тастарды аны қ таушы м ә ліметтер жина ғ ы атты кітабында 100-ден аса минералдарды ң физикалы қ қ асиеттері сипатталады Ғ алымдарды ң т ұ жырымдары:

Геологиялы қ ал ғ аш қ ы идеяларды ң одан ә рі дамуына Нептунистер (А. Г. Вернер) мен Плутонистер (Д. Геттон) арасында ғ ы улкен айтыс зор ә серін тигізеді. Қ айта ө рлеу заманында геология жылдам қ ар қ ынмен дами бастайды. Бірак, ал ғ аш қ ы ірі ғ ылыми т ұ жырымдар XVIII ғ асырды ң екінші жартысында ғ ана жасалынды. Сонды қ тан болар, геологияны ң ғ ылым ретінде қ алыптасуы XVIII ғ асырды ң екінші жартысы деп есептелінеді. Россияда геологиялы қ білімні ң негізін кала ғ ан М. В. Ломоносов ( ), ал Батыс Европада Д. Геттон ( ) мен Вернер ( ) болды.

Геология ілімі дами келе онын Геотектоника атты саласы пайда болады (Дж. Холл. Дж. Дэна, А. П. Карпинский, Э. Зюсс ж ә не т. б.). Геотектоника (гео... ж ә не tektonіkos құ рылыс) Жер қ ыртысыны ң құ рылысы, онда ғ ы деформациялар, жер қ ыртысыны ң кейпін ө згертетін қ оз ғ алыстар ж ә не осы қ оз ғ алыстарды ң даму за ң дылы қ тары, т ұ тас ал ғ анда, Жерді ң құ рылымы мен дамуы туралы ғ ылым, тектоника саласы.Жер қ ыртысыны ңдеформацияларжер қ ыртысыны ңЖерді ң құ рылымы ғ ылымтектоника

Қ осымша м ә ліметтер: 1875 ж. геологтарды ң халыкаралы қ ұ йымы Геологиялы қ конгресс ұ йымдастырылды. Б ұ л ұ йымны ң кезектегі сессия м ә жілістерінде жеке елдерді ң геологиялы қ зерттеу ж ұ мыстарыны ң н ә тижелері тал қ ыланып, жалпы ғ а бірдей шешімдер қ абылданылды. Геологиялы қ барлау-іздеу ж ұ мыстарыны ң қ ар қ ынды т ү рде дамуы, геолог мамандарын к ө птеп дайындауды қ ажет етті. Со ғ ан байланысты арнаулы геологиялы қ жо ғ ары о қ у орындары немесе б ұ рын ғ ы жо ғ ары о қ у орындары жанынан геологиялы қ факультеттер ашылып, сонымен бірге к ө птеген геологиялы қ ғ ылыми-зерттеу институттары құ рылды.

Ата қ ты ғ ылым қ айраткерлері А. Д. Архангельский, Н. В. Белов, А. Г. Бетехтин, Ю. А. Билибин, В. И. Вернадский, А. П. Виноградов, И. М. Губкин, А. П. Карпинский, Ф. Ю. Левинсон-Лессинг, В. А. Обручев, Қ. И. Сатпаев, С. С. Смирнов, Н. М. Стра-хов, М. М. Тетяев, А. Е. Ферсман, Н. С. Шатский ж ә не т. б. мы ң да ғ ан геология мамандары зор е ң бек сі ң ірген.

Назарлары ң ыз ғ а рахмет, МРОЗ-15-1 *