Популяциядағы табиғи сұрыптау Сарысу ауданы А қ то ғ ай ауылы А қ то ғ ай атында ғ ы орта мектебі Дайында ғ ан: 10-сынып о қ ушысы А қ таев Елдос т ү рлері

С ТТТТТТ П Ы Р А У Л Ұ Т А Б И Ғ И Сөзжұмбақ

1.Тірі а ғ заны ң ұ ры қ біте баса ғ аннан ө лгенге дейінгі даму ү дерісі. 2. Оттегінсіз тыныс алатындар. 3.Бір қ абатты ұ ры қ. 4.Т ұқ ым қ уалау ө згергіштігіні ң гомологиялы қ қ атарлар за ң ын т ұ жырымдады. 5.Су,т ұ здар қ андай заттар ғ а жатады? 6.Т ұ кым қ уаламайтын ө згергіш. 7. Популяция терминін кім енгізді? 8. Эмбрион дегеніміз не? 9.Химиялы қ мутагендерлі ал ғ аш қ ы аш қ ан профессор. 10.Лихенология нені зерттейді? 11.Вирусты ң н ә руызды қ абы қ шасы. 12. Генетикалы қ материалды ң т ұқ ым қ уалау ө згерстері. 13.Эмбриогенез барысында ұ ры қ қ атпарша ғ ынан м ү шелер қ алыптасу ү дерісі. 14.Жасуша туралы ғ ылым. 15.Т ү р ж ә не эволюцияны ң қ арапайым ө лшем бірлігі. С ұ ра қ тар.

Чарльз Роберт Дарвин ( ) Ч.Р.Дарвин 1809 жылы дәрігер отбасында дүниеге келген. Тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу бар эволюциялық ілімнің негізін қалаушы жылдың көктемінде Чарльз Кэмбридж университетінің дін ілімі факультетін бітіреді, бірақ поп болып істеуден бас тартады. Оны өсімдіктер мен жәндіктерді зерттеу ісі қызықтырады жылы натуралист ретінде « Бигль » кемесінде 5 – ші жазғы экспедициясына қатысты. Экспедицияның басты мақсаты- Оңтүстік Американың топографиялық суреттері еді. Экспедиция Чили, Галапагос, Таити аралдарынан Жаңа Зеландия, Тасмания мен Оңтүстік Америкадан өтті. Галапагос аралдарында сол жерлердің флорасы мен фаунасының материктікіне ұқсастығы Дарвиннің назарын аударды. Осы мысал түрлердің өзгере алатындығын дәлелдеді жылы Дарвин өзінің негізгі шығармасын - « Табиғи сұрыпталу арқылы өмірдің пайда болуы » жарыққа шығарады. Дарвин, тұқым қуалайтын өзгергіштігі бар даралар тіршілік еткен орта жағдайларына бейімделіп, ал ондай өзгергіштігі жоқтары жойылып отырып, артынан ұрпақ қалдыру мүмкіндігінен айрылады,яғни табиғи сұрыпталуға ұшырайды деп жазды кітабында.Чили Галапагос Таити Жаңа Зеландия Тасмания Оңтүстік Америкадан

Таби ғ и с ұ рыпталу Белгілі-бір орта жағдайларында ең тиімді белгілерге ие даралар тіршілігін сақтай алып, артынан ұрпақ қалдыру үдерісін айтамыз.

Қ оз ғ аушы с ұ рыпталу Таби ғ и с ұ рыпталу Ү зілгіш с ұ рыпталу Т ұ ра қ тандырушы с ұ рыпталу Жынысты қ с ұ рыпталу

Қ оз ғ аушы немесе ба ғ ыттаушы с ұ рыпталу Қ андай да болса бір ба ғ ытта ғ ы немесе қ андай да болса со ңғ ы бір к ө рсеткіштегі орташа қ алыптан ауыт қ ы ғ ан дара қ тарды ң басымдылы қ алып, са қ талып қ ал ғ ан жерінен орын алады Мысалға, тұяқтыларда қозғаушы сұрыпталу жүгіру жылдамдығына бағытталады. Жыртқыштарға қарсы күресте және ерекше жағдайларда (өрт) жылдамдық неғұрлым жоғары болса, соғұрлым тірі қалу мүмкіншілігі арта түседі.

Орташа к ө рсеткіштері са қ талып, ө те ауыт қ ып кеткен дара қ тары ө ліп, біткен жерінен орын алады. Т ұ ра қ тандырушы с ұ рыпталу Дауыл соңынан тірі қалған құстар бұған мысал бола алады.Дауыл және қар басқан уақыттарда ең үлкен және ең кішкене қанатты құстардың өліп, орташа қанатты құстардың тірі қалғаны байқалды

Иван Иванвич Шмальгаузен ( ) Иван Шмальгаузен - кеңестік биолог, Воронежск, Киев және Мәскеу жоғары оқу орындарының профессоры, КСРО Ғылым академиясының академигі, ХХ ғасырдың эволюциялық теориясының әлемге танымал теоретигі. Киевте 1884 жылы дүниеге келген. Оның әкесі, Иван Федорович Шмальгаузен ( ) - атақты ботаник, Санкт-Петербург және Киев жоғары оқу орындарының профессоры. И.И. Шмальгаузен тұрақтандырушы сұрыпталуды зерттеу бойынша үлкен жұмыс істеді.

Ү зілгіш с ұ рыпталу Екі немесе одан соңғы көрсеткіштері бар дарақтар сақталып, орташа көрсеткіштері барлары тіршілігін жоя бастағанда өтеді. Бұл сұрыпталуға сылдырмақ өсімдігі көрнекі мысал болады.Еуропалық ботаниктердің бақылауы бойынша, қыстаққа жақын шалғында сылдырмақ гүлі мамырдан тамызға дейін гүлдейді. Бірнеше жылдан кейін сылдырмақ екі рет гүлдеген.Біріншісі маусымға дейін гүлдеген.Екіншісі тамыздан кейін гүлдеген.

Бұл үдеріс ерекше назар аударуға тұрарлық әрекет, өйткені эволюциялық жетістік-көбею және сансыз ұрпақ қалдыру жолы. Жынысты қ с ұ рыпталу Мысалға, көптеген құс түрлері жабынының әдемілігі, реңі, пішіні және олардың дауысы – осылардың барлығы жыныстық сұрыпталу әрекетінен қалыптасады.

Сайып келгенде с ұ рыпталуды ң барлы қ т ү лері т ұқ ым қ уалау ө згерістер негізінде ж ү реді Қ орытынды

Зейін қ ойып ты ң да ғ андары ң ыз ғ а к ө п-к ө п рахмет!