ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ «ХИМИЯЛЫҚ ИНЖЕНЕРИЯ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ»ЖОҒАРҒЫ МЕКТЕБІ «ЦЕМЕНТ,КЕРАМИКА ЖӘНЕ ШЫНЫТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ»КАФЕДРАСЫ « Кристаллография және минералогия » пәні ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ «ХИМИЯЛЫҚ ИНЖЕНЕРИЯ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ»ЖОҒАРҒЫ МЕКТЕБІ «ЦЕМЕНТ,КЕРАМИКА ЖӘНЕ ШЫНЫТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ»КАФЕДРАСЫ « Кристаллография және минералогия » пәні Тақырыбы:Жанартаудың атқылауынан пайда болған тау жыныстары Шымкент 2016

Жанартауды ң ат қ ылуы Жер қ абатыны ң тере ң дегі жары қ тарынан оны ң бетіне шы ғ атын бал қ ы ғ ан тау жыныстары мен ысты қ газдарды ң геологиялы қ құ рамалары.

Эффузивті тау жыныстары Пирокласты жыныстар

Жанартаулы қ тау жыныстары қ алыптасу жа ғ дайына қ арай : Эффузивті, Экструзивті, Жанартаулы қ -кесекті, Жанартаутекті- ш ө гінді болып ажыратылады.тау жыныстары Жанартаулы қ тау жыныстары қ алыптасу жа ғ дайына қ арай : Эффузивті, Экструзивті, Жанартаулы қ -кесекті, Жанартаутекті- ш ө гінді болып ажыратылады.тау жыныстары

Эффузивті тау жыныстары магманы ң лава к ү йінде жер бетіне а ғ ып шы ғ ып қ атаюынан қ алыптасады. Оларды ң пішіні лаваны ң т ұ т қ ырлы ғ ы мен сол ауданны ң жер бедеріне байланысты к ү мбез, конус т ә різді т ө белер болып қалыптасады

Экструзивті жыныстар т ұ т қ ыр магманы ң сы ғ ылып шы ғ ып, к ү мбез пішінді болып қ атаюынан пайда болады.к ү мбез

Жанартаулы қ -кесекті жыныстар эффузивті кесекті, эксплозивті кесекті ж ә не ш ө гінді жанартау кесекті болып б ө лінеді.

Эксплозивті кесекті жыныстар түгелдей жанартаудың атқылау өнімдері – пирокластардан тұрады. Жанартаулық тау жыныстары Қазақстанның барлық аймақтарында кеңінен тараған: олармен темірдің, полиметалдың, мыстың, марганецтің, күкірттің, алтынның және басқа да элементтердің кендері бірге кездеседі. Құрылыс материалы ретінде кеңінен қолданылады.аймақтарында

Жанартаутекті ш ө гінді жыныстарда яшма, фосфорит, боксит, темір, марганец, боратты ң кендері кездеседі.

Минералды қ заттар жанартауды ң ысты қ газы мен суынан б ө лініп, жанартау лавасы мен к ү ліне сі ң еді. Кейін суын ғ ан лава мен к ү л те ң із суыны ң ә серінен ә р т ү рлі б ө лшектерге ыдырай бастайды. Ал жанартау ә рекеті қ айталанып, жа ң адан б ө лінген газдар мен с ұ йы қ ерітінділер қ айта ә сер еткенде олар ериді, сілтісізденеді, тоты ғ ады, жа ң а химиялы қ қ осылыстар, минералдар т ү зіп, ш ө геді ж ә не су массасымен бірге бір орыннан екінші орын ғ а к ө шеді. С ө йтіп, жанартау ат қ ылауымен жерді ң тере ң қ абаттарынан келетін заттар ыдырап, жер беті суымен тасымалданады. Минералды қ заттар

Жанартаутекті ш ө гінді кендерге силикаттар мен карбонаттардан, оксидтер мен гидроксидтерден т ұ ратын темір мен марганецті ң аса қ алы ң қ абаттары, құ рамында темір, мыс, мырыш, кейде қ ор ғ асын сулфиттері ж ә не барит пен гипс болатын колчедан кентастары жатады. М ұ ндай кендер барлы қ геологиялы қ ж ү йелерде кездеседі. Жанартаутекті ш ө гінді кендерге Орталы қ Қ аза қ станны ң темір- марганец, Кенді Алтайды ң полиметалл кен орындары жатады.

Жанартау шынысы, обсидиан – жанартау лавасының жер бетінде тез суып, кристалданбай қатаюынан пайда болатын тау жынысы. Құрамында кремний оксидінің (SіO 2 ) мөлшері көп, өте тұтқыр, қышқыл риолит лава түрлерінің қатаюы кезінде обсидиан деп аталатын жанартау шынысы түзіледі. Ал сирегірек кездесетін SіO 2 -ге кедейлеу базальттық лавалар шыны түрінде қатып, мөлдір емес қара базальтты жанартау шынысы – тахилит түзеді пайда болатын тау жынысы

Жанартау шынысы шыны ө ндірісінде ж ә не құ рылыс материалы ретінде қ олданылады.

1.Максаковский В.П. Д ү ние ж ү зіні ң экономикалы қ ж ә не ә леуметтік географиясы Алматы: «Рауан», Карпеков Қ., Бейсенова Ә. Қ аза қ станны ң физика- лы қ географиясы Алматы: «Атам ұ ра», Есназарова Ұ. Қ аза қ станны ң физикалы қ ж ә не экономикалы қ географиясын о қ ыту Алматы: «Рауан», Энциклопедия Я познаю мир. Страны и континен- ты М: «Астрель», Пайдаланыл ғ ан ә дебиеттер.