Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті Факультет: Жалпы медицина Дисциплина: Қалыпты физиология СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ Тақырыбы: Балалардағы тірек-қимыл жүйесінің жасқа байланысты ерекшеліктері Дайындаған: Омар Дана 305 Б Тексерген: Батырова Тамара Тексерген: Батырова Тамара

ЖОСПАР: КІРІСПЕ НЕГІЗГІ БӨЛІМ А) Сүйектер туралы түсінік, байланысуы, жастық ерекшеліктері Б) Бұлшықеттердің физиологиясы, дамуы В) Балалар қаңқасының өсіп дамуы, физиологиясы ҚОРЫТЫНДЫ ПАЙДАЛЫНЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Сүйектер, олардың байланысуы(буындар) және бұлшықеттер тірек қимыл жүйесіне жатады. Адамда қаңқа сүйектері 250 ден асады. Қаңқа ( грек. Sceletom- кеберу) адамның денесіне белгілі бір пішін берумен бірге тірек қимыл және қорғаныш қызметін атқарады. Қол аяқ денені қимылдатса, бассүйек миды, сезім мүшелерін қорғайды, омыртқа бағанасы тірек, таяныш, иілгіш бола тұрып, ондағы жұлынды қорғайды, кеуде қуысы өкпе мен жүректі, ал жамбас қуысы құрсақтың төменгі бөлігіндегі мүшелер мен несеп жыныс мүшесін қорғайды

Сүйек күрделі түзілген мүше, ол арнаулы қызмет атқарады және негізінен сүйек ұлпасынан түзіледі. Сүйектердің барлығы сүек қабығымен қапталған. Сүйек қабығындағы тесіктері арқылы қантамырымен, жүйкемен және сарысу( лимфа) тамырлармен жабдықталған. Сүйек екі қабаттан құралады: сыртқы қабаты тығыз заттан,астыңғы қабаты кемікті заттан тұрады. Сүйек ішінде сүйек майы орналасқан. Оларды сүйектің қызыл және сары майы деп атайды. Сүйектің қызыл майы кемікті затта болып қан жасайтын мүшеге жатады. Ал сары майы түтікті сүйектерде болады. Сүйек қабығы екі қабаттан тұрады. Оның сыртқы қабаты қорғаныш қызметін атқарса,ішкі қабатында остеобласт жасушалары болып, сүйектің өсу кезеңінде және сынған сүйектің қалпына келу кезеңінде сүйек ұлпасын түзеді. Сүйек қабығынан айырылғанда семіп шіриді. Сүйек қабықтары буын шеміршектерінде болмайды.

Баланың қаңқа сүйектерін бір біріне байланыстырып, буын түзіп қимылдың беріктігін сақтайды және қозғалуға икемді келеді. Сүйектер қорғаныш немесе тірек қызметін атқаратын болса, олар қимылсыз тікелей бірігіп буындасады, оны қозғалыссыз немес синартрозды байланыс, сүйектер өзара қозғалмалы байланысса, оны буын немесе диартрозды байланыс деп атайды. Сүйектер буындасқанда қозғалысы онша болмай, сүйек аралығындағы саңылауда сұйықтық болса, мұндай байланыс жартылай буындытнемесе симфиз деп аталады.

Бала туылғаннан 1-6 жасқа дейін жілік сүйектерінің екі басында, білезік пен тілерсек сүйектерде сүйектену нүктелері пайда болады. Тек топай сүйегі мен өкше сүйегінде туғанға дейін, түтікті сүйектердің диафизі мен эпифиздерінің арасында сүйектену басталып, қалғаны эпифиздік шеміршек күйінде болып, солардың себебінен сүйек ұзыннан өседі. Сүйектердің жуандауы сүйек қабығының остеоген құрамдары есебінен болады. Осы кезде тығыз жабынның қалыңдығы ұлғаяды да заттар біртендеп жойылады. Соның нәтижесінде жіліктің сүйектің ортаңғы денесінің ұзына бойын қамтып жатқан қуыс пайда болады. Осы қуыста сүйектің қызыл майы қан жасайтын қызметін жоғалтып, жіліктің сары майы түзіледі.

Нәресте бассүйектернің саны әдетте ересектерге қарағанда көп. Маңдай, шүйде, негізгі, самай және астыңғы жақ сүйек бөліктері әлі бірікпеген. Олардың арасы дәнекер ұлпасы жұқа қабатпен бөлінген. Нәрестенің ауа қуысты сүйектері тіптен дамымаған. Сүйектердің сыртқы бетттеріндегі бұлшықет жабысатын кедір бұдыр төбешіктері айқындалмаған. Солай болса да маңдай және төбелеріндегі сүйектену нүктелері күшті дамыған. Егер баланың бассүйегінің пішіні сүйір басты болса, ал бір жасқа келгенде ол шақша бас брахи немесе мезоцефальды бас болып өзгереді. Жеті және он екі жастарда бас пішіні тұрақталады.

Омыртқа бағанасы балалардағы өсіп дамуына байланысты, оның әрбір омыртқаларының жекеленген қызметтерінің жетілуіне тікелей байланысты. Баланың алғашқы екі жылында омыртқа бағанасы ұзындығына қарай екі есе ұзарады. Содан баяу даму кезеңі он алты жасына дейін сақталады. Баланың бел омыртқалары қарқынды өсіп дамиды. Ол төрт есеге ұзарса, мойын үш есеге ұзарады. Бала бес алты жасқа келгенде бел бөлімінің аралық қатынасы тұрақты дамиды.

Нәрестенің кеуде қуысы шошайған пішінді, алдыңғы артқы бөлімі көлденеңіне қарағанда үлкен. Төс шеміршегі мен кіндік аралығындағы аумағының бұрышы доғал жүз он бес дейін. Төс омыртқа бағанасына қарай сүйірленіп иілген, қабырғалар көлденең орналасқан. Баланың кеуде қуысы бірінші жылда өте жылдам өседі, әсіресе айында, айында және 3 жасында жылдам өседі, ал 6-7 жасында кеуде қуысының өсңп дамуы баяулайды.

Нәрестенің жамбас қуысы оймыш пішінді. Жамбас мүйістері онша айқындалмаған, мықын сүйектерінің жазық қалқандары тік орналасқан. Үлкен және кіші жамбас қусының аралық шекарасы айқындалмаған. 3 жаста астаудың көлемі ұлғаяды, бірақ ол өзінің оймыш пішінін сақтайды.7 жаста жамбас мүйістері айқынбіліне бастайды жаста жамбас қуысы жыныстық айырмашылықтары бітеді

Дене құрылыс қатынасының жастық ерекшеліктері өсу мен даму үздіксіз жүріп отырады. Бірақ олардың жүру темпі бір қалыпты болмайды, бірде өсу, бірде даму озып не қалым отырады. Осындай өсу мен дамуыдың толқындалып жүруін гетерохронды деп айтайды. Мысалы 1 жасқа дейін өсі артады.1-3 жасқа дейін даму артады, 3-7 жасқа дейін және тез өседі, жастарда кайтадан даму артады. Дененің әрбір бөліктері бірқалыпты дамымайды. Мысалы; бас өскен сайын дене қатынасына қарағанда көп кішірейеді, қол аяқ өте ұзарады. Ішкі мүшелерде дәл осындай.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Интернет сайттары: