Сузык авазлар Фонетика

Татар теленд ә барлыгы 12 сузык аваз кулланыла. Шуларны ң 9-ы татар телене ң ү з сузыклары : [а][ ә ][о][ ө ][у][ ү ][ы][и][э] 3 сузык аваз рус теленн ә н керг ә н, алар - [о][ы][э] Татар телендә сузык авазлар

Ә йт ү ү зенч ә леге буенча сузык авазларны калын һә м нечк ә сузыкларга б ү л ә л ә р. Калын сузыкларны икенче т ө рле арткы р ә т сузыклар дип атыйлар. Нечк ә сузыкларны ис ә алгы р ә т сузыклар дип атыйлар. Арткы р ә т сузыклар: [а][о][у][ы][о][ы] Алгы р ә т сузыклар: [ ә ][ ө ][ ү ][и][э][э] Сузыкларны т ө ркемл әү

Иренл ә шк ә н сузык авазлар: [о] [ ө ] [у] [ ү ] [о] Иренл ә шм ә г ә н сузыклар: [а] [ ә ] [ы] [и] [э] [ы] [э] Сузыкларны т ө ркемл әү

Парлы сузыклар: [а] - [ ә ] [о] - [ ө ] [у] - [ ү ] [ы] - [э] Сузыкларны т ө ркемл әү

Бер и җ ект ә 2 сузык авазны ң ян ә ш ә кил ү е дифтонг дип атала. Татар телене ң дифтонглары - ау/ әү, яу/я ү. М ә с ә л ә н: бау, д әү, буяу, кия ү. С ү зл ә рне т ө рл ә ндерг ә нд ә, дифтонгларны ң составы ү зг ә р ә : алар ике и җ екк ә б ү лен ә л ә р, язуда у, ү х ә рефл ә ре урынына в х ә рефе кулланыла: олау - олавы, яу - явы. Дифтонг

Сузыкларны ң нечк ә лект ә -калынлыкта ярашуы сингармонизм законыны ң I т ө ре дип атала. М ә с ә л ә н: урманчы с ү зенд ә [у],[а],[ы] кебек калын сузыклар гармониясе к ү з ә тел ә, ә б ө рк ә нчек с ү зенд ә ис ә [ ө ][ ә ][э] нечк ә сузыкларын ишет ә без. Законны ң ә леге т ө ре икенче т ө рле р ә т гармониясе дип атала. Сингармонизм законы. I т ө ре

Кайбер с ү зл ә рд ә (м ә с ә л ә н, алынмаларда, кушма с ү зл ә рд ә ) сингармонизм законыны ң бу т ө ре – р ә т гармониясе ү т ә лм ә ск ә д ә м ө мкин. Китап - [и] – алгы р ә т сузыгы [а] – арткы р ә т сузыгы Айг ө л - [а] – арткы р ә т сузыгы [ ө ] – алгы р ә т сузыгы Бу очракта с ү з сингармонизм законына буйсынмый диял ә р. Иск ә рм ә !

С ү зне ң беренче и җ егенд ә о, ө х ә рефе булып, икенч ә и җ ект ә ы,э х ә рефл ә ре килс ә, беренче и җ ект ә ге [о],[ ө ] авазлары т ә эсиренд ә икенче и җ ект ә д ә шул ук [о],[ ө ] авазларын ишет ә без, ә йт ә без. М ә с ә л ә н: б ө ре – [б][ ө ][р][ ө ], тозлы – [т][о][з][л][о]. Законны ң бу т ө ре икенче т ө рле ирен гармониясе дип тала. Сингармонизм законы. II т ө ре

Кайбер с ү зл ә рд ә басымсыз и җ екл ә рд ә килг ә н [ы][э] сузык авазлары мускул киеренкелеге ким ү н ә ти җә сенд ә йотылалар яки ә йтелмил ә р. Ә леге к ү ренеш сузыкларны ң кыскаруы, ф ә нни телд ә редукция дип атала. М ә с ә л ә н: се ң елем – [сэ ң лэм] авыру - [ аwру ] Сузыкларны ң кыскаруы

Рус теле аша керг ә н с ү зл ә рд ә басымлы и җ ек алдыннан килг ә н [о] авазы [а]авазы булып ә йтел ә. М ә с ә л ә н: портрет, корсет. Рус теле аша керг ә н с ү зл ә рд ә басымлы и җ ект ә н со ң килг ә н [о] авазы [ы]авазы булып ә йтел ә. М ә с ә л ә н: архитектор, директор. Алынмалардагы сузыкларны ң ү зг ә реше