Қазақстан Республикасы Президентінің жоғарғы мемлекеттік билік органдар жүйесіндегі урны

Жоспар: Қазақстан Республикасының Президенті ҚР Президенттің мемлекеттік органдардағы урны ҚР Президентінің өкілеттілігі

Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасының мемлекеттік басшысы және республиканың атқарушы өкімет билігінің біртұтас жүйесін басқарушысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, Ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстан атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға; сендай-ақ республика азаматтарының құқығы мен бостандықтарының, Конституциясы мен заңдарының сақталуына кепіл болады; ҚР Қарулы Күштерінің Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады.

Мемлекеттің басшысы және жоғары лауазымды тұлғаның қызметін тиісті деңгейде атқару үшін Президенттікке кандидат кемелденген жасқа келген, өмірлік мол тәжірбие жинақтаған болуы тиіс. Осыны искре кале, Президенттікке Қазақстан Республикасының кемінде отиз бес жасқа толған азаматы сайлана алатындығы белгіленді. Қазақстан Республикасының Конституциясымен рұқсат етілетін ең жоғарғы жас шегі де белгіленген. Қазақстан Республикасының 65 жастан аспаған азаматы Президент бола аллоды. Жастың жоғары шегін белгілеудің бір ғана себебі бар: қабілетсіздігіне қарамастан, адамдардың әбден қартайғанша билік басынан кетпейтін кеңестікке кезең тәжірибесін қайталаудан сақтандыру.

Қазақстан Республикасының Президенттікке үміткер адам міндетті түрде тумысынан Қазақстан Республикасының азаматы болуы керектігін және Қазақстанда кемінде он бес жил тұру қажеттігін белгілейді. Мұндай талаптың қойылуы дұрыс, себебі мемлекет басшысы лауазымына үміткер адам елді, халықты, оның тарихын, экономикасын, ұлттық ерекшеліктерін жақсы білуі тиіс.

Конституция Қазақстан Республикасы Президенттігіне мемлекеттік (қазақ) тілді еркін меңгерген азаматтың сайлана алатындығын белгілейді. Мұндай талап, Қазақстан мемлекеті байырғы қазақ жерінде құрылғандықтан, қазақ ұлты сақталуын қамтамасыз етудің басты шарттарының бірі оны сақтау болып табылатындықтан, тілдің өмір сүруін қамтамасыз ететін барлық қызметті атқарудан туындайды.

Қазақстан Республикасының Конституциясы Президентті сайлау үшін барынша көпшілік дауыстың мажоритарлық жүйесін белгіледі. Егер дауыс берегу сайлаушылардың делу пайыздан астаны қатысса сайлау өткізілген болып есептеледі. Дауыс берегу қатысқан сайлаушылар дауысының 50 пайызынан астаны алған кандидат сайланған болып есептелінеді. Егер кандидаттың бірде-бірі аталған дауыс санина ие бола алмаза, қайтара дауыс беру өткізіледі.

Республика Президентінің өз өкілеттіктерін тиімді және тәуелсіз жүзеге асыруы, президенттік басқару нысанын одна әрі нығайту үшін президенттік билік көзін, жанама өкілетті орган арқылы емс, бүкіл Қазақстан халқы атынан заңдастырудың объективтік қажеттілігі труды. Сондықтан Республикадағы президент институты қалыптасуының маңызды кезеңі 1991 жилғы 1 желтоқсанда өткен мемлекет басшысын бүкілхалықтық сайлау балды. Республика аумағында құрылған 21 сайлау округі бойынша сайлаушылар тізіміне азамат енгізілді. Солардың ішінен дауыс берегу адам, яғни 88,23 пайызы қатысты. Сайлау бюллетеніне құпия дауыс беру үшін ҚазКСР Президенттігіне үміткер Н.Ә.Назарбаев енгізілді. Нәтижесінде дауыс берегу қатысқандар қатарынан 98,78 %-ы Н.Ә.Назарбаевқа дауыс берді.

Қазақстан Республикасы Президентінің құқықтық урны ҚР Конституциясының III бөлімінде белгіленген. Осы бөлімнен бастап мемлекеттік органдар туралы мәселені регламенту басталлоды, бұл ҚР Конституциясымен Президентке биліктің жоғары органдары жүйесінде қандай орын берілгендігін куәландырады. Президент – жеке-дара тұрақты іс-әрекет ететін мемлекет басшысы.

Назарларыңызға рахмет!