Motivasiya

Müəyyən istiqamətə yönələn hərəkət nizamlı hərəkətdir. Belə hərəkət çox vaxt cərəyan, yaxud axın adlanır. Məsələn, damarlardakı qanın, çaylardakı suyun, borudakı neftin, əsən küləyin və s.-nin hərəkəti - nizamlı hərəkətdir. Bəzən bu hərəkətləri belə də ifadə edirik: damarlarımızdan qan axır, borudan neft axır, külək – hava cərəyanıdır və s.

Trayektoriya Trayektoriya maddi nöqt ə nin hansı x ə tt üzr ə h ə r ə k ə t etdiyini göst ə rir. M ə s ə l ə n, q ə l ə min h ə r ə k ə ti zamanı kağız üz ə rind ə buraxdığı iz – trayektoriyadır (a). Trayektoriya formasına gör ə düzx ə tli v ə ə yrix ə tli olur.

Yerd ə yişm ə h ə r ə k ə t trayektoriyasının başlanğıc v ə son nöqt ə l ə rini birl ə şdir ə n istiqam ə tl ə nmiş düz x ə tt parçasıdır. Yerd ə yişm ə vektorial k ə miyy ə tdir v ə BS-d ə ölçü vahidi metrdir(m). Yerd ə yişm ə nin modulu- ir ə lil ə m ə h ə r ə k ə tind ə gedil ə n yola b ə rab ə rdir,qalan bütün hallarda gedil ə n yol yerd ə yişm ə nin modulundan böyük olur.

Motivasiya

Yol Yol – h ə r ə k ə t trayektoriyasının uzunluğudur. Cismin h ə r ə k ə ti zamanı başlanğıc m ə nt ə q ə d ə n son m ə nt ə q ə y ə q ə d ə r trayektoriyanın uzunluğunu ölçs ə k, gedil ə n yolu (v ə ya sad ə c ə, yolu) t ə yin etmiş oluruq. Yol – müsb ə t skalyar k ə miyy ə tdir. O, l v ə ya s h ə rfi il ə işar ə edilir. Yolun BS-d ə vahidi metrdir (m):

Zaman fasil ə si v ə ya zaman – h ə r ə k ə tin davametm ə müdd ə tidir. M ə s ə l ə n, avtobus Bakıdan Sumqayıta getm ə y ə 40 d ə qiq ə vaxt s ə rf edir.Zaman t h ə rfi il ə işar ə edilir v ə BS-d ə vahidi saniy ə dir: [t] = 1san. Zaman d ə qiq ə (d ə q) v ə saatla (saat) da ifad ə olunur: 1 d ə q = 60 san, 1 saat = 60 d ə q = 3600 san. Sür ə t – vahid zamandakı yerd ə yişm ə göst ə rir.Sür ə t vektorial k ə miyy ə tdir v ə v h ə rfi il ə işar ə edilir. Sür ə t vektoru yerd ə yişm ə istiqam ə tind ə yön ə lir ( c ). Hesablamalarda sad ə lik üçün sür ə tin modulundan istifad ə edilir. Sür ə t – yerd ə yişm ə nin bu yerd ə yişm ə y ə s ə rf olunan zamana nisb ə ti il ə t ə yin edil ə n k ə miyy ə tdir:

M ə nfi skalyar k ə miyy ə t

cisim; b ə rab ə r sür ə tli h ə r ə k ə t cisim; b ə rab ə r sür ə tli h ə r ə k ə t sür ə t; b ə rab ə r sür ə tli h ə r ə k ə t cisim; b ə rab ə r t ə cilli h ə r ə k ə t sür ə t; b ə rab ə r yavaşıyan h ə r ə k ə t

Afərin Tapdın!